انتخاب صحیح‌تر؛ زندگی بهتر؛ کودک عاقل‌تر

به گزارش خبرنگار ایمنا، انسان همواره در حال انتخاب‌های گوناگون است و این انتخاب‌هاست که به زندگی او جهت می‌دهد، چرا که انسان به خواست خداوند مختار آفریده شده و عالمی که در آن زندگی می‌کند پر از محدودیت‌های مختلف است پس لازم است تا از میان گزینه‌های مختلفی که در هر لحظه در مقابل او قرار می‌گیرند یکی را انتخاب کند.

از طرفی اقتصاد در لغت به معنای تخصیص منابع محدود به نیازهای نامحدود است، این معنی لغوی یعنی انسان نیازهای نامحدودی دارد اما منابع پیش روی او محدودند و پاسخگوی کلیه نیازهای او نیستند، پس لازم است تا از میان آنها انتخاب کند و هرچه این انتخاب صحیح‌تر باشد زندگی برای او طعم شیرین‌تری خواهد داشت.

زمانی که مشکلات و مسائل اقتصادی پیش می‌آید علاوه بر حل مشکل، می‌توان ریشه آن را در تربیت اقتصادی افراد جست و جو کرد، همانطور که در یادداشت‌های قبلی گفته شد تربیت اقتصادی مجموعه‌ای است از عناصر بینشی، گرایشی و رفتاری که به انتخاب‌ها و تصمیمات انسان جهت می‌دهد و این به این معنی است که کسی که تربیت اقتصادی صحیحی داشته باشد اولین گامی که برمی‌دارد انتخاب‌های صحیح در شرایط گوناگون است.

چگونه انتخاب صحیح را به کودکان بیاموزیم؟

اگر تصمیم جدی بر این داریم که آینده اقتصاد ایران، یعنی همان آینده‌ای که کودکان امروز ما می‌سازند با کمترین مشکل اقتصادی روبه‌رو شود باید به تربیت اقتصادی آنها بیش از پیش اهمیت بدهیم.

اولین موضوعی که در تربیت اقتصادی برای آموزش به کودکان مهم است، انتخاب و تصمیم‌گیری است و در این زمینه لازم است کودکان دو نکته را بیاموزند؛ نکته اول کمیابی است، یعنی کودکان باید بدانند ما به دلیل وجود محدودیت‌هایی مانند محدودیت پول، محدودیت زمان و محدودیت مکان نمی‌توانیم همه چیز را با هم داشته باشیم، بنابراین لازم است تا از میان خواسته‌هایمان آن چیزی که بیشترین ارزش و منفعت و کمترین ضرر را برای ما دارد انتخاب کنیم و بقیه را کنار بگذاریم.

دومین موضوع نیز هزینه فرصت است، به این معنی که بتوانیم تشخیص دهیم وقتی چیزی را انتخاب می‌کنیم چه چیزهایی به دست می‌آوریم و چه چیزهایی از دست می‌دهیم؟ هزینه فرصت هر انتخاب ما چیست؟ درواقع با انتخاب یک چیز، فرصت انتخاب چه چیز دیگری را از دست داده‌ایم؟

توجه به این دو نکته و عمل به آنها باعث می‌شود انتخاب‌های آگاهانه‌ای داشته باشیم که برای ما احساس رضایت به همراه می‌آورد، البته باید به این موضوع نیز توجه شود که دایره تصمیمات انسان نباید فقط محدود به هزینه‌ها و منافع شخصی، مادی، دنیوی و کوتاه‌مدت باشد، بلکه انسان مسلمان متناسب با قوانین و سنت‌های الهی باید به تحلیل‌های مادی-معنوی، دنیوی-اخروی، فردی-جمعی و کوتاه‌مدت-بلندمدت توجه کند و فراموش نکند که رشد او در سایه انجام تکالیف بندگی رقم می‌خورد و فقط منافع شخصی مد نظر نیست.

تعدادی از انتخاب‌ها را به عهده کودکان بگذارید

مریم حسینی بالام، مدیر مؤسسه تربیت اقتصاد حکیم (مفتاح) در زمینه لزوم آموزش انتخاب و تصمیم‌گیری به کودک و نوجوان اظهار می‌کند: یکی از مهمترین سرفصل‌هایی که در مؤسسه تربیت اقتصادی مفتاح با دانش‌آموزان کار می‌شود و مقدمه آموزش بقیه سرفصل‌هاست بحث انتخاب و تصمیم‌گیری است.

وی می‌گوید: این موضوع زیرفصل‌های زیادی از جمله نیاز و خواسته، هزینه فرصت و کمیابی دارد و خودش پایه‌ای برای آموزش سایر مفاهیم است که از سن پیش دبستانی تا انتهای دبیرستان قابل ارائه برای دانش‌آموزان است، البته پیش از آموزش به کودکان و یا همزمان با آنها نکات مربوطه به والدین گفته می‌شود.

مدیر مؤسسه تربیت اقتصادی مفتاح ادامه می‌دهد: والدین لازم است تا تعدادی از انتخاب‌های شخصی را متناسب با سن فرزند به عهده او بگذارند، کودکان از سنین پایین ساده‌ترین انتخاب‌ها مانند چه چیزی بپوشم؟ و یا چه چیزی بخورم؟ را تمرین کنند تا به آرامی ذهن آنها برای انتخاب‌های بعدی آماده شود.

تک تک تصمیمات مالی در گرو انتخاب صحیح است

حسینی بالام خاطرنشان می‌کند: نکته حائز اهمیت این است که در سیر آموزشی تربیت اقتصادی، تا زمانی که موضوع انتخاب و تصمیم‌گیری آموزش داده نشود نمی‌توان سراغ سایر سرفصل‌ها رفت، به طور مثال پس از آموزش بحث انتخاب، موضوع خرید آگاهانه به کودکان آموزش داده می‌شود و گفته می‌شود که لازمه یک خرید خوب، انتخاب صحیح اجناس است و باید به این سوالات پاسخ دهند که چه چیزی بخرم؟ از کجا بخرم؟ چگونه بخرم؟ با پولم چه کارهای دیگری می‌توانم انجام دهم؟ و...

وی اضافه می‌کند: سپس به سراغ مباحث مالی مانند پس‌انداز کردن، پول توجیبی گرفتن، سرمایه‌گذاری کردن و غیره می‌رویم که در تک تک لحظات آنها نیز انتخاب‌ها و تصمیمات عاقلانه جای دارد، با پس‌اندازهایم چه تصمیمی بگیرم؟ آنها را کجا خرج کنم؟ کدام بازار را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنم؟ و هزاران سوال دیگر که ریشه تمام آنها به بحث انتخاب‌کردن بازمی‌گردد.

برای انتخاب صحیح، نیازها را بر خواسته‌ها اولویت دهید

مدیر مؤسسه تربیت اقتصادی مفتاح با اشاره به لزوم استفاده از ابزار آموزشی متنوع اظهار می‌کند: مؤسسه مفتاح در کلاسهای آموزشی خود از ابزارهای گوناگونی برای آموزش این موضوع استفاده می‌کند که در هر گروه سنی متفاوت است، به طور مثال در سنین دبستان ابزارهای مورد استفاده اسلاید، فیلم، کارتون، بازی و غیره است که مدل انتخاب کردن را به آنها می‌آموزد.

حسینی بالام تصریح می‌کند: کودک در طی این آموزش‌ها یاد می‌گیرد که همه چیز را نمی‌تواند با هم داشته باشد و محدودیت‌هایی وجود دارد که با وجود آنها مجبور به انتخاب می‌شود، ضمن اینکه باید در انتخاب‌های خود اولویت‌بندی کند و نیازها (موارد ضروی) را بر خواسته‌ها (موارد غیر ضروری و دلبخواهی) ارجحیت دهد، یا اینکه باید سریع انتخاب کند و دودلی در تصمیم‌گیری را کنار بگذارد چرا که اگر زمان انتخاب‌کردن زیاد شود ممکن است فرصت‌های دیگری را از دست بدهد.

در انتخاب‌ها آینده را مد نظر قرار دهید

وی ادامه می‌دهد: در دبستان دوره دوم در موضوع انتخاب قدری گسترده‌تر عمل می‌شود و گزینه آینده به آن اضافه می‌شود، یعنی کودکان در انتخاب کردن باید به این موضوع دقت کنند که این انتخاب چه تأثیری در آینده آنها دارد؟ به طور مثال اگر امروز بین شرکت در کلاس زبان یا کلاس ورزش، کلاس زبان را انتخاب کند به برنده شدن او در مسابقه والیبال کمک می‌کند یا اگر کلاس ورزش را انتخاب کند؟ لازم است تا والدین با مشورتی که به کودک می‌دهند ذهن او را به سمت انتخاب درست هدایت کنند اما انتخاب نهایی را به عهده خودش بگذارند.

این کارشناس تربیت اقتصادی می‌گوید: در دبیرستان باز هم آموزش انتخاب و تصمیم‌گیری سطح بالاتر و وسعت بزرگ‌تری به خود می‌گیرد زیرا نوجوانان انتخاب‌های مهمتری پیش روی خود دارند، به طور مثال در این سن یاد می‌گیرند که برای اینکه هر انتخابی به عرصه عمل برسد بجز انتخاب صحیح، اراده قوی هم لازم است و برخی عوامل به تقویت یا تضعیف اراده کمک می‌کند، یا اینکه نیازهای انسان محدود و واقعی‌اند اما خواسته‌های او نامحدود است و می‌تواند حتی غلط باشد و او را از مسیر اصلی رسیدن به کمال خود دور کند و باید تنها به خواسته‌هایی توجه کند که در مسیر رفع نیازهایش باشد و در این راستا دین به کمک عقل او می‌آید.

اتفاقات خوب و بد نتیجه انتخاب‌های ما است

حسینی بالام ضمن تاکید بر آموزش موضوع انتخاب و تصمیم‌گیری اضافه می‌کند: بنابراین تا پایان دبیرستان به طور کامل این موضوع به تفکیک هر پایه برای دانش‌آموزان بیان می‌شود و یک موضوع بنیادی است که نه فقط در امور مالی و اقتصادی بلکه برای کل زندگی آنها مفید است.

وی خاطرنشان می‌کند: از جمله بازخوردهایی که خانواده‌ها پس از یادگیری این مفاهیم به ما داده‌اند این بوده که بچه‌ها در انتخاب‌هایشان دقت بیشتری می‌کنند، فکر می‌کنند و مشورت می‌گیرند، ضمن اینکه می‌دانند هر اتفاق خوب یا بدی که برای آنها می‌افتد نتیجه انتخاب‌های خودشان است و باید عواقب آن را بپذیرند.

گزارش از مائده جلوخانیان؛ خبرنگار اقتصادی ایمنا