به گزارش خبرنگار ایمنا، در کتاب «تحف العقول، جلد ۱، ص ۴۴۳» روایتی از امام رضا (ع) ذکر شده است که ایشان ضمن اشاره به خصلت‌های «عقل کامل و افراد عاقل»، به ویژگی‌های افراد دچار «اختلال شخصیت خودشیفته» پرداخته‌اند: لا یَتِمُّ عَقْلُ امْرِء مُسْلِم حَتّی تَکُونَ فیهِ عَشْرُ خِصال: أَلْخَیْرُ مِنْهُ مَأمُولٌ. وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ. یَسْتَکْثِرُ قَلیلَ الْخَیْرِ مِنْ غَیْرِهِ، وَ یَسْتَقِلُّ کَثیرَ الْخَیْرِ مِنْ نَفْسِهِ. لا یَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوائِجِ إِلَیْهِ، وَ لا یَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ. أَلْفَقْرُ فِی اللّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْغِنی. وَ الذُّلُّ فیِ اللّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْعِزِّ فی عَدُوِّهِ. وَ الْخُمُولُ أَشْهی إِلَیْهِ مِنَ الشُّهْرَةِ. ثُمَّ قالَ (علیه السلام): أَلْعاشِرَةُ وَ مَا الْعاشِرَةُ؟ قیلَ لَهُ: ما هِیَ؟ قالَ (علیه السلام): لا یَری أَحَدًا إِلاّ قالَ: هُوَ خَیْرٌ مِنّی وَ أَتْقی
بر اساس مفهوم این روایت، امام رضا (ع) به بیان ویژگی‌های افرادی که از سلامت روانی برخوردار نبوده و دچار «اختلال شخصیت خودشیفته» هستند، پرداخته‌اند.
اختلال شخصیت خودشیفته (به انگلیسی: Narcissistic Personality Disorder) یکی از انواع مختلف اختلالات شخصیت است، نوعی اختلال روانی که در آن فرد دارای حس خود بزرگ بینی است، او توجه و تحسین بیش از حد نسبت به خود دارد و خواستار توجه و تحسین دیگران است و همدلی او با دیگران ضعیف است و لطف‌های خود نسبت به دیگران را بزرگ نمایی می‌کند و بر آنها منت می‌گذارد، این اختلال و این طرز تفکر و رفتار در تمام زمینه‌های زندگی فرد خودشیفته از کار و دوستی گرفته تا روابط خانوادگی و عشق نمود پیدا کرده و به طور کلی روابط آشفته‌ای را برای فرد ایجاد می‌کند.
اگر دیگران او را تعریف و تمجید نکنند، از آنها ناراحت می‌شود، همچنین دیگران آن را فردی مغرور و لوس می‌دانند و شاید احساس خوبی از بودن در کنارش نداشته باشند این فرد به طور معمول خود محور به نظر می‌رسد و اعتقاد دارد که یک سر و گردن از دیگران بالاتر است، فرد خودشیفته شاید در ظاهر به نظر برسد که از اعتماد به نفس بالایی برخوردار بوده، اما در واقع دارای عزت نفس بسیار شکننده‌ای است، او همیشه می‌خواهد که در رأس هر کاری دیده شود و برتر از دیگران باشد.
فرد خودشیفته بسیار حساس است و حتی در برابر کوچک‌ترین انتقادات و اختلاف نظرها که البته از نظرش خصومت شخصی محسوب می‌شود، به شدت واکنش نشان می‌دهد.
ویژگی‌های اختلال شخصیت خودشیفته بر اساس مفهوم روایت امام رضا (ع)
۱. فرد خودشیفته به صورت اغراق‌آمیز به خود اهمیت داده و خود را مستحق تحسین مداوم و بیش از حد می‌داند. افراد خودشیفته درباره دستاوردها و استعدادهایشان دروغ می‌گویند و اغراق و هنگامی که در مورد کار یا روابطشان صحبت می‌کنند تنها چیزی که می‌شنوید این است که آنها چقدر به دیگران کمک می‌کنند، چقدر عالی بوده و افراد زندگی آنها چقدر خوش شانس بوده که آنها را دارند و این افراد ستاره‌های بی‌چون و چرای زمین بوده، حال آنکه سایرین در بهترین حالت افرادی دون پایه هستند، بنابراین افراد خودشیفته دستاوردهای خود را بزرگ نمایی می‌کنند و دستاوردهای دیگران را کوچک می‌شمارند. (یَسْتَکْثِرُ قَلیلَ الْخَیْرِ مِنْ غَیْرِهِ، وَ یَسْتَقِلُّ کَثیرَ الْخَیْرِ مِنْ نَفْسِهِ)
۲. فرد خودشیفته احساسات و نیازهای دیگران را کوچک و حقیر شمرده و به آنها اهمیتی نمی‌دهد و به شنیدن مشکلات دیگران به بهانه اینکه مشکلات خودش بزرگ‌تر است، علاقه‌ای ندارد و نسبت به انتقاد دیگران بسیار حساس و زودرنج است و هرگز توانایی هم‌ذات پنداری و همدلی با احساسات دیگران را ندارند و نمی‌توانند خود را جای دیگران بگذارد. (لا یَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوائِجِ إِلَیْهِ)
۳. فرد خودشیفته توقع دارد که خواسته‌ها و انتظاراتش بی‌چون و چرا از طرف اطرافیانش به طور خودکار پذیرفته شود و این موضوع را درک نمی‌کنند که رفتار و نحوه تعاملاتشان می‌تواند به دیگران آسیب برساند، زیرا تنها چیزی که آنها می‌فهمند نیازهای خودشان است، اشخاص خودشیفته هر وقت با کسی روبه‌رو می‌شوند که به نظر می‌رسد دارای ویژگی‌هایی است که خودشان ندارند (به ویژه اعتماد به نفس و محبوبیت) احساس خطر می‌کنند، آنها همچنین به شدت نسبت به افرادی که به آنها احترام نمی‌گذارند یا به هر طریقی آنها را به چالش می‌کشند احساس خطر می‌کنند، بنابراین برای اطرافیان شخص خود شیفته، ساده‌ترین راهکار این است که تنها با خواسته‌های او همراه شوند تا از سردی رفتار و خشم او جلوگیری کنند. (أَلْخَیْرُ مِنْهُ مَأمُولٌ وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ)
۴. فرد خودشیفته به دیده تحقیر به افراد رده پایین اجتماعی می‌نگرد و نسبت به آنها رفتاری متکبرانه توأم با خودستایی و ادعا دارد. افراد خود شیفته معتقدند که منحصر به فرد یا خاص هستند و تنها افراد خاصی مانند خودشان می‌توانند آنها را درک کنند و چیزهای متوسط و معمولی را در حد لیاقت خودشان نمی‌دانند، همچنین فرد خودشیفته در رؤیای خودش به دنبال قدرت است و در صمیمیت با دیگران به ویژه افراد ثروتمند و خاص اغراق می‌کند و تنها می‌خواهد با افراد و مکان‌هایی با رده بالا معاشرت و ارتباط داشته باشد. (أَلْفَقْرُ فِی اللّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْغِنی وَ الذُّلُّ فیِ اللّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْعِزِّ فی عَدُوِّهِ)
۵. خود بزرگ بینی ویژگی بارز فرد خودشیفته است و همیشه می‌خواهد در کانون توجه باشد و دیگران او را ببینند، زیرا گمان می‌کند که از همه بهتر است و انتظار دارد دیگران به رسمیت شناخته شود و به او احترام بگذارند؛ حتی زمانی که برای به دست آوردن این رسمیت و احترام کار خاصی نکرده باشد، از آنجا که افراد خودشیفته خود را خاص می‌دانند انتظار دارند که دیگران همواره با آنها برخورد مطلوبی داشته باشند، فرد خودشیفته با عصبانیت و پرخاشگری نسبت به دیگران رفتار می‌کند تا خود را برتر و فرد مقابل را حقیر جلوه دهد. (الْخُمُولُ أَشْهی إِلَیْهِ مِنَ الشُّهْرَةِ)
۶. فرد خودشیفته برای رسیدن به اهدافش بدون احساس شرم یا گناه از دیگران سوءاستفاده خواهد کرد و به دیگران حسادت و گمان می‌کند که دیگران نیز نسبت به آن حسادت دارند، فرد خودشیفته اغلب تمایل دارد تقصیر را به گردن دیگران بیندازد و زمانی برای فرد خودشیفته ارزش خواهید داشت که نیازهای او را برآورده کنید و اگر جرئت دارید که از خواسته آن سرپیچی کنید یا خدایی ناکرده چیزی از آن بخواهید، باید خود را برای پرخاشگری، خشم یا رفتار سرد آن آماده کنید، بنابراین افراد خودشیفته، افراد زندگی خود را مانند اشیا می‌بینند (که وجودشان تنها برای تأمین نیازهای آنها است) و در نتیجه این اشخاص حتی ذره‌ای برای استفاده از دیگران جهت رسیدن به اهداف خود تردید نداشته و دیگران را تحقیر می‌کنند. (لا یَری أَحَدًا إِلاّ قالَ: هُوَ خَیْرٌ مِنّی وَ أَتْقی)
۷. فرد خودشیفته حتی اگر بداند نگرش و رفتار او باعث ایجاد مشکلات در طول زندگی‌اش می‌شود، اما حاضر نیست که خود را آگاه کند و بینش و رفتار خود را تغییر دهد. بنابراین افراد خودشیفته در برابر تغییر رفتار خود بسیار مقاوم هستند. (وَ لا یَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ)
بنابراین بر اساس روایت امام رضا (ع)، فردی که از سلامت روانی و کمال عقل برخوردار باشد به گونه‌ای رفتار می‌کند که رفتار او نه تنها ضرر و آسیبی به دیگران نزند، بلکه به نفع دیگران باشد، اگر دیگران به او لطف و محبت کنند، این لطف و محبت را چندین برابر جبران می‌کند و اگر به دیگران محبت کرد نه تنها منت نگذاشته، بلکه به گونه‌ای رفتار می‌کند که انگار کاری انجام نداده است، او به احساسات و خواسته‌های دیگران اهمیت می‌دهد و با آنها همدلی می‌کند و به دنبال خودبرتربینی نیست و حتی گمنامی را به شهرت ترجیح می‌دهد و در تعامل با دیگران، دیگران را بهتر از خودش می‌داند.
نظر شما