به گزارش خبرگزاری ایمنا، طی تیر سال‌جاری پیش‌بینی‌های ارائه شده در ENSO و منابع به‌روز شده توسط مرکز تحقیقات آب و هوایی دانشگاه کلمبیا ایالات متحده، نشان داد در ماه‌های اکتبر، نوامبر و دسامبر ۲۰۲۳ (مصادف با پاییز ۱۴۰۲) منطقه‌ای که بیشترین بارش را نسبت به نرمال دارد، منطقه غرب آسیا و به طور دقیق‌تر ایران و کشورهای همسایه آن خواهد بود و گستره ایران در فصل پاییز با احتمال ۴۰ تا ۶۰ درصد بارشی فراتر از نرمال را تجربه می‌کند، اگرچه در سراسر ایران شاهد بارندگی‌های خوبی خواهیم بود، اما بیشترین بارندگی‌ها در پاییز امسال برای نیمه جنوبی پیش‌بینی می‌شود، از این‌رو برخی کارشناسان و متخصصان کشور از وارد دوره جدیدی ترسالی و بارش‌ها در فصل پاییز و تا حدودی در زمستان بیشتر از نرمال اظهارنظر کردند.
دانشمندان علوم جو و اقیانوس مدت‌هاست که کشف کرده‌اند ناهنجاری‌های فشار و دمای اقیانوسی (ال-نینو و لانینا) نقش مهمی در گردش‌های جوی و آب و هوا در مقیاس‌های کوچک و بزرگ ایفا می‌کنند و به ویژه در فصل سرد که سامانه‌های جوی پرفشار بارشی حاکم می‌شوند، این موضوع صادق است و انتظار می‌رود، رویداد ال‌نینو در آب و هوای فصل پاییز و زمستان ۱۴۰۲ تأثیرات مهمی بر جای بگذارد، بر اساس آخرین داده‌ها، ناهنجاری ال‌نینو در حال رشد است و وقوع یک رویداد متوسط تا قوی ال‌نینو مورد انتظار است که تأثیرات گسترده‌ای آب و هوایی در فصول پاییز و زمستان ۱۴۰۲ در مناطق مختلف جهان خواهد داشت.
بر این اساس، سازمان هواشناسی طی اطلاعیه‌ای درباره بارش‌ها اعلام کرد: «بر اساس داده‌های مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، بارش‌های فرانرمال از اوایل ماه جاری (آبان) آغاز می‌شود، ضمن اینکه میزان بارندگی‌های کشور ۲۰ درصد بیشتر از میانگین ۳۰ ساله بوده است، زیرا سال گذشته پس از پایان هفته چهارم پاییز در ۱۲ استان کشور حتی یک قطره باران هم نباریده بود و میانگین بارش حدود ۱۰ استان نیز کمتر از یک میلی‌متر بود.
این در حالی است که از ابتدای سال زراعی تا پایان هفته چهارم پاییز فقط بارش در یک استان جنوبی صفر بوده و بارندگی‌های پاییز در ۳۰ استان شروع شده است، داده‌های مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد، گیلان با میانگین دریافت حدود ۱۰۸ میلی‌متر باران، پربارش‌ترین استان کشور تا بیست‌وششم آبان است، پس از گیلان بیشترین بارش‌ها به‌ترتیب برای استان‌های مازندران با ۹۶، گلستان ۵۹ و اردبیل با ۳۹ میلی‌متر بوده است.
کارشناسان حوزه هواشناسی اذعان دارند که طی مهر امسال به‌طور متوسط ۶.۵ میلی‌متر بارندگی در کشور ثبت شد، در این بازه زمانی، میانگین بارش نرمال ۵.۱ میلی‌متر است، بنابراین به‌طور متوسط ۱.۴ میلی‌متر بارش طی هفتمین ماه سال جاری، بیش از حد نرمال بود، باران به طور تقریبی در نیمه شمالی بیشتر بارید به گونه‌ای که در استان‌های گیلان، مازندران، گلستان، کرمانشاه، سمنان، زنجان، خراسان شمالی، رضوی، چهارمحال، تهران، البرز، اردبیل، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی بالاتر از نرمال بود، گرچه بارش مؤثر (بالاتر از ۱۰ میلی‌متر) که در نتیجه آن خاک مستعد کشت بذر شود، محدود به نوار شمالی کشور می‌شد، از این‌رو بارش در استان‌های فارس، قزوین، قم، کردستان، کرمان، لرستان، هرمزگان، همدان و یزد، زیر حد نرمال بود.
در این میان کارشناسان اعتقاد دارند با وجود اینکه بر اساس انتظارات بارش‌های سال زراعی زودتر آغاز شد و میزان آنها نیز تا اینجا بیشتر از نرمال بوده است، اما کم‌بارشی انباشته و خشکسالی‌های متوالی گذشته با یک سال بارش نرمال جبران نمی‌شود، همچنان بخش وسیعی از کشور تحت‌تأثیر درجات مختلف خشکسالی است که ضرورت مدیریت منابع آب را بیش از پیش می‌کند، از این‌رو مطابق داده‌های مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی از ابتدای سال آبی جاری تا روز یکشنبه چهاردهم آبان‌ماه بارش‌ها در ۲۳ استان کشور منفی بوده است که این خلاف پیش‌بینی بارش‌های فرانرمال را نشان می‌دهد.
پیش‌بینی بارش‌های خوب در آذر ۱۴۰۲
آن‌گونه که حسین اردکانی، پدر علم هواشناسی ایران با استناد به نقشه‌ها و مدل‌های هواشناسی اظهار کرده است، بارش‌های به نسبت خوبی در آذر و دی امسال خواهیم داشت، از این‌رو جمعه بیست‌وششم آبان سامانه بارشی وارد جنوب غرب ایران شده و خوزستان تا یک قسمتی از ایلام و احتمال فارس را تحت تأثیر قرار داده است و شاهد بارندگی خوبی در این استان‌ها خواهیم بود، لذا این سیستم کم عمق و ضعیف باعث بارندگی به نسبت خوبی در مناطق کوهستانی می‌شود و رگبار شدید و خوبی دارد، پس از آن به سمت هرمزگان و بندرعباس و در راستای شرق حرکت می‌کند و ۴۸ و ۷۲ ساعته از کشور خارج می‌شود.
وی با بیان اینکه این سامانه وارد تهران نمی‌شود، اما یک سیستم دیگر در همین بازه زمانی از شمال وارد و آذربایجان‌های غربی و شرقی را در برمی‌گیرد و وارد دریای خزر می‌شود، این سامانه بارندگی قابل توجهی دارد و مرکز ایران را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد، ابراز داشته است: طی هفته جاری موج بارشی به نسبت خوبی وارد کشور می‌شود که می‌توان گفت اولین موج پاییزی برای ماه آذر است که بارندگی نسبتاً خوبی خواهد داشت و همه ایران را تا اندازه‌ای تحت تأثیر قرار خواهد داد، برای نمونه در تهران بارندگی طی روزهای دوشنبه و سه‌شنبه خواهیم داشت که هوا را از این آلودگی شدید خارج می‌کند، همچنین باد به نسبت شدیدی نیز وجود دارد و هوا چند درجه خنک خواهد شد.
بنابر اعتقاد پدر علم هواشناسی ایران، در طول آذر امسال تا انتهای پاییز چند سیستمی به این صورت داریم، می‌آیند و از روی منطقه رد می‌شوند. مانند مهر و آبان وضعیت بدی نخواهیم داشت و امیدوارم سومین ماه پاییز در بحث بارش‌ها نرمال شود، گرچه نمی‌تواند کاهش بارندگی فصل پاییز را جبران کند.
وی با اشاره به اینکه سازمان هواشناسی اعلام کرده در فصل پاییز بارش‌های نرمال و فرانرمال داریم، معتقد است، با اینکه آذر بارش‌های خوبی می‌بینم، اما نمی‌تواند سه ماه ما را حتی در تمام مناطق نرمال یا فرانرمال برساند، شاید بارش دو تا سه استان را به نرمال برساند، اما نمی‌تواند به فرانرمال برساند، از این‌رو نقشه‌های هواشناسی نشان می‌دهد در دی‌ماه بارندگی نرمال است، اما درجه حرارت نیز بالای نرمال است و هوا خیلی سرد نمی‌شود، البته در بهمن بین ۲۰ تا ۳۰ درجه توده هوای سرد از اوراسیا وارد کشور می‌شود که پیش‌بینی می‌کنیم دما را به زیر نرمال کاهش دهد و بیشتر نقاط کشور سرما را به طور کامل حس کنند، این سرما با بارش برف همراه است.
صحت پیش‌بینی بارش‌های زودهنگام در پاییز و زمستان ۱۴۰۲
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره صحت پیش‌بینی بارش‌های زودهنگام در پاییز و زمستان ۱۴۰۲، می‌گوید: در سه سال گذشته شرایط لانینا حاکم و سطح آب تا عمق ۲۰۰ متری سردتر از حد نرمال بود، اما طی تابستان دمای سطح آب اقیانوس تغییر کرد و گرم‌تر از دمای نرمال شد، از این‌رو تغییر دمای آب اقیانوس در چنین پهنه وسیعی بر الگوهای جوی و گردش جریان هوا از سطح زمین تا لایه‌های فوقانی جو تأثیرگذار است، به طوری که با وقوع ال‌نینو جریان‌های شرقی سطوح زیرین جو که به آنها «بادهای تجارتی» گفته می‌شود ضعیف‌تر از حالت نرمال می‌شوند و سرعت باد در سطح اقیانوس کاهش پیدا می‌کند و به عبارتی جریان هوا و جریان آب در سطح و عمق اقیانوس دچار تغییرات می‌شود.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه براساس پیش‌بینی‌ها اعلام شده بود که کشور ایران، امسال بزرگترین ترسالی را در پاییز تجربه خواهد کرد؟ می‌افزاید: به هیچ‌وجه چنین اظهارنظرها را نمی‌توان تأیید کرد، زیرا همه این مباحث تنها احتمال است، چراکه پیش‌بینی‌ها ناشی از پیش‌بینی خروجی مدل‌های عددی، سازوکاری به منظور تفصیل این موضوعات محسوب می‌شود، یعنی نمی‌توانیم به درستی مدل خروجی‌ها، صددرصد یقین داشته باشیم، اما به احتمال بسیار، بارندگی در پاییز ۱۴۰۲ بیش از نرمال خواهد بود.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور اظهار می‌کند: در واقع با رخداد ال‌نینو یا لانینا الگوهای جوی منطقه اقیانوس آرام و مناطق حاشیه آن مانند جنوب‌شرق آسیا یا قاره‌های آمریکای شمالی و جنوبی متناسب با آن تغییر می‌کند، چراکه هوا یک سیال به هم پیوسته است، این تغییرات در مناطق دورتر اتمسفر زمین هم احساس می‌شود و به همین سبب از آن به نام دورپیوند انسو یاد می‌شود.
وی می‌افزاید: کشور با محل وقوع ال‌نینو فاصله زیادی دارد، ایران در عرض‌های جنب حاره تا میانی زمین و در طول جغرافیایی دور از محل وقوع ال‌نینو قرار دارد؛ بنابراین فاز گرم و سرد انسو تنها فاکتور مؤثر و تعیین‌کننده مقدار بارش فصلی محسوب نمی‌شود و عوامل تعیین‌کننده دیگری نیز وجود دارند که مانند ال‌نینو از چند ماه قبل قابل پیش‌بینی نیستند.
وظیفه ادامه می‌دهد: براساس مطالعات آماری با رخداد ال‌نینو بارش‌های پاییزه و تا حدی نیمه اول زمستان در ایران تقویت می‌شود، اثر فازهای انسو در ایران مانند شمال استرالیا یا جنوب‌شرق آسیا نیست که در فاصله بسیار نزدیک محل وقوع این پدیده است؛ به‌طور مثال هنگامی که لانینا رخ می‌دهد، با احتمال ۹۰ درصد و بیشتر بارش‌های فیلیپین، اندونزی و شمال استرالیا بیش از حد نرمال و این منطقه وارد دوره ترسالی می‌شود، اما این تأثیرات در ایران با این قطعیت قابل پیش‌بینی نیست.
وی می‌گوید: بارندگی در کشور ایران مانند کشورهای اروپایی همبستگی خیلی زیادی با دورپیوند ال‌نینو و لانینا ندارد و نمی‌توان تنها با لحاظ آن نظر قطعی درباره میزان بارش‌های پاییزی و زمستانی ارائه کرد، ال‌نینو بر میزان بارندگی‌های تمام نقاط کشور تأثیر یکسان ندارد و بیشتر بر بارش بخش‌های جنوبی کشور مؤثر است و افزون بر آن چندین عامل دیگر به جز ال‌نینو و لانینا بر شرایط اقلیمی و بارندگی‌های ایران تأثیرگذار هستند؛ بنابراین برای پیش‌بینی وضعیت بارش فصلی تمام این عوامل را باید لحاظ کرد که بسیاری از آنها برای بیش از یک ماه قابل پیش‌بینی نیستند.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور اضافه می‌کند: به‌طور کلی بر اساس داده‌های کنونی مدل‌های عددی به احتمال زیاد (۵۰ تا ۷۰ درصد) با بارش‌هایی در حد نرمال تا بیش از نرمال مواجه خواهیم بود و این پیش‌بینی‌ها به‌صورت یقینی و صددرصد نیست.
وی اظهار می‌کند: بر اساس شاخص‌های موجود و مدل‌های عددی، بارش پاییزی و نیمه اول زمستان در حد نرمال تا فراتر از نرمال پیش‌بینی شده است و شدت تغییرات آن در هر منطقه می‌تواند متفاوت باشد که باید برای پیش‌بینی مقدار بارش به مدل‌های پیش‌بینی کوتاه مدت و چند روزه رجوع کنیم.
حاکمیت هوای گرم در شمال آفریقا مانع تقویت سامانه‌های بارشی در ایران
وظیفه با بیان اینکه میانگین بارش مهر امسال کشور ۱۲.۳ درصد بیشتر از نرمال ثبت شده است، می‌افزاید: حاکمیت هوای گرم در شمال آفریقا و تشکیل الگوی پایدار در شرق اروپا تا خاورمیانه، مانع توسعه و تقویت سامانه‌های بارشی در ایران و غرب آسیا شده است، لذا شاهد کاهش ابرناکی، بارش کمتر از نرمال و دمای بیشتر از نرمال در آبان جاری در برخی استان‌های کشور بودیم.
وی با اشاره به اینکه در بیشتر استان‌های غربی و مرکز، میزان بارش دریافتی آبان کمتر از نرمال بود و در میانگین کل کشور بی‌هنجاری بارش به منفی ۳۲ درصد کمتر از نرمال رسید، تصریح می‌کند: در این مدت بارش استان‌های خراسان شمالی، گلستان، مازندران، یزد، کرمان و سیستان و بلوچستان بیش از نرمال بوده است.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی پیرامون اینکه از اواخر هفته گذشته شاهد نفوذ سامانه بارشی در نوار غرب و جنوب غرب کشور بودیم، می‌گوید: بر اساس الگوهای پیش‌بینی، سامانه بارشی جدیدی در هفته جاری آبان تا اوایل آذرماه با گذر از آسمان کشور سبب بارش‌های مؤثر در اغلب نقاط کشور به ویژه در مناطق حاشیه و ارتفاعات زاگرس خواهد شد، از این‌رو بی‌هنجاری منفی بارش تا حد زیادی تعدیل می‌شود و با احتمال قابل ملاحظه میزان بارش تا انتهای آذر در محدوده ۱۵± درصد از نرمال قرار خواهد گرفت و بی‌هنجاری دما همچنان در محدوده بیش از نرمال (میانگین بلند مدت) خواهد بود.
وظیفه اظهار می‌کند: انتظار می‌رود تا پایان پاییز و طی دی‌ماه میزان بارندگی خوب و در حد نرمال تا بیش از نرمال باشد، اما به نظر می‌رسد در نیمه دوم زمستان بارش در حد نرمال باشد، هرچند نمی‌توان از هم‌اکنون با قطعیت اعلام کرد.
وی درباره وضعیت دمای هوای کشور طی مهر امسال می‌افزاید: متوسط دما در نخستین ماه پاییز نزدیک به ۲۱.۹ درجه سلیسیوس بود، درحالی‌که متوسط دما در بلندمدت ۲۱.۲ درجه سلیسیوس است، بنابراین ۰.۷ درجه سلسیوس هوا گرم‌تر از حد نرمال بود، بنابراین در مدت یاد شده دمای شهرهای خراسان شمالی با ۰.۸ درجه، قزوین و خراسان رضوی ۰.۳، تهران و اردبیل ۰.۱ درجه سلسیوس زیر حد نرمال ثبت شدند و استان‌های آذربایجان غربی ۰.۴، اصفهان ۰.۶، کرمان ۱.۳، هرمزگان ۱.۶، چهارمحال و بختیاری ۱.۷، فارس ۱.۸، کهگیلویه و بویراحمد ۱.۹ درجه سلسیوس بالاتر از حد نرمال بود.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ادامه می‌دهد: بی‌هنجاری دمایی به نسبت شدیدی طی مهرماه به ویژه در استان‌های نیمه جنوبی کشور ثبت شد و استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، فارس، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد، خوزستان و لرستان نیز این وضعیت را تجربه کردند.
تغییرات اقلیمی موجب کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما در کشور
وی با اشاره به اینکه تغییرات دما و بارندگی‌ها نشان‌دهنده تغییرات اقلیم است، می‌گوید: مطابق با روند ۶۰ سال گذشته میانگین سالانه بارش‌ها در کشور ما کاهش و وضعیت گرمای دما افزایش داشته است و ایستگاه‌های سنجش، دمای بالاتری را نشان می‌دهند و از طرفی بارندگی هم کمتر شده است، پربارش بودن یک فصل یا حتی کل سال، بیانگر بهبود شرایط اقلیمی نیست؛ این روند موقت است.
وظیفه می‌افزاید: تغییر اقلیم از یک طرف موجب افزایش دما در فصل‌های خشک و افزایش تبخیر و خشکی بیشتر سطح خاک شده و با کاهش بارش و افزایش فراوانی سال‌های خشکسالی، زمینه و عوامل لازم برای شروع آتش‌سوزی‌ها مهیاتر می‌شود.
وی با اشاره به اینکه تغییر اقلیم از محیط‌زیست جدا نیست و اگر بارندگی کم و هوا گرم‌تر شود تحت‌تأثیر سناریوهای مختلف تغییر اقلیم رخ داده است، اظهار می‌کند: مطابق پیش‌بینی‌ها با تغییرات اقلیم مناطق خشک، خشک‌تر می‌شود و طی روند کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما در جهان با دسترسی آب کمتر در آن سرزمین‌ها، پوشش گیاهی و سبزینگی از بین می‌رود و با افزایش گردوخاک و رشد پدیده‌هایی همانند آتش‌سوزی و سیل‌های فراوان به صورت سیل‌آسا و ناگهانی محیط‌زیست آسیب و تخریب خواهد شد.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور درباره اینکه تغییرات اقلیمی به‌صورت کلان در مناطق مختلف دنیا تأثیرگذار بوده است، می‌گوید: مهم‌ترین عامل تغییرات اقلیمی افزایش دما در سطح زمین است، این تغییرات اثرات مختلفی همچون آب شدن یخ‌های قطب شمال و تغییر در اکوسیستم کل منطقه داشته است؛ این افزایش دما در قطب شمال بیش از سایر نقاط دنیا بوده است.
کم بارشی‌های کشور با بارندگی‌های مناسب پاییز و زمستان سال جاری جبران نمی‌شود
وی با بیان اینکه تداوم کم‌بارشی‌ها در سه سال متوالی نیز باعث شده که در بسیاری از مناطق کشور، رطوبت خاک از بین برود، اظهار می‌کند: اگر در پاییز و زمستان امسال شاهد فصل‌های بسیار پربارشی باشیم، بازهم معضل کم‌آبی در کشورمان برطرف نخواهد شد، زیرا سه سال آبی متوالی است که بیشتر نقاط کشورمان با کم‌بارشی محسوسی مواجه است.
وظیفه ادامه می‌دهد: در سال آبی گذشته (مهر ۱۴۰۱ تا شهریور ۱۴۰۲)، بارندگی‌ها در استان‌های خراسان رضوی ۵۲ درصد و تهران ۴۱ درصد کمتر از نرمال بوده است، در سه استان شمالی نیز بارندگی‌ها بین ۲۰ تا ۳۰ درصد پایین‌تر از نرمال بود.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه با بارندگی‌های مناسب در پاییز و زمستان سال جاری، کم بارشی‌های کشور جبران می‌شود، خاطرنشان می‌کند: این امر به هیچ‌وجه جبران نخواهد شد، لذا به متولیان آب کشور توصیه می‌شود از هم اکنون برای مدیریت منابع آب سطحی حاصل از بارندگی‌های پیش‌رو با اتخاذ تمهیدات لازم در بخش‌های آبخیزداری، آبخوان‌داری، پخش سیلاب، کنترل هوشمند منابع سدها و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی برنامه‌ریزی کنند تا بارش‌های فصول سرد امسال اندکی بتواند وضعیت آبخوان‌های کشور را بهبود ببخشد و خسارت‌های ناشی از خشکسالی شدید را تا حدی کاهش دهد.
تعیین رشد ۷۰ درصدی بارش‌ها در کشور قطعیت ندارد
صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه امسال بارش‌های پاییزی نسبت به بلند مدت ۳۰ ساله در کشور بیشتر از حد نرمال است، می‌گوید: تقویت جریانات ال‌نینو یا فاز گرم بر میزان بارندگی‌ها کشور در پاییز بسیار تأثیرگذار است و با بارش‌ها در برخی نقاط نسبت به میانگین بلندمدت، شرایط مناسب‌تری را در مقایسه با سال گذشته تجربه خواهیم کرد، اما بر اساس پیش‌بینی‌های فصلی که ایران بزرگترین ترسالی‌های خود را در پاییز امسال دارد، چنین مباحثی صحت ندارد.
وی ادامه می‌دهد: در واقع این رویداد زمانی حقیقت دارد که با جمع‌آوری آمارهای بارش‌ها و مقایسه آنها با بلندمدت، رکورد بزرگترین ترسالی را ثبت کنند، چراکه رکوردها قابل پیش‌بینی نیستند، بلکه بر اساس پیش‌بینی‌ها رخدادها را نسبت به ارقام و عددهای آماری اطلاع‌رسانی می‌کنند، لذا در حال حاضر نمی‌توان چنین اظهارنظرهایی را بیان کرد.
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا کشور در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه براساس مدل‌های، میزان بارش‌ها نسبت به میانگین در بعضی نقاط کشور بالای ۷۰ درصد رشد اعلام شده است؟ اظهار می‌کند: این موضوعات به هیچ‌وجه صحیح نیست، زیرا چنین پیش‌بینی‌های فصلی تنها احتمالات است. برای نمونه می‌گویند با احتمال ۴۰، ۵۰ یا ۷۰ درصد بارش‌ها بیش از حد نرمال خواهد بود، اما تعیین دقیق بارش‌ها با ۷۰ درصد بیشتر از میزان طبیعی در حال حاضر مشخص نیست، زیرا این دو گزینه با هم کالا متفاوت است.
وی می‌افزاید: پدیده ال‌نینو بدین معنی است که بخش‌های مرکزی و شرقی اقیانوس آرام از شرایط نرمال خود گرم‌تر می‌شود. نوسان جنوبی یک شاخص دور پیوند است که می‌تواند بر بارش‌های پاییز و زمستان کشور ایران به ویژه بارندگی‌های جنوب غرب و نیمه جنوبی کشور ایران تأثیرگذار باشد، لذا جریانات ال‌نینو یا مثبت، به طور معمول با پربارشی همراه خواهد بود، البته این رویداد هم قطعیت ندارد و با احتمال بسیار چنین رویدادی پدیدار می‌شود، اما بازهم هیچ موضوعی حتمی نیست.
ضیائیان می‌گوید: رویداد لانینا چرخه مخالف ال‌نینو است و نشان دهنده سرد شدن تناوبی سطح دریا در مرکز شرقی خط استوا روی اقیانوس آرام است که با جریانات لانینا در کشور عمدتاً با کم‌بارشی مواجه هستیم.
وی خاطرنشان می‌کند: زمانی که میزان بارش‌ها از میانگین بارندگی‌های ۳۰ سال گذشته بیشتر باشد، پدیده ترسالی در کشور اتفاق خواهد افتاد، اما با کم‌بارشی‌ها، خشکسالی با درجات متفاوت پدیدار می‌شود.
لازم به ذکر است؛ طی سه سال گذشته جریان لانینا در کشور حاکم بود که این جریان به طور معمول در دنیا سبب کاهش دما نیز می‌شود، اما به گفته سازمان هواشناسی جهانی به‌رغم وجود جریان لانینا در بسیاری از مناطق کشور، گرم‌ترین روزها را تجربه کردیم که ناشی از تغییرات اقلیمی و انتشار گازهای گلخانه‌ای بود، به گفته کارشناسان درباره تأثیرات پدیده دورپیوند ال‌نینو نیز تحقیقات به‌صورت قطعی اثبات نکرده‌اند که این پدیده بر افزایش یا کاهش دمای هوا تأثیر می‌گذارد یا نه و تنها درباره تأثیرات احتمالی آن بر میزان بارش‌ها می‌توان اظهارنظر کرد، از این‌رو برخی بر این معتقد بودند که از آغاز پدیده آب و هوایی ال‌نینو در ایران با باران‌های پاییزی در مهر و آبان فراتر از نرمال مواجه هستیم که بخش‌های بزرگی از کشور را در بر می‌گیرد، دریاچه‌ها و تالاب‌ها را سیراب می‌کند و در برخی استان‌ها هم احتمال وقوع سیلاب‌های مخرب، بسیار زیاد است و طبق پیش‌بینی‌ها بارش‌های پاییزی ۱۰ تا ۱۵ روز زودتر نیز آغاز خواهد شد و در ۴۵ روز نخست پاییز، شدت بارش‌ها در غرب، شمال‌غرب، شمال و شمال شرق بیشتر خواهد بود و در ۴۵ روز دوم فصل پاییز بارش‌ها در جنوب، جنوب غرب و فلات مرکزی و شرق کشور شدت بیشتری خواهد داشت، اما با انتشار چنین پیش‌بینی‌هایی، برخی از مسئولان متخصص هواشناسی کشور به هیچ‌وجه چنین اظهارنظرها و رکورد رشد ۷۰ درصدی بارش‌ها را تأیید نکردند، زیرا بر این اعتقاد داشتند که تمام این مباحث تنها احتمال است، چراکه پیش‌بینی‌ها ناشی از پیش‌بینی خروجی مدل‌های عددی، سازوکاری به منظور تفصیل این موضوعات محسوب می‌شود، یعنی نمی‌توانیم به درستی مدل خروجی‌ها، صددرصد یقین داشته باشیم، از این‌رو قطعیت چنین مباحث را می‌تواند مطابق داده‌های مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی بررسی کرد که از ابتدای سال آبی جاری تا روز یکشنبه چهاردهم آبان‌ماه بارش‌ها در ۲۳ استان کشور منفی بوده که این خلاف پیش‌بینی بارش‌های فرانرمال را نشان می‌دهد.
با این اوصاف، جای امیدواری است که بنابر اعتقاد پدر علم هواشناسی ایران، «در طول آذر امسال تا انتهای پاییز چند سیستمی به این صورت داریم، می‌آیند و از روی منطقه رد می‌شوند، مانند مهر و آبان وضعیت بدی نخواهیم داشت و امیدوارم سومین ماه پاییز در بحث بارش‌ها نرمال شود، گرچه نمی‌تواند کاهش بارندگی فصل پاییز را جبران کند، با اینکه آذر بارش‌های خوبی می‌بینم، اما نمی‌تواند سه ماه ما را حتی در تمام مناطق نرمال یا فرانرمال برساند، شاید بارش دو تا سه استان را به نرمال برساند، اما نمی‌تواند به فرانرمال برساند، از این‌رو نقشه‌های هواشناسی نشان می‌دهد در دی ماه بارندگی نرمال است»
از روزهای گذشته سازمان هواشناسی از ورود سامانه بارشی به کشور خبر داده است و در راستای این خبر خوش تمام سازمان‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط برخط شدند تا آمادگی لازم برای مقابله با حوادث احتمالی ناشی از مخاطرات جوی سیلاب را داشته باشند و بارش باران بدون ایجاد چالش چهره شهر را از آلودگی بزداید، بدون تردید یکی از منابع آبی در کشور، کنترل سیلاب‌های فصلی است، این سیلاب‌ها در اثر بارش‌های ناگهانی کوتاه مدت شدید پدید می‌آیند که در رودخانه‌های خشک فصلی جاری می‌شوند.
آنچه که حائز اهمیت است کنترل این سیلاب‌ها، پیشگیری از احتمال خسارات وارده و جذب روان‌آب حاصله به سفره‌های آب زیرزمینی یا بهره‌گیری مستقیم از آنها است تا حدودی کمبود منابع و ذخایر طبیعی با اقدامات و تدابیر لازم جبران شود، از سوی دیگر البته مهم‌ترین فاکتور درباره سیل و ساخت‌وسازها امروزه این است که شهرها، روستاها و مکان‌هایی که محل زندگی هستند باید بر مبنای پهنای محیط‌های آبخیزداری، بارش‌ها و رودخانه‌ها باشند و مطابق طرح‌های آمایش سرزمینی صورت بگیرد و مکان‌های ایجاد شهرها مناسب و به‌دور از نقاط مستعد سیلاب باشد.
گزارش از فهیمه نظری، خبرنگار اجتماعی خبرگزاری ایمنا
نظر شما