به گزارش خبرنگار ایمنا، جغدها گستردگی بسیار زیادی در طبیعت دارند، گونه‌ها و نژادهای زیادی برای جغدها وجود دارد که هر کدام از این نژادها در قسمتی از این کره خاکی زندگی می‌کنند. جغدها شکارچیان ماهری در بین پرندگان شکاری هستند و زندگی جالبی دارند، در این میان جغد طلایی یا جغد عمانی (نام علمی: Strix butleri) گونه‌ای جغد است که همچون جغد جنگلی، کم‌رنگ، کوچک با چشمان زرد و نارنجی دیده می‌شود که در مناطق بیابانی به سر می‌برد. سر نسبتاً گرد و در پرواز شبیه جغد جنگلی است، صفحه صورت سفید چرکی با نوار تیره‌ای وسط پیشانی، زیرتنه سفید نخودی با رنگ نامشخص گل اخرایی دارد، این جغدها تا قبل از سال ۲۰۱۵ به عنوان جغد صحرا شناخته می‌شود، پاهای این جغدها نسبتاً بلند است و دارای دم و بال‌های نواری و بلندی هستند.
این پرنده از تیره جغدان راستین و از سرده جغدهای بی‌گوش است، طول عمر جغدها با هم تفاوت دارد. البته شرایط زندگی جغد و نوع تغذیه و محیط زندگی او در طول عمرش، تأثیر بسیار زیادی دارد. جغدهایی که جثه‌های کوچکی دارند از ۵ تا ۱۵ سال عمر می‌کنند، اما جغدهای بزرگ می‌توانند تا ۸۰ سال هم زنده بمانند، اما گرسنگی، بیماری و سرما عامل‌های اصلی در عمر جغدها هستند، زمستان‌ها تلفات زیادی به بار می‌آورد، در بعضی از مواقع به دلیل شب‌زی بودن جغدها در مناطق مسکونی ممکن است با ماشین‌های جاده‌ای تصادف کرده و از بین بروند، در این میان جغد طلایی مانند همه جغدها چشمان بسیار تیز و شنوایی بسیار دقیقی دارد، به وسیله این حواس فوق‌العاده به‌راحتی می‌تواند در شب شکار کند، با هوش است و زمانی که دیگر حیوانات در حال استراحت هستند، آن‌ها را به‌راحتی شکار می‌کند، جغدهای طلایی صدای زیادی دارند و این صدا در فصل‌های جفت‌گیری بیش‌تر می‌شود تا بتوانند توجه جغدهای دیگر را به خود جلب کنند.
زیستگاه و نوع تغذیه جغد طلایی
گفته می‌شود که این‌گونه از جغدها در نواحی جنوبی زندگی می‌کند و علاقه زیادی به زندگی در بیابان‌ها دارد، در مناطقی مانند چشمه‌ها، مناطق مسکونی و همان‌طور که گفتیم در میان شکاف‌ها و صخره‌های بیابان زندگی می‌کنند، بچه جغدها نیز به همراه پدر و مادر خود در این مکان‌ها حضور دارند و پس از سن بلوغ در این منطقه به زندگی مستقل خود ادامه می‌دهند. جغدهای طلایی دشمن‌های زیادی دارند، هر حیوانی که جثه‌ای بزرگ‌تر از او داشته باشد، به عنوان دشمن آن‌ها است، گاهی عقاب‌ها و شاهین‌ها این گونه جغد را شکار می‌کنند، مارها برای تغذیه خود از تخم‌ها و جوجه‌های جغدها استفاده می‌کنند و اگر شرایط مناسبی وجود داشته باشد، جغدهای بالغ طلایی را هم می‌بلعند. جغد طلایی از منطقه‌ای که لانه خود را در آن ساخته است بسیار مراقبت می‌کند و به متجاوزان این منطقه حمله کرده و آن‌ها را شکار و یا زخمی می‌کند، مارها دشمن سر سخت جغد هستند، مارمولک‌های بزرگ، بزمجه و اژدهای کومودو از تخم‌های جغدها استفاده می‌کنند و آن‌ها را می‌خورند و اگر جغد طلایی برای مبارزه به آنان حمله کند، ممکن است در این درگیری کشته شود، طول عمر جغد طلایی تا ۸۰ سال و سن بلوغ آن‌ها از هفت هفتگی است.
غذای جغدها گوشت حیوانات کوچک‌تر از خود است، جغدهایی که جثه کوچکی دارند از حشرات و کرم‌های خاکی و سایر بی‌مهرگان استفاده می‌کنند، اما جغدهایی که بدن درشت‌تری دارند از انواع خزنده سانان، جوندگان و حتی پرنده‌ها استفاده می‌کنند، جغدها لاشه‌خوار نیستند و همیشه دنبال موجودات زنده هستند تا خودشان آن را شکار کردند و بخورند و تازه‌خوار هستند، جغد طلایی مانند سایر جغدها در منطقه‌ای مرتفع ساکن می‌شود و منتظر می‌ماند، چشمان تیزی دارد و با کوچک‌ترین تحرکی به سمت طعمه خود حمله می‌کند، جغدها طعمه خود را پس از شکار کردن، تکه‌تکه نمی‌کنند و غذای خود را به صورت کامل می‌بلعند، در رده‌بندی علمی این نژاد در شاخه طناب‌داران قرار گرفته است، رده این حیوان پرنده است، راسته آن جغد و در تیره جغدان راستین قرار دارد و طول بدن جغدهای طلایی ۲۹ تا ۳۵ سانتی‌متر است، این حیوان کمیاب بال‌های بسیار بزرگی دارد که طول هر بال به ۷۰ تا ۸۰ سانتی‌متر می‌رسد، جثه آن متوسط است.
مشاهده گونه نادر «جغد طلایی» برای اولین بار در سیستان و بلوچستان
بر این اساس؛ طی روزهای اخیر خبرهای حاکی از مشاهده گونه نادر و کمیاب «جغد طلایی» برای اولین بار در سیستان و بلوچستان است که محمدرضا علیمرادی، سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست از رکورد و ثبت‌گونه کمیاب یک بهله جغد طلایی در این استان خبر داد و اظهار کرده است؛ یک بهله جغد طلایی در اطراف زیستگاه‌های شهرستان زاهدان در حالی‌که آسیب دیده بود پیدا شد، جغد طلایی یا جغد عمانی (Strix butleri) جز جغدهای متوسط جثه است، این‌گونه همانند جغد جنگلی کم رنگ، دارای چشمان زرد نارنجی و سر نسبتاً گرد است که در مناطق بیابانی به سر می‌برد، این‌گونه در پرواز شبیه جغد جنگلی است. این نمونه برای اولین بار در استان مشاهده و رکورد شده است، زیستگاه این پرنده در نواحی صخره‌ای، چشمه‌ها و نواحی مسکونی است و در شکاف صخره‌ها آشیانه می‌سازد، از این‌رو رکوردهای اعلام شده، این‌گونه در بخش‌های جنوبی کشور دیده شده است.
تصویر گونه کمیاب جغد عمانی در کوه هوای لامرد فارس ثبت شد
همچنین محمدعلی سلمان‌پور، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لامرد فارس طی بیست‌وهفتم بهمن ۱۳۹۹ با اشاره به اینکه تصویر گونه کمیاب جغد عمانی (طلایی) برای نخستین بار در کوه هوای لامرد ثبت شد، اعلام کرده است: این تصویر را غلامرضا میر و عباس ملک‌زاده، قرقبانان عضو انجمن زمین و زندگی علامرودشت لامرد گرفته‌اند، جغد طلایی گونه‌ای کمیاب است و پیش‌تر دیده شدن این پرنده از مناطق جنوب و جنوب شرق کشور گزارش شده است. جغدها شکارچیان شب هستند و با شکار جوندگان و خزندگان و پرندگان کوچک نقش مؤثری در برابری زیست‌بوم دارند و از آنجا که برخی جوندگان را شکار می‌کنند، نقش مهمی در پایش جمعیت آن‌ها ایفا کرده و از گونه‌های ارزشمند طبیعت به‌شمار می‌آیند.
جوجه‌آوری جغد طلایی در بوشهر ثبت شد
در همین راستا، خسرو درویشی، رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر با بیان اینکه برای نخستین بار در این استان جوجه‌آوری جغد طلایی مشاهده و به ثبت رسید، ابراز داشته است: این مشاهده و مستندسازی زادآوری در شهرستان کنگان توسط علی کسروی از علاقه‌مندان پرنده‌شناسی صورت گرفته است، چهار بهله جغد طلایی مشاهده شده شامل یک بالغ و سه نابالغ است که در کمیته ثبت پرندگان ایران نیز تأیید و ثبت شده است، سه جغد طلایی نابالغ مشاهده شده نشان از موفقیت زادآوری، امنیت زیستگاه و وفور منابع غذایی در دسترس دارد، با وجود شرایط مناسب توپوگرافی استان و وفور گونه‌های مورد تغذیه، بوشهر زیستگاه مناسبی برای جغد طلایی محسوب می‌شود.
مشاهده گونه کمیاب جغد طلایی در دزفول
مصطفی چینی‌گر، رئیس اداره حفاظت محیط زیست دزفول طی بیستم دی سال ۱۳۹۷ درباره مشاهده گونه کمیاب جغد طلایی در منطقه شکار ممنوع قلعه شاداب این شهرستان، اظهار کرده است: افشین موسی‌زاده از علاقه‌مندان به طبیعت و فعالان حوزه محیط‌زیست دزفول روز دهم دی یک بهله جغد را مشاهده کرد که پس از شکار تیهو و خیس شدن پر و بال‌ها در بارندگی شدید، توانایی پرواز در اوضاع نامناسب جوی را نداشت، او پس از خشک کردن پرها و چند ساعت مراقبت از جغد، آن را در طبیعت رها کرد. با همکاری محیط‌بانان منطقه شکار ممنوع قلعه شاداب شهرستان دزفول به ویژه حسن بهداروندی، تصاویر پرنده بررسی شد و با ارتباط با کمیته ثبت پرندگان ایران، کار شناسایی این جغد آغاز و مشخص شد که این‌گونه «جغد طلایی» از کمیاب‌ترین پرندگان ایران است و مشاهده آن تاکنون در خوزستان گزارش نشده است.
وی با اشاره به اینکه جغد طلایی یا عمانی با نام علمی «strix butleri» از کمیاب‌ترین پرندگان ایران است که در منابع و گزارش‌های قدیمی از سواحل مکران دریای عمان در استان سیستان و بلوچستان به عنوان گونه‌ای بسیار کمیاب و محدود به جنوب شرق ایران معرفی شده بود که نبود گزارش موثق احتمال حذف این گونه را از فهرست پرندگان ایران می‌داد تا اینکه در سال ۱۳۹۳ از اطراف مشهد و پس از آن از شهر جم در استان بوشهر، بافق و مهریز در استان یزد گزارش شد که آخرین مشاهدات آن مربوط به استان هرمزگان و بندرلنگه بود. مشاهده جغد طلایی گونه بسیار کمیاب جغدهای ایران در استان خوزستان در واقع غربی‌ترین پراکنش این گونه در ایران است، همچنین گونه جدید برای استان خوزستان محسوب می‌شود. گونه‌های پرندگان خوزستان با ثبت ارزشمند این‌گونه به ۳۵۷ گونه پرنده افزایش یافت.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست دزفول ابراز داشته است: اندازه بدن جغد طلایی ۲۹ تا ۳۵ سانتی‌متر و طول دو سر بال‌ها ۷۰ تا ۸۰ سانتی‌متر است. همچنین جغد طلایی شبگرد است و جزو جغدهای متوسط جثه محسوب می‌شود، این‌گونه سینه و شکم راه‌راه عرضی زرد طلایی، تارک و پشت بال‌های خاکستری روشن دارد، صورت جغد طلایی گرد و کمی روشن‌تر از گوشپرها است، پرهای این‌گونه پوشیده از کرک، دم نخودی رنگ با شش نوار قهوه‌ای تیره، چشمهای زرد پررنگ از مشخصات دیگر این‌گونه هستند، در حالی که گونه مشابه جغد طلایی یعنی جغد جنگلی چشمان سیاه دارد.
وی معتقد است: خوزستان با دارا بودن تنوع زیستی گوناگون و بیش از ۳۵۰ گونه پرنده از ۵۵۰ گونه ثبت شده در ایران بهشت پرنده‌نگری در ایران است، با ثبت ارزشمند جغد طلایی در خوزستان پرنده نگران و علاقه‌مندان طبیعت می‌توانند همه گونه‌های جغدهای ایران به جز جغد برفی را که در شمال ایران است را در خوزستان مشاهده کنند. جغدها شکارچیان شب هستند و با شکار جوندگان و خزندگان و پرندگان کوچک نقش مؤثری در تعادل اکوسیستم دارند و از آنجا که برخی جوندگان را شکار می‌کنند نقش مهمی را در کنترل جمعیت آن‌ها ایفا می‌کنند و از گونه‌های ارزشمند طبیعت محسوب می‌شوند.
مشاهده «جغد طلایی» برای نخستین بار در استان هرمزگان
در همین راستا، مسئولان اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان هرمزگان طی آبان سال ۱۳۹۵ بر اساس دوربین‌های تله‌ای که برای پایش فصلی منابع آبی در زیستگاه‌های شمال شهرستان بندرلنگه توسط کارشناسان و همیاران پروژه حفاظت از قوچ و میش لارستان کارگذاری شده بود، اعلام کردند؛ این بار حضور پرنده‌ای را ثبت کردند که تاکنون در استان هرمزگان مشاهده نشده بود، این دوربین‌ها در یکی از آبشخورهای این منطقه، از یک جغد طلایی عکس‌برداری کردند، این پرنده تاکنون تنها سه‌بار در ایران مشاهده شده بود که با این ثبت، چهارمین مشاهده این‌گونه جغد نیز رقم خورد.
بر این اساس حسن پیشوایی، کارشناس مؤسسه حیات وحش میراث پارسیان ابراز داشته است: نخستین مشاهده این پرنده مربوط به مشهد بوده در شهرستان جم، استان بوشهر و «کلوت سرخابی» در نزدیکی شهرستان مهریز استان یزد مشاهده شده است. محلی که این پرنده مشاهده شده، منطقه‌ای در شمال شهرستان بندرلنگه در غرب استان هرمزگان است، این منطقه یکی از زیستگاه‌های مهم گوسفند وحشی لارستان است که توسط مردم محلی، مؤسسه حیات وحش میراث پارسیان و تشکل‌های زیست‌محیطی محلی و با نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست استان هرمزگان تحت حفاظت قرار دارد، این دوربین‌گذاری نیز با هدف پایش فصلی منابع آبی مورد استفاده و مطالعه گونه‌های هم‌زیست قوچ‌ومیش لارستان در این منطقه انجام شده است.
وی ادامه داده است: هر دو مشاهده در استان یزد و هرمزگان در مناطقی انجام شده است که خارج از مناطق حفاظت‌شده سازمان حفاظت محیط‌زیست بوده‌اند و با مشارکت جامعه محلی و ادارات کل حفاظت محیط‌زیست استان‌ها حفاظت می‌شده‌اند، از طرف دیگر هر دو مشاهده نیز توسط دوربین‌های تله‌ای به ثبت رسیده‌اند. دوربین‌های تله‌ای با ورودشان به عرصه مطالعات حیات‌وحش، کمک‌های فراوانی به متخصصان کرده‌اند، بررسی گونه‌هایی که مشاهده مستقیم آن‌ها دشوار است، بررسی رفتار برخی گونه‌ها و ثبت حضور گونه‌های مختلف در یک منطقه از جمله اطلاعاتی است که به وسیله دوربین‌های تله‌ای به دست می‌آیند و در برنامه‌ریزی‌های حفاظت از گونه‌ها و زیستگاه‌ها نقشی حیاتی دارند.
نخستین «جغد طلایی» در استان یزد مشاهده شد
در همین راستا، محمدرضا محمودی، رئیس اداره حفاظت از محیط زیست شهرستان مهریز طی بیستم دی سال ۱۳۹۴ با اشاره به مشاهده اولین جغد طلایی در استان یزد، اظهار کرده است؛ به دنبال مطالعات پایش حیات وحش در منطقه کلوت‌های سرخابی و در نزدیکی چشمهای به همین نام، دوربین تله‌ای نصب شده از سوی محیط زیست از یک قطعه جغد طلایی عکاسی کرد، پس از بررسی عکس‌ها توسط کمیته ثبت پرندگان ایران، این پرنده جغد طلایی تشخیص داده شد و به علت کمیاب بودن این پرنده در ایران، صحت این ادعا از طریق مشورت با «ماگنوس راب» پرنده‌شناس و متخصص جغدها، مورد تأیید قرار گرفت، این مشاهده، پایه‌گذار سومین گزارش ثبت شده از این پرنده در کشور و اولین گزارش در استان یزد است به طوری که مشاهده این جغد، پیش از این تنها از حوالی مشهد در خراسان رضوی و منطقه جم در بوشهر گزارش شده بود. منطقه کلوت‌های سرخابی در ۴۰ کیلومتری جنوب شهر یزد واقع است که از دو سال گذشته اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد و اداره محیط زیست شهرستان مهریز با همکاری مردم محلی از آن حفاظت می‌کنند.
ثبت یک قطعه نادر جغد طلایی در جم برای نخستین بار در کشور
در ادامه این گزارش، مصطفی هوشمند، فعال محیط زیست شهرستان جم طی ۱۳۹۴ درباره ثبت یک قطعه نادر جغد طلایی برای نخستین بار در کشور ابراز داشته است: طی چندین شبانه روز مطالعه و پایش حیات وحش در یکی از مناطق کوهستانی شهرستان جم، از یک قطعه جغد طلایی با نام علمی (Strix butleri) عکاسی شد، تصاویر ثبت شده از این جغد طلایی برای تأیید به کمیته ثبت پرندگان ایران، به کمیته ثبت پرندگان ایران ارسال شد و به تأیید این کمیته رسید، به دلیل کمیاب بودن این پرنده در ایران، با ماگنوس راب، پرنده‌شناس اسکاتلندی از اعضای پروژه بین‌المللی «Sound Approach»، مشورت شد و صحت این شناسایی از سوی آن نیز مورد تأیید قرار گرفت، این جغد طلایی برای نخستین بار در کشور در شهرستان جم مشاهده و پس از آن تنها در حوالی مشهد در خراسان رضوی و استان یزد گزارش شده است.
لازم است بدانیم که در باورهای اجتماعی برخی از کشورها به ویژه ایران، غالب دیدگاه‌ها در ارتباط با جغد منفی و آمیخته با خرافه است بدین سبب با دیدن جغد آن را با سنگ مورد هدف قرار داده زیرا این‌گونه را بد شگون می‌دانند، جغد به دلیل حضورش در شب و صدای جیغ وارش سمبل رازآمیزی و ارتباط با جهان دیگر است، عادات مرموز جغدها، پرواز بی‌صدا و آمد و شد روح وار است که آن‌ها را به موضوعی برای خرافات و حتی ترس در بسیاری از نقاط جهان تبدیل کرده است، اما هر موجودی که در طبیعت وجود دارد گوشه‌ای از چرخه اکوسیستم است و حذف شدن آن از این چرخه آسیب‌های جبران نشدنی‌ای به طبیعت می‌زند، یکی از نقش‌های مهم جغد شکار جوندگانی مثل موش‌ها است که زیاد شدن آن‌ها در طبیعت باعث از بین رفتن دانه‌های گیاهان و محصولات کشاورزی می‌شود، چرا که جغد به عنوان پرنده شکاری جوندگان شناخته شده و در برخی نقاط دنیا کشاورزان با قرار دادن لانه جغد در مزارع خود از این پرنده برای کنترل آفات و شکار جوندگان مزاحم استفاده می‌کنند، این روش نسبت به استفاده از سموم ایمن‌تر و ارزان‌تر است.
نظر شما