به گزارش خبرگزاری ایمنا، در عصر حاضر، شهر هوشمند به‌عنوان رویکردی جدید در توسعه شهری در یک جامعه مبتنی بر داده و اطلاعات شناخته شده است؛ خلق، مدیریت و برنامه‌ریزی شهرهای هوشمند نیازمند ایجاد بسترها، زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های مناسب جهت استفاده از داده، کسب اطلاعات و دانش در راستای مدیریت و برنامه‌ریزی شهری است.
بنابراین فرایندهای مدیریت داده، اطلاعات و دانش در تحقق شهرهای هوشمند ضروری خواهد بود، با توجه به نبود نظام یکپارچه داده و اطلاعات شهری به‌منظور خلق و مدیریت شهرهای هوشمند، این شهرها نیاز به مراکزی اختصاصی برای جمع‌آوری داده و اطلاعات در مرحله اول و پردازش و ارائه آن‌ها در مرحله بعدی به ذی‌نفعان دارند؛ در این راستا، مرکز اسکان سازمان ملل متحد، پروژه رصدخانه‌های شهری را، به منزله نظامی جهت گردآوری داده‌های شهری پالایش شده مورد نیاز برای مدیران و برنامه‌ریزان شهری، همچنین تحقق شهرهای هوشمند، طراحی و راه‌اندازی کرده است.
رصدخانه‌های شهری با ایجاد نظامی از شاخص‌های کلیدی، سازوکارهای اندازه‌گیری و به‌هنگام‌سازی داده‌ها و شاخص‌ها را انجام می‌دهد و در اختیار سیاست‌گذاران قرار می‌دهد.
شهرها و کلان‌شهرها مجموعه‌ای از موضوعات کلیدی از جمله حمل‌ونقل و ترافیک، محیط زیست شهری، عمران و توسعه شهری دارند که این موارد می‌تواند از طریق داشبوردهایی به‌صورت برخط، لحظه‌ای یا در دوره‌های زمانی مشخص، رصد و با استفاده از آن، تصمیم‌های راهبردی گرفته شود.
برای ایجاد رصدخانه شهری اصفهان، مطالعات اولیه و اتاق فکری تشکیل شده و سازوکارها، نیازها، فرایندها، نهادهای میزبان، الگوی تیم همکاری برای شکل‌گیری آن در حوزه‌های علمی و اجرایی، مکان‌یابی استقرار فیزیکی رصدخانه و راه‌اندازی درگاه اینترنتی انجام شده است.
رصدخانه شهری جزو اولویت‌های شهردار و معاونت برنامه‌ریزی شهرداری است
مصطفی نباتی‌نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: رصدخانه محلی است که به زنجیره جمع‌آوری، فرآوری و انتشار داده‌ها و اطلاعات ذی‌نفعان کمک می‌کند.
وی می‌افزاید: هنگامی که در مقیاس شهری فعالیت می‌کنید، مدیران، کارگزاران و سیاست‌گذاران شهری و افرادی که در رابطه با مسائل شهری نیاز به اطلاعات و داده دارند، می‌توانند از رصدخانه کمک بگیرند و پشتیبان اطلاعاتی آن‌ها باشد.
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه مهم‌ترین ذی‌نفع رصدخانه، مدیریت شهری است، ادامه می‌دهد: هنگامی که مدیریت شهری بخواهد تصمیم‌گیری داده‌محور انجام دهد، نیازمند مجموعه رصدخانه است.
نباتی‌نژاد می‌افزاید: فعالیت رصدخانه در امتداد مراکز آمار و اطلاعات است، مجموعه‌ای که جمع‌آوری داده را بین تمام مراکز آماری که مالک داده‌های مختلف در شهرداری و سایر دستگاه‌ها، حتی خارج از دستگاه‌ها هستند در مقیاس شهری، تحلیل و فراتحلیل غنی‌تری انجام می‌دهد و با توجه به اینکه در بسیاری از موارد داده‌ها هم‌پهنه و به‌روز نیست، به استانداردسازی داده‌ها نیز کمک کند و تحلیل‌های یکپارچه، تحلیلی و ترکیبی را با برش‌های مختلف مدنظر سیاست‌گذاران انجام می‌دهد.
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان می‌گوید: رصدخانه می‌تواند گزارش ارائه دهد و بصری‌سازی انجام دهد تا نوع محصول و جذابیت محصول، مدیران را وادار به تصمیم‌گیری مبتنی بر داده کند، چراکه در بسیاری از مواقع داده و اطلاعات را در اختیار قرار دارد و نمایش می‌دهد، اما تأثیر آن در تصمیم‌گیری‌ها کمتر است.
رصدخانه شهری نیاز شهر است، اما با اقدامات و تصمیمات لاک‌پشتی، کاری پیش نمی‌رود
وی ادامه می‌دهد: بر این اساس به مثابه یک آزمایشگاه مدیریت شهری تصمیم‌گیری می‌شود و داده‌ها و خروجی اطلاعاتی از ارزیابی شاخص‌های مختلف که بر اساس مداخلات سعی بر بهبود آن‌ها وجود دارد، بر سیستم رصدخانه وارد می‌شود و این چرخه به سمت بهبود مستمر شاخص‌ها ادامه پیدا می‌کند.
نباتی‌نژاد با بیان اینکه رصدخانه شهری اصفهان منتظر مدیریت قوی در شهرداری است، خاطرنشان می‌کند: شهردار تصمیم‌هایی در این خصوص گرفته است، اما اگر افراد در حوزه‌های مختلف این موضوع را در دام بروکراسی نیندازند، جهادی وارد میدان شوند، متوجه برطرف شدن نیازهای خود توسط این رصدخانه باشند و اراده کنند، کار با سرعت بیشتری پیش می‌رود.
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان با تاکید بر اینکه رصدخانه شهری نیاز شهر است، اظهار می‌کند: پس از مدت‌ها مدیر پروژه رصدخانه شهری اصفهان مشخص و مکان آن پس از بارها جابه‌جایی در نهایت در ساختمان جهان‌نما جانمایی و تعیین شده است، اما نیاز به منابع مالی خوب دارد که امیدوارم فهم بودجه‌گذاری در شورا و شهرداری وجود داشته باشد، چراکه این اقدام نرم است و کار نرم نیاز به بودجه زیاد دارد، اما حجم ندارد که چشمگیر باشد.
وی ادامه می‌دهد: این فراوری که نیاز به زنجیر چرخ‌های اطلاعات و ثبت و نمایش داده‌ها دارد و باید این چرخه به‌روز و مستمر و پویا اقدام و ابتکار خود را پیش ببرد، نیازمند بودجه و منابع انسانی چابک در خود سیستم و پژوهشگران و تامین‌کنندگان حرفه‌ای است.
نباتی‌نژاد با بیان اینکه باید فرهنگ به اشتراک‌گذاری داده توسط ذی‌نفعان وجود داشته باشد، می‌گوید: یکی از موضوعات مهم برای اینکه رصدخانه کارکرد اثربخش داشته باشد، این است که ذی‌نفعان داده‌های خود را به اشتراک بگذارند و ترسی از زیر سوال رفتن عملکرد خود نداشته باشند؛ به‌طور قطع رصدخانه تدابیری در راستای شیوه‌نامه‌های ایمنی و امنیتی پیش خواهد گرفت که اگر داده‌ای جنبه محرمانه داشته باشد و مصالح شهر و کشور در منتشر نشدن داده‌ها باشد، سطح انتشار و دسترسی آن‌ها بر اساس یک شیوه‌نامه خاص پیش خواهد رفت.
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان با تاکید بر اینکه در مدیریت شهری نیاز به ابزار و تکنولوژی به‌روز وجود دارد، تصریح می‌کند: اصفهان جزو اولین کلان‌شهرهایی بود که به این عرصه ورود پیدا کرد، اما در حال حاضر برخی شهرها از ما پیشی گرفته‌اند و اصفهان در مبانی مقدماتی مانده است، زیرا تصمیم‌گیری‌های سریع و جسورانه در خصوص بعضی موضوعات در شهرداری گرفته نمی‌شود.
یکی از موانع رشد رصدخانه در شهرداری اصفهان ساختار موقت و پروژه‌ای آن است
وی می‌گوید: رصدخانه در لبه تکنولوژی قرار دارد و به همین دلیل فهم آن به مرور ایجاد شده و موضوعی است که در ادبیات سازمانی سازمان‌ها به‌ویژه شهرداری مطرح شده است، اما بارها مقاومت‌های غیرقابل توجیه وجود دارد، بسیاری از افراد احساس می‌کردند رصدخانه جای آن‌ها را تنگ می‌کند یا قرار است کار آن‌ها را به‌صورت موازی انجام دهد.
نباتی‌نژاد با بیان اینکه رصدخانه در این مدت به‌صورت پروژه در دفتر فعالیت می‌کرده است و تجلی سخت‌افزاری نداشته است، می‌افزاید: در این راستا پروژه‌های قابل دفاعی ارائه شده است، اما به دلیل اینکه پیوست رسانه‌ای قوی نداشته است، آن‌طور که باید جامعه آن را نشناخته است.
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه یکی از موانع رشد رصدخانه در شهرداری اصفهان ساختار موقت و پروژه‌ای آن است، ادامه می‌دهد: دفتر یا مرکزی که در ساختار سازمانی تثبیت داشته باشد، وجود نداشته است، بنابراین همکاران متخصص و نخبه شهری انگیزه‌ای برای حضور در این مجموعه نداشتند و نگران امنیت شغلی، منزلت و حقوق بودند.
وی با بیان اینکه ساختار لازم باید تعریف و عنوان شغلی کارشناسان رصدخانه مشخص شود، خاطرنشان می‌کند: زمانی که مدیر پروژه بودم، ساختار سازمانی متناسب با مطالعاتی که داشتیم نوشته شد، در واقع متن و طرح آماده است و تنها نیازمند عزم و اراده است تا ارتقا پیدا کند؛ در شورای اسلامی شهر نیز سایر بخش‌های مربوطه برای تکمیل ساختار رصدخانه شهری باید اهتمام داشته باشند.
نباتی‌نژاد با بیان اینکه ساختار شهرداری بی‌طبقه شده، فاصله قدرت‌ها کم شده و قدرت به‌شدت توزیع شده است، می‌گوید: در بسیاری موارد شهردار و ۱۳ عضو شورای اسلامی شهر موافق هستند، اما تا کاری در سلسله مراتب قرار بگیرد، انرژی زیادی از ۱۴ نفر گرفته می‌شود، در حال حاضر بر اساس جلسات، رصدخانه جزو مسائلی است که شهردار و حوزه معاونت برنامه‌ریزی به‌عنوان معاونت تصمیم‌گیری از اولویت‌های خود می‌دانند و انتظار داریم بر اساس همین اولویت در بدنه حوزه‌های پشتیبان عزم و پیگیری وجود داشته باشد.
رصدخانه شهری در اصفهان متولی درستی ندارد
علی‌محمد ظهرابی، کارشناس برنامه‌ریزی شهری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: آغاز فعالیت رصدخانه‌های شهری از سال ۱۳۸۵ بوده است؛ آن زمان نخستین باری بود که این اقدام در شهرداری اصفهان انجام و تمام آمارنامه‌ها و سرشماری‌های گذشته و تمام شاخص‌ها و متغیرها جمع‌آوری شد و به‌صورت گزارش و نمودار آماده شد تا بتوانیم در طرح‌ها استفاده کنیم، همچون توزیع متوازن توسعه شهر اصفهان که از این داده‌ها کمک گرفته شد.
وی با بیان اینکه آن زمان توانستیم بانک اطلاعاتی خوبی از اطلاعات مربوط به شهر اصفهان جمع‌آوری کنیم، می‌افزاید: با گذشت سال‌ها آمار توسعه پیدا کرد و پس از به‌روزرسانی، پیشنهاد رصدخانه شهری در اصفهان مطرح شد؛ این موضوع تا حدودی پیشرفت داشت، اما رسمیت پیدا نکرد، البته روند را ادامه دادیم و سعی کردیم آمارها و داده‌ها را به‌روز کنیم که در مقاطع مختلفی نیز استفاده شد، اما سایت مشخصی نداشتیم.
کارشناس برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه با ورود مدیریت دانش، مدیریت مجزایی تعریف شد و شهرداری و استان درگیر مسئله شدند، چراکه داده‌ها از کل استان جمع‌آوری و از طریق فضای مجازی و سایر لینک‌ها تمام اطلاعات انتقال داده شد، می‌گوید: بسیاری از مطالعات که توسط مشاوران انجام شده بود، رصد شد و به‌صورت نمودار و خلاصه که بتوان کلیت موضوع را انتقال داد، در این سیستم ارائه شد.
ظهرابی با اشاره به اینکه زمانی که بنای رصدخانه اصفهان گذاشته شد، نخستین رصدخانه شهری در کشور بود، اما هم‌اکنون شهرهای مشهد، شیراز، تهران و همدان رصدخانه فعال دارند، تصریح می‌کند: رصدخانه شهری در اصفهان متولی درستی ندارد، البته شهرداری اصفهان سال‌های پیش به این حوزه ورود پیدا کرد و قرار شد استانداری پیگیری کند و مجموعه سازمان‌ها مشارکت داشته باشند، اما انجام نشد.
وی با بیان اینکه شهر اصفهان در بسیاری موارد پایه‌گذار اقدامات بوده است، اما در ادامه با مشکلات و دریافت مجوزهایی مواجه می‌شود که کار از مسیر اصلی خود بازمی‌ماند، خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر اطلاعات به‌دست آمده از طریق رصدخانه شهری در کانال تلگرام به اشتراک گذاشته شده است، اما به‌صورت مدون و کاربردی نیست.
کارشناس برنامه‌ریزی شهری تاکید کرد: رصدخانه به شخصی نیاز دارد که بتواند اوضاع آن را سامان دهد؛ اگر رصدخانه شهری به‌صورت نظام‌مند فعالیت داشته باشد، کارایی فوق‌العاده‌ای برای عموم مردم، نخبگان و کارشناسان دارد، بنابراین بستگی دارد تا چه اندازه بتوانیم اطلاعات را طبقه‌بندی و اولویت‌بندی کنیم.
به گزارش ایمنا، رصدخانه‌های شهری در ارائه اطلاعات مورد نیاز برای مدیریت یکپارچه شهرها نقش بسزایی ایفا می‌کنند، رصدخانه‌های شهری در کشورهای توسعه‌یافته برای دستیابی به اهداف گوناگونی تأسیس شده است و توسعه پیدا می‌کند و هدف عمده از تأسیس آن‌ها، مانیتورینگ شهر و نظارت بر کلیات و جزئیات شهر است.
اصلی‌ترین مأموریت رصدخانه این است که بتواند آنچه در شهر به لحاظ مسائل مختلف کالبدی، اجتماعی و عملکردی پیش می‌آید را در دوره‌های زمانی متفاوت به‌گونه‌ای نمایش دهد و تحلیل کند و به‌طور هم‌زمان، دیدی کلان و جزئی از شهر به مدیریت شهری ارائه دهد که امیدواریم در شهر اصفهان هرچه سریع‌تر شاهد فعالیت گسترده آن باشیم.
نظر شما