به گزارش خبرنگار ایمنا، دسترسی به آب شیرین یکی از مهمترین موضوعات حیات بشری است، اما بر اساس برآوردهای جهانی طی ۵۰ سال آینده شمار روزافزونی از مناطق جهان با بحران کمبود آب مواجه خواهند شد. این موضوع توجه جهانیان را به خود معطوف ساخته است، به‌طوری که در دستور کار کنفرانس محیط زیست و توسعه «آب به عنوان عامل کلیدی در توسعه پایدار» شناخته شد.
اهداف و برنامه‌های مربوط به توسعه پایدار با تمرکز بر مدیریت منابع طبیعی، به دنبال شناخت و برطرف کردن نیاز نسل‌های آینده است. مشکلات جهانی به دلیل محدودیت دسترسی همیشگی به منابع آب سالم و مناسب شرب و بهداشتی به خصوص در مناطق خشک و کم باران، دولت‌ها را به چاره اندیشی و بهره‌مندی از منابع جایگزین آب تازه و همچنین توسعه استراتژی‌های بازیافت هدایت کرده است که یکی از مهمترین جایگزین‌ها برای محدودیت است. در این گزارش به اهمیت و ضرورت، مفاهیم و روش‌های بهره‌برداری از این نوع آب، منابع آب، آب‌های خاکستری در شهرها و روستاها پرداخته شده است.
وضعیت منابع آبی ایران به‌طور خاص، موضوع بحث و بررسی بسیاری از مسئولان حوزه آب کشور است و نگرانی‌هایی ناشی از بحران آب، دغدغه اصلی برنامه‌ریزی‌های سال‌های اخیر در این حوزه بوده است. ایران کشوری با اقلیم گرم و خشک است. رشد سریع جمعیت مهمترین عامل کاهش سرانه آب تجدید شونده کشور در قرن گذشته بوده است. جمعیت ایران در طی این هشت دهه، از حدود هشت میلیون نفر در سال ۱۳۰۰ به ۸۳ میلیون نفر تا پایان سال ۱۳۹۸ رسیده است. بر این اساس میزان سرانه آب تجدیدپذیر سالانه کشور از میزان حدود ۱۳ هزار متر مکعب در سال ۱۳۰۰ به حدود ۱۴۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۹۲ تقلیل یافته و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.
در سال‌های اخیر برای مواجهه امن با چالش‌های کمبود آب در آینده، تلاش‌های بسیاری از سوی دانشمندان حوزه آب صورت گرفته است و یکی از مهمترین حوزه‌های مورد بحث، بازیابی و استفاده از آب خاکستری است. مطابق با بیانیه سازمان ملل در روز جهانی آب در تاریخ بیست‌ودوم مارس ۲۰۱۷ میلادی، «فاضلاب و منابع آب خاکستری باید به عنوان منبعی ارزشمند شناخته شود.»
علیرضا گوهری، استادیار گروه علوم مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان و متخصص تغییر اقلیم و منابع آب در گفت‌وگویی با خبرنگار ایمنا، به مشکلات جهانی بحران آب، نقش و جایگاه مصرف آب‌های خاکستری پرداخت که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
ایمنا: چند دسته آب داریم؟
گوهری: به‌طور سنتی منابع آب بر اساس قابلیت بازیابی توسط چرخه هیدرولوژیک به دو دسته تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر تقسیم می‌شوند که از اواخر دهه ۹۰ میلادی با توجه به وضعیت بحران آب دسته‌بندی و تعاریف جدیدی در حوزه منابع آب مطرح شد با این نتیجه که آب‌های رنگی به دلیل ایجاد تمایز در کاربرد منابع آبی یکی از مهمترین دسته‌بندی‌ها در این حوزه هستند.
طبق این دسته‌بندی آب‌های سبز بخشی از آب حاصل از بارش باران و برف است که در منطقه غیراشباع خاک ذخیره شده و مورد استفاده گیاه قرار می‌گیرد و منبع اصلی تأمین آب در دیم‌زارها شناخته می‌شود. آب‌های آبی همان منابع آب مرسومی است که شامل رودها، رودخانه‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی است، همچنین آب‌های خاکستری که پساب ناشی از مصارف شرب و بهداشتی است و آب‌های سیاه که فاضلاب‌ها را در بر می‌گیرد.
ایمنا: «آب خاکستری» چیست؟
گوهری: ماهیت آب خاکستری که استحصال شده از فعالیت‌های معمول روزانه نظیر لباسشویی، شست‌وشوی ظروف و حمام کردن است به عنوان آب برگشتی مصارف خانگی محسوب می‌شود و می‌توان با تصفیه‌های متداول از آن مجدد استفاده کرد.
در استفاده از آب‌های خاکستری مهمترین نکته قابل توجه بهداشت و استانداردها است که پساب‌های سرویس‌های بهداشتی حامل آلودگی‌های باکتریایی و ویروسی هستند به عنوان آب‌های خاکستری شناخته نمی‌شوند.
ایمنا: استفاده از «آب‌های خاکستری» چه کمکی برای برون‌رفت از بحران آب خواهد داشت؟
گوهری: به‌کارگیری جهت مصرف آب در فلاش‌تانک‌ها، برج‌های خنک‌کننده، آبیاری فضای سبز، محوطه‌شویی و سایر مصارف غیرشرب ساختمان برای مجتمع‌های مسکونی یا ساختمان‌های بلند استفاده از این سیستم می‌تواند در کاهش مصرف آب مجموعه تا ۶۵ درصد کاهش ایجاد کند.
ایمنا: استفاده از آب‌های خاکستری چه مزایایی دارد؟
گوهری: بازگردانی آب و استفاده مجدد از آب تصفیه شده، صرفه‌جویی در مصرف آب شرب، استفاده صحیح از آب شرب که با هزینه‌های زیادی تولید می‌شود، صرفه‌جویی در هزینه‌های مصرفی، امکان آبیاری فضای سبز به صورت خودکار و با زمان‌بندی مشخص و جلوگیری از اتلاف آب به‌خصوص در مکان‌های عمومی مانند مدارس، ادارات و مجتمع‌های مسکونی از جمله مزایای استفاده از آب‌های خاکستری است، همچنین تصفیه و استفاده مجدد از آب‌های برگشتی از ورود آلودگی به منابع آب تحت جریان برگشتی جلوگیری می‌کند.
ایمنا: نقش «آب خاکستری» در مصرف بهینه آب چیست؟
گوهری: امروزه شاهد رشد جمعیت و به تبع آن نیاز فزاینده به غذا، آب و انرژی هستیم. رشد نیاز آب از یک‌سو و کاهش بارش‌های جوی از سوی دیگر منجر به تشدید بحران آب شده است. متوازن نبودن منابع آب موجود و مصارف منجر به تخلیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی و خشکی رودخانه‌ها شده است. بنابراین مدیریت عرضه و تقاضا به‌منظور برون‌رفت از این بحران ضروری است. استفاده مجدد از پساب‌ها و آب‌های خاکستری به عنوان منابع آب جدید در این راستا مؤثر است.
باید یاد بگیریم در بحران آب با روش‌های جدید زندگی را ادامه دهیم
ایمنا: در موضوع بحران آب توسعه زیرساخت‌ها و حمایت‌ها باید چگونه باشد؟
گوهری: در مرکز ایران به‌خصوص اصفهان که به عنوان قطب تصفیه پساب شناخته شده است، زیرساخت‌های خوبی فراهم شده است و مراکز تحقیقاتی متعددی نیز در استان اصفهان به صورت فعال در حال انجام پایان‌نامه‌ها و طرح‌های تحقیقاتی در این زمینه هستند، همچنین حمایت‌های خوبی در این زمینه انجام شده و جامعه دانشگاهی نیز خوشبختانه در این موضوعات در حال فعالیت است.
در صورتی که بتوانیم چنین فضایی را در دیگر استان‌های کشور که دارای مشکلات کمبود آب هستند ایجاد یا تجربه دانشگاه‌های استان اصفهان را در دانشگاه‌های دیگر پیاده‌سازی کنیم در کنترل کمبود آب بسیار مؤثر خواهد بود.
سرعت‌بخشی مدیران و دانشگاهیان به روند تحقیقاتی در زمینه کمبود آب، استفاده از تکنولوژی‌های جدید برای ساخت فیلترهای نوین برای افزایش نرخ بهره‌وری تصفیه آب، افزایش کیفیت و کمیت آب‌های تصفیه‌شده و تصفیه آب‌های شرب و شهری از جمله مواردی است که با توجه بیشتر به آن‌ها در آینده شاهد نتایج مطلوب‌تری خواهیم بود.
نظر شما