به گزارش خبرگزاری ایمنا، شهر پدیده‌ای پویا است که در قرن‌های متمادی با افزایش جمعیت گسترش پیدا کرده و کالبد آن تحت تأثیر مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و عوامل طبیعی تحت تغییرات فراوانی قرار گرفته است، بنابراین توجه به ایجاد تعادل در این ساختار پیچیده، منجر به حفظ پایداری، رشد و توسعه آن‌ها می‌شود؛ در واقع شهری زیبا و سالم خواهد بود که علاوه بر توسعه و ایجاد فضاهای جدید، کالبد قدیمی و عناصر موجود در آن نیز مطابق با نیازهای جدید، احیا شود و مورد استفاده قرار گیرد.
با افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی، شهرها به‌طور مداوم مورد تحول قرار گرفت و تغییرات فضای فیزیکی آن، شهرها را در گذر زمان با مشکلی به‌نام بافت‌های فرسوده مواجه کرده است.
فضاهای قدیمی شهرها به مرور زمان دچار فرسودگی و بدون کارایی شده یا در دوران معاصر بدون رعایت ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی شکل گرفته است، از این‌رو شهرها در حال حاضر با مسائل بسیاری مواجه هستند و این مشکلات را به نقاط مختلف انتقال می‌دهند.
با افزایش بی‌رویه جمعیت، به‌ویژه جمعیت شهرنشین در چند دهه اخیر در کشور ایران، مسئله فضا و توسعه پایدار فضایی از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار شده است، به همین دلیل پژوهشگران با رویکرد روش‌گرا به ارائه برنامه‌هایی به‌منظور توانمندسازی، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده پرداخته‌اند.
بر اساس تأکید برنامه‌ریزان شهری، ارائه ساختارها و نهادهای مورد نیاز در زمینه اقتصادی، اجتماعی و کالبدی برای توانمندسازی بافت‌های فرسوده در ایران است.
فرسودگی یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط به فضای شهری بوده که مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است؛ تاکنون در ۷۶ شهر بزرگ کشور بیش از ۳۲ هزار هکتار بافت فرسوده بر اساس شاخص‌های شورای عالی معماری و شهرسازی ایران توسط سازمان عمران و بهسازی شهری وزارت مسکن و شهرسازی شناسایی شده است، در حالی‌که برآوردها حدود ۵۰ هزار هکتار بافت فرسوده در کشور را نشان می‌دهد.
بر اساس آمارهای موجود، استان اصفهان ۱۰ درصد بافت‌های فرسوده کشور را به وسعت ۱۴ هزار هکتار دارد که ۲۲۰۰ هکتار آن در شهر اصفهان بوده و از مساحت بعضی کشورهای کوچک بیشتر است، بنابراین نوسازی باید در این مناطق هرچه زودتر اتفاق بیفتد و فرسودگی از شهر رخت بربندد.
آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با وحید مهدویان، معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان در رابطه با پهنه‌های بافت فرسوده نصف‌جهان و تدابیر اندیشیده شده برای احیای این بافت‌ها است.
بازآفرینی شهری ریشه در جریان‌های بازسازی، باززنده‌سازی و نوسازی دارد
ایمنا: بازآفرینی شهری چیست؟
مهدویان: سیاست‌های شهری مدرن دارای پیشینه نظری حداقل ۱۰۰ ساله است که به اقتضای شرایط زمانی-مکانی، در قالب فرم‌ها و اشکال گوناگون تئوری و عملی نمایان شده است.
در این میان بازآفرینی شهری از سلسله رویکردها و اقدامات مداخله‌جویانه متمرکز بر احیای بافت درونی شهرها به منصه ظهور رسیده است و به عقیده برخی اندیشمندان علوم شهری، به سیاست متاخر و چندوجهی در مدیریت هسته‌های درونی و مسئله‌دار کلان‌شهری تبدیل شده است، همچنین اکثر شهرپژوهان اتفاق نظر دارند که بازآفرینی شهری می‌تواند طیف گسترده‌ای از مسائل حاد و فوری را به طور همزمان حل کند.
بازآفرینی شهری جریانی است که ریشه در جریان‌های بازسازی، باززنده‌سازی، نوسازی و توسعه دوباره تکامل پیدا کرده بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا دارد، اما شواهد و اسناد تاریخی بیانگر آن است که از آغاز دهه ۱۹۹۰ و پس از کنفرانس «زمین، بازآفرینی به مثابه سیاست غالب در حوزه مداخله و احیای بافت‌های آسیب‌پذیر»، منشأ دگرگونی‌های عظیم شده و پیامدهای متفاوتی به همراه داشته است.
بازآفرینی شهری تمام جنبه‌های اصلی توسعه شهری از جمله مسائل روانی و اجتماعی حساسیت‌های زیست‌محیطی بازسازی ساختار فضایی شهری و تقویت عملکردهای طبیعی آن، ایجاد محلات سالم و جذاب، گسترش مناطق سبز، رشد فشرده شهر و گسترش عرضه مسکن مقرون به صرفه، مقوله سلامت بهبود فضای عمومی و حمل‌ونقل کم‌کربن، انطباق فضا و کاربری ترکیبی اقلیم و تأسیسات انرژی تجدیدپذیر حکمروایی خوب همکاری بین ذی‌نفعان مختلف و از این قبیل موارد را در بر می‌گیرد.
ایمنا: چه اقداماتی در راستای کاهش پهنه‌های بافت فرسوده اصفهان انجام شده است؟
مهدویان: برای نخستین بار سال ۱۳۸۵ در شهر اصفهان محدوده بافت فرسوده در کمیسیون ماده ۵ مصوب و ابلاغ شد و آخرین مصوبه آن نیز مربوط به سال ۱۳۹۴ است که طبق محدوده مصوب ۲۳۷ پهنه‌ای بافت فرسوده نصف‌جهان، در ۹۹ محله شهر پهنه بافت فرسوده وجود دارد و با توجه به مساحت ۲۳۸۰ هکتاری پهنه‌های شهر، معادل ۱۲ درصد از مساحت کل شهر است.
همچنین طبق این آمار حدود ۲۵ درصد جمعیت شهر اصفهان در محدوده مصوب بافت فرسوده ساکن هستند که این بافت‌ها با مشکلات مختلفی از جمله کمبود در سرانه‌های خدماتی نفوذپذیری پایین به داخل بافت، وجود کاربری‌های ناسازگار، نبود فضای سبز کافی، ناپایداری بناها، ریزدانگی بنا، تراکم بالای جمعیت، وجود آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی مواجه و آسیب‌پذیر هستند، به‌طوری که امروزه آسیب‌پذیری شهرها، به‌ویژه بافت‌های فرسوده و قدیمی در برابر مخاطرات طبیعی به‌عنوان مسئله‌ای جهانی پیش‌روی متخصصان رشته‌های گوناگون قرار گرفته است.
به‌رغم وجود قوانین و مقررات بازآفرینی شهری بافت‌های فرسوده شهری، هنوز اقدامات جامع و قابل قبولی به لحاظ مقیاس و عملکرد که بتوان آن را یک الگو دانست، انجام نشده است
بنابراین بافت‌های فرسوده شهری به دلیل نارسایی‌های کالبدی، کمبود خدمات و زیرساخت‌های شهری مناسب از یک سو و شرایط نامطلوب زیست‌محیطی، مسائل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از سوی دیگر، به شدت نیازمند اقدامات همه‌جانبه برای توسعه و به بیان بهتر بازآفرینی پایدار شهری است.
به‌رغم وجود قوانین و مقررات بازآفرینی شهری بافت‌های فرسوده شهری، هنوز اقدامات جامع و قابل قبولی به لحاظ مقیاس و عملکرد که بتوان آن را یک الگو دانست، انجام نشده است و باید در نحوه مواجهه با این بافت‌ها و روش اقدام در راستای تجدید حیات و بازآفرینی آن، به فراهم‌کردن ابزارهای حقوقی مناسب، اصلاح و تکمیل قوانین و مقررات، بازتعریف بافت‌های فرسوده شهری و تجدید نظر در فرایند مداخله یا اقدام در آن‌ها، به‌کارگیری مدیریت ویژه در فرایند اقدامات تهیه طرح و برنامه برای انواع اقدام، ایجاد جاذبه برای مشارکت مردم و بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری و در نهایت، حمایت‌های دولت و نهادهای عمومی و عرضه انواع یارانه‌ها توجه ویژه شود.
ایمنا: پراکندگی پهنه‌های بافت فرسوده در کدام مناطق شهر اصفهان قرار دارد؟
مهدویان: بیشترین میزان بافت فرسوده در منطقه ۱۴ شهرداری اصفهان و سپس مناطق ۳، یک و ۸ قرار دارد.
همچنین چهارباغ عباسی که بین مناطق ۳ و یک قرار دارد، شامل پهنه بافت فرسوده است.
ایمنا: چه قوانینی در زمینه کاهش پهنه‌های بافت فرسوده در کشور وجود دارد؟
مهدویان: قوانین و مقررات بازآفرینی شهری شامل آئین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌هایی از جمله قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن در سال ۱۳۸۷، قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری در سال ۱۳۸۹، سند ملی راهبردی احیا، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری ۱۳۸۹ بوده که در دستور کار قرار گرفته است.
همچنین به‌رغم ابلاغ آئین‌نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار مصوب سال ۱۳۹۷ هیئت وزیران که در تبصره ۲ ماده ۵ آن با صراحت بیان شده است تأمین ۳۰ درصد از منابع مالی مورد نیاز برای تعریض معابر، اصلاح هندسی، تأمین فضای سبز جدید، جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی و آزادسازی اراضی برای اجرای طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار بر عهده شهرداری‌ها و ۷۰ درصد بر عهده دولت است، اما به‌صورت عملی دستگاه‌های اجرایی استان اصفهان از جمله اداره کل راه و شهرسازی در راستایی تحقق این موضوع گام مثبتی برنداشته است.
شرکت بازآفرینی شهری موظف است با همکاری سازمان ثبت اسناد و املاک کشور برای اجرای برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار تصمیم‌گیری کند
در ماده ۹ آئین‌نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار آمده است که به‌منظور تسریع در نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و در راستای اجرای ماده ۶ قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن و ماده ۴۳ آئین‌نامه اجرایی این قانون، مطابق درخواست وزارت راه و شهرسازی تمام وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی و شرکت‌های دولتی که صددرصد سهام آن‌ها متعلق به دولت است، مکلف هستند نسبت به واگذاری رایگان اراضی در اختیار خود در محدوده‌ها و محلات دارای بافت فرسوده و ناکارآمد شهری به وزارت راه و شهرسازی، شرکت بازآفرینی شهری اقدام کنند.
شرکت بازآفرینی شهری نیز موظف است با همکاری سازمان ثبت اسناد و املاک کشور نسبت به شناسایی اراضی موضوع ماده ۹ اقدامات لازم را به عمل آورد و ستادهای بازآفرینی شهری پایدار استان به ریاست استانداران درباره تعیین تکلیف انتقال اراضی دولتی برای اجرای برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار تصمیم‌گیری کند.
نظر شما