به خبرگزاری ایمنا از خراسان شمالی، استان خراسان شمالی که به گنجینه فرهنگ‌ها و معرفت‌ها معروف و مشهور شده، سرشار از آثار تاریخی، طبیعی و گردشگری جذاب است. آثاری که می‌تواند چشمان هر بیننده‌ای را به خود جذب کند. این آثار تاریخی نشان دهنده ریشه فرهنگی قوی در این استان است؛ فرهنگی غنی که با حضور اقوام مختلف رنگ و لعاب جذاب‌تری به خود گرفته است.
خراسان شمالی تنها استانی است که چندین قوم را از کرمانج و تات گرفته تا ترک و بلوچ در خود جای داده است، اقوامی که کنار یکدیگر زندگی زیبا و متحدی را شکل داده‌اند. این فرهنگ غنی در صنایع‌دستی استان متجلی شده است و هرکدام ریشه تاریخی دارد.
مدارک موجود از زمان‌های گذشته تولید صنایع‌دستی در استان خراسان شمالی را تأیید می‌کند. هنرمندان و صنعت‌گران خوش ذوق این منطقه با توجه به ذوق و قریحه‌ای که خداوند در نهاد آن‌ها به ودیعه گذاشته است به خلق آثار نفیس و ماندگاری دست زده‌اند، آثاری که تا به امروز شاهد آن هستیم. این آثار توانسته‌اند فرهنگ و هویت تاریخی این منطقه را به نحو احسن به سایر نقاط جهان معرفی کنند.
سفره کردی، پلاس، پاپوش‌های سنتی، ساخت‌وسازهای سنتی، رنگرزی سنتی، دوخت لباس‌های محلی، فرش دو رو دویدوخ، زیلوبافی، گلیم‌بافی و نمدمالی از نمونه‌های صنایع‌دستی است که در استان خراسان شمالی به وفور تولید می‌شود.
گلیم؛ اثبات هنر دستان زنان خراسان شمالی
گلیم را می‌توان یک نوع فرش پرزدار دانست که از تنیده شدن تاروپود در هم به وجود می‌آید از با سابقه‌ترین زیراندازها محسوب می‌شود و دارای سابقه هفت هزار ساله است. کاربرد بیشتر گلیم به عنوان زیرانداز است که الیاف به کار رفته در آن عمدتاً طبیعی است.
نقوش به کار رفته در گلیم الهام گرفته از فرهنگ سنتی و محلی این دیار است. در بافت گلیم از نقشه استفاده نمی‌شود و بیشتر هنر ذهن گلیم‌بافان است. گلیم‌های تولیدی در این سرزمین دارای بافت یک رو و دو رو است و می‌توان از آن به عنوان جوال، رومیزی، روفرشی، خورجین، پادری، زیرانداز و گلیم تزئینی همچون تابلو، کوله شتی، رو مبلی، کیف و کفش زنانه جوراب و دستکش و زانو و چاروق بند استفاده کرد.
قالیچه تُرکمن مختص مردم کوچ‌نشین است
فرش ترکمن توسط زنان هنرمند ترکمن خراسان شمالی بافته می‌شود که در منطقه مرزی ترکمن‌نشین جرگلان شهرستان مانه و سلمقان مرسوم است و طرح‌ها و نقش‌های بی‌نظیر آن دل هر بیننده‌ای را می‌رباید.
بیشتر طرح و نقش فرش ترکمن الهام گرفته از اشکال هندسی و شکستگی خطوط و مختص مردم کوچ‌نشین است که به صورت ذهنی در انواع نقش‌های یموتی، آغال، چهار قاب، ترکمن، غزال گز و قاشقی بافته می‌شود.
پشتی‌های ترکمن نیز توسط زنان هنرمند ترکمن بافته می‌شود که متشکل از دو بخش پرزدار و پلاس است. پشتی ترکمنی مشابه قالیچه است و در آن از رنگ‌های طلایی، قزل، قره و آق استفاده می‌شود و نقوش به کار رفته در آن به نام قره نقش و گلچه معروف است.
از خاص‌ترین فرش‌هایی که توسط بانوان ترکمن بافته می‌شود و در انحصار دستان توانمند آن‌ها است، فرش دو روی تمام ابریشم دویدوخ است که در روستای دویدوخ بافته می‌شود. این فرش در سراسر دنیا شناخته شده است و گردشگران زیادی برای خرید این فرش به کشورمان مسافرت می‌کنند.
این فرش به لحاظ تکنیک، ترکیب‌بندی و رنگ، نقش و طرح در نوع خود بی‌نظیر است و به صورت دوطرفه بافته می‌شود که هر طرف آن دارای نقش و طرح متفاوت است و به خاطر کیفیت عالی طرفداران زیادی در داخل و خارج از کشور دارد.
کلاه کرکی و چادرشب؛ دو دست بافته زیبای خراسان
کلاه کرکی، کلاهی از جنس کرک است که به دلیل داشتن حفاظ روی گوش در اصطلاح محلی به کلاه گوشی نیز معروف است. این هنر از هنرهای دستی خاص و کهن شهرستان‌های گرمه و جاجرم است که ماده اولیه آن کرک بز بوده و به صورت خام و خود رنگ استفاده می‌شود. از خواص منحصر به فرد آن غیرقابل نفوذ بودن در برابر سرما، نم و رطوبت است که باعث شده است تا کنون کاربرد خود را حفظ کند.
چادرشب دست بافته دستگاهی است که در گذشته از نخ‌های ابریشمین برای بافت آن‌ها استفاده می‌شد، اما در حال حاضر برای بافت چادر شب از نخ‌های پشمی و پنبه‌ای استفاده می‌شود که مصارف گوناگونی دارد. از ابعاد بزرگ آن برای پیچیدن رختخواب و ابعاد کوچک آن به عنوان رومیزی، حوله و دستمال استفاده می‌شود. پارچه‌بافی در منطقه جرگلان بجنورد نیز رواج دارد که جنس آن از ابریشم مرغوب است.
این تنها گوشه‌ای از صنایع‌دستی خراسان شمالی است، صنایعی که می‌توان در صورت توجه دقیق به آن، اقتصاد استان به ویژه در بخش روستایی را با یک جهش مواجه کرد، اما در حال حاضر مشکلاتی بر سر راه این صنعت قرار دارد.
۱۸ هزار نفر در حوزه صنایع‌دستی خراسان شمالی شاغل هستند
پروانه کلاته، معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی خراسان شمالی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: بیش از ۱۸ هزار نفر در خراسان شمالی مشغول به فعالیت در حوزه صنایع‌دستی هستند که از این میزان ۸۰ درصد آن‌ها در رشته‌های دست‌بافته مشغول هستند.
وی با اشاره به اینکه ۲۹۵ رشته صنایع‌دستی در کشور وجود دارد، می‌افزاید: از این تعداد ۶۱ رشته در خراسان شمالی وجود دارد.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی خراسان شمالی خاطرنشان می‌کند: نبود ارزیاب در استان یکی از بزرگ‌ترین مشکلات حوزه فروش و صادرات صنایع‌دستی در خراسان شمالی به شمار می‌رود و مقرر شد از طریق اداره کل گمرک استان، پیگیری و این مشکل رفع شود.
کلاته با بیان اینکه چهار اثر صنایع‌دستی در این استان دارای مهر اصالت یونسکو است، تاکید می‌کند: ۸۵ درصد از تولیدکنندگان صنایع‌دستی در خراسان شمالی محصولات خود را به صورت سنتی به فروش می‌رسانند.
اخذ ۳۶۰ مجوز سه‌گانه صنایع‌دستی در خراسان شمالی
وی اضافه می‌کند: ۳۸۰ مجوز سه‌گانه صنایع‌دستی در شش ماه نخست امسال برای هنرمندان و فعالان این صنعت در استان صادر شده است.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی خراسان شمالی تصریح می‌کند: مجوزهای سه‌گانه در قالب کارت شناسایی، پروانه تولید کارگاهی و پروانه تولید انفرادی برای هنرمندان صنایع‌دستی در رشته‌های سوزن‌دوزی، گلیم‌بافی، مشبک چرم و معرق کاری صادر شده است.
کلاته اظهار می‌کند: در هفته صنایع‌دستی سه کارگاه تولید صنایع‌دستی در شهرستان بجنورد افتتاح شد، با راه‌اندازی این کارگاه‌ها برای ۳۵ نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم ایجاد اشتغال شده است.
وی ادامه می‌دهد: این کارگاه‌ها شامل رنگرزی سنتی و قالی‌شویی فرش‌های دستباف، کارگاه نساجی سنتی، کارگاه تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی و زیورآلات است.
پرداخت ۳۷۲ میلیارد ریال تسهیلات به فعالان صنایع‌دستی
رونق صنایع‌دستی نیازمند آموزش، تلاش برای فروش و بازاریابی محصولات است، موضوعی که تاکنون آن طور که باید و شاید به آن پرداخته نشده است و نمی‌توان این حوزه را بدون ایراد دانست.
در همین پیوند علی مستوفیان، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی تصریح می‌کند: تشکیل میزهای تخصصی در هریک از گروه‌های شاخص فعال در استان با هدف تأمین مواد اولیه و فروش از اقدامات شاخص برای حل مشکلات حوزه صنایع‌دستی بوده است.
وی با اشاره به افزایش قابل توجه میزان فروش صنایع‌دستی پس از دوره کرونا، ادامه می‌دهد: این میزان با گذشته قابل قیاس نیست.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی با تاکید بر اینکه آموزش به شهروندان برای ورود به حوزه صنایع‌دستی در دستور کار است، می‌گوید: ۳۷۲ میلیارد ریال تسهیلات از محل اعتبارات تبصره ۱۸ در دولت سیزدهم به فعالان صنایع‌دستی استان پرداخت شد.
مستوفیان با اشاره به افزایش ۶۰ درصدی اعتبارات میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی، خاطرنشان می‌کند: سال گذشته ۴۵۰ میلیارد ریال اعتبار در این حوزه در استان جذب شد که ۱۹۱ میلیارد ریال آن از محل اعتبارات ملی و ۲۵۹ میلیارد ریال از محل اعتبارات استانی بود.
بازارچه صنایع‌دستی به پیشرفت ۹۰ درصدی رسید
یکی از مشکلات عمده فعالان این حوزه فروش محصولات است؛ نبود یک بازار مشخص برای این امر در استان حلقه مفقوده‌ای است که در سفر رئیس‌جمهور به استان مورد توجه قرار گرفت. مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان‌شمالی در این خصوص تاکید می‌کند: بازارچه دائمی صنایع‌دستی واقع در پارک شهربازی شهرستان بجنورد ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به اهمیت تولید و عرضه صنایع‌دستی در توسعه گردشگری و رشد اقتصادی استان، کلنگ احداث این بازارچه دائمی بهمن سال گذشته توسط استاندار خراسان‌شمالی به زمین زده شد.
مستوفیان اظهار می‌کند: این بازارچه دائمی صنایع‌دستی با مشارکت استانداری خراسان‌شمالی و شهرداری بجنورد در راستای حمایت از صنعت‌گران استان به ویژه مشاغل خانگی و زنان سرپرست خانوار در زمینی به مساحت بیش از ۱۵۰ مترمربع در دست احداث است.
وی با تاکید بر اینکه با احداث این بازارچه تعداد بازارچه‌های دائمی صنایع‌دستی شهرستان بجنورد به پنج عدد خواهد رسید، می‌گوید: با بهره‌برداری از این بازارچه ۱۵ صنعت‌گر می‌توانند در شش غرفه به‌صورت دائمی به عرضه و فروش محصولات خود بپردازند.
صنایع‌دستی با وجود پیشینه فرهنگی و تاریخی در استان‌های مختلف کشور از جمله خراسان شمالی روند رو به رشدی ندارد و توجه مدیران در سطح ملی و استانی لازمه تداوم این هنر اصیل ایرانی است تا از این طریق درآمدزایی برای کشور ایجاد شود و رشته‌های صنایع‌دستی نسل به نسل محفوظ بماند.
گزارش از حسین اکبری؛ خبرگزاری ایمنا
نظر شما