به گزارش خبرنگار ایمنا، «اصفهان شهری است که به خودی خود و به ذات، از هویت و شخصیت فرهنگی و تمدنی بالایی برخوردار است و امیدوارم که در چهار سال آینده، گردی بر دامن این شهر ننشسته و کاری نکنیم که شخصیت آن آسیب ببیند؛ گاهی انجام اشتباهی مثل ساخت یک ساختمان یا برگزاری رویدادی که در شأن شهر نیست، ممکن است شخصیت اصفهان را دچار لطمه و آسیب کند، بدین سبب امیدوارم بتوانیم با کمک فرهیختگان، نخبگان و مردمی که صاحب شهر هستند و با همفکری و مشارکت و همراهی آن‌ها، قدم‌های مثبت و خوبی برای آبادانی کلانشهر اصفهان برداریم.» این سخنان علی قاسم‌زاده، شهردار شهر تاریخی اصفهان در اولین شب کاری (بیست‌وپنجم شهریورماه ۱۴۰۰) است که در ارتباط تلفنی خود با برنامه تلویزیونی هشت‌بهشت مطرح کرد و امروز جای‌جای این شهر بوی هویتی می‌دهد که باید آن را پاس داشت.
در همین راستا از جمله اقداماتی که توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان انجام شده، بازسازی و مرمت تکیه گلبندان در قلب نصف جهان است؛ این تکیه در مجاورت میدان امام (ره) اصفهان از حسینیه‌ها و آثار ارزشمند دوران صفویه بوده که تا حدود یک قرن پیش با سقف آجری وجود داشته است، اما بر اثر شرایط جوی سقف آن تخریب و روی آن سقف چوبی اجرا شده بود که این سقف نیز تا اوایل دهه ۷۰ پابرجا بود، اما به مرور زمان به‌طور کامل تخریب شد.
عملیات بازسازی و مرمت تکیه گلبندان طی یک سال اخیر انجام شد و قرار است به احترام شخصیت فرهنگی اصفهان پایان هفته جاری به‌صورت رسمی به بهره‌برداری برسد و در اختیار شهروندان این دیار قرار گیرد.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا، با محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان درباره اهمیت احیای تکیه گلبندان و اقدامات این سازمان برای مرمت این بنای ارزشمند است.
مرمت تکیه گلبندان مطابق تصاویر و عکس‌های هوایی سال ۱۳۳۵ و مستندات تاریخی
ایمنا: به اهمیت نوسازی و بهسازی این تکیه اشاره کنید.
ایزدخواستی: تکیه گلبندان از تکیه‌های دوره صفویه بوده که در مجاورت میدان امام خمینی (ره) واقع شده است، این تکیه و مجموعه امام‌زاده احمد، مجموعه‌های بسیار فعال بازارچه حسن‌آباد در طول تاریخ بوده‌اند، البته از عناصر فرهنگی و مذهبی فعال دیگر این بازارچه مانند مسجد ساروتقی، مدرسه علمیه آقانجفی، مدرسه اسماعیلیه و سایر مدارس حوزه علمیه نیز بودند؛ لیکن ارتباط نزدیکی که بین تکیه گلبندان و امام‌زاده احمد بوده است، یک مجموعه مذهبی آئینی ارزشمند را در این پهنه در کنار میدان امام در طول تاریخ رقم می‌زده است.
کارشناسان سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان مطابق تصاویر و عکس‌های هوایی سال ۱۳۳۵، اطلاعات و مستندات موجود تاریخی، این تکیه را طبق شواهد دوران صفویه بازطراحی و بازسازی کردند و به این ترتیب یک فضای باز شهری (میدان‌گاه) در جوار میدان امام (ره) ساخته شده است که نقطه اتصال بازار چهارسوق مقصود و بازار حسن‌آباد نیز محسوب می‌شود.
ایمنا: مراحل اجرایی احیای پروژه تکیه گلبندان چه بود؟
ایزدخواستی: تکیه در دوره صفویه به‌صورت چهار رواق در چهار سو و مسقف بوده است که به مرور زمان سقف‌ها تخریب می‌شود و به‌صورت چوبی درمی‌آید؛ این سقف‌های چوبی تا اوایل دهه ۷۰ وجود داشته که آن‌ها نیز به دلیل آسیب‌های ناشی از بارندگی‌ها و اتفاقات جوی به مرور از بین رفته است.
نزدیک به ۳۰ سال بود که این تکیه حالت مسقف خود را از دست داده و تنها سکوهای آن باقی مانده بود، از این‌رو سال گذشته با توجه به اینکه احیای این تکیه، فضای شهری ارزشمندی را کنار میدان امام (ره) رقم می‌زند و فضای معنوی و مذهبی را احیا می‌کند، مرمت و بازسازی آن در دستور کار سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان قرار گرفت.
حدود یک‌سال مرمت و بازسازی تکیه گلبندان به طول انجامید و ۱۸ دهانه از رواق اجرا شد که ۲۱ سقف گنبدی شکل است و چهار طرف میدان‌گاه شهری را شامل می‌شود.
در این راستا مطالعات تاریخی انجام دادیم و بر اساس شواهد تاریخی، مستنداتی که داشتیم و عکس‌های هوایی که سال ۱۳۳۵ و دهه‌های دیگر گرفته شده بود و اطلاعات معتمدان محلی که در طول تاریخ به‌ویژه در نیم‌قرن اخیر، این بنا را مشاهده کرده بودند، اطلاعات را جمع‌آوری و بر اساس آن تکیه را طراحی کردیم.
حدود یک‌سال مرمت و بازسازی تکیه گلبندان به طول انجامید و ۱۸ دهانه از رواق اجرا شد که ۲۱ سقف گنبدی شکل است و چهار طرف میدان‌گاه شهری را شامل می‌شود.
تکیه شامل یک ورودی و خروجی اصلی است و یک خروجی نیز به سمت بن‌بست‌های پیرامونی دارد، چهار گشودگی به سمت این تکیه طراحی شده است که بر اساس طراحی انجام شده در سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، یک سقاخانه با کاشی هفت‌رنگ و طرح‌های اسلیمی در ورودی تکیه از سمت بازار قرار گرفته است.
در یکی از دهانه‌های تکیه یک آبدارخانه برای دم کردن چای و ارائه به عزاداران در آن فضا در نظر گرفته شده است، همچنین تمام سکوها و منبر مرمت و به‌صورت آجری اجرا شده است، کف تکیه سنگ استفاده شد و برای سکوها نیز از سنگ‌های گندمک استفاده شد تا رنگ آن با رنگ آجرها هم‌خوانی داشته باشد.
کف صحن اصلی تکیه از سنگ‌های هتن‌آباد و جندق استفاده شده است تا با سنگ‌هایی که در طول تاریخ در اصفهان استفاده شده، هم‌خوانی داشته باشد، همچنین یک کتیبه به‌صورت کاشی معرق پشت منبر قرار دارد و به حدیث نبوی «اِنَّ الْحُسین مِصباحُ الْهُدی وَ سَفینَهُ الْنِّجاة» مزین شده است.
حمایت‌های معنوی از سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، کار کردن در این پروژه را دلچسب کرده بود
ایمنا: همکاری مردم و معتمدان محل در انجام این اقدامات چگونه بود؟
ایزدخواستی: به محض آغاز پروژه، اهالی و معتمدان محلی بسیار مشوق ما بودند و از این اقدام استقبال کردند؛ هرکدام از اهالی محل در طول یک سال گذشته تا حد امکان کمک کردند تا تکیه به‌خوبی مرمت و بازسازی شود.
حمایت‌های معنوی از سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، کار کردن در این پروژه را برای ما بسیار دلچسب کرده بود؛ این لطف حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و همکاری مردم است که بر اساس اعتقاداتشان از دل و جان مایه می‌گذارند.
ایمنا: تکیه گلبندان چه زمانی آماده بهره‌برداری می‌شود؟
ایزدخواستی: این تکیه، روز چهارشنبه بیست‌ودوم شهریورماه ۱۴۰۲، هم‌زمان با ایام رحلت رسول اکرم (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع) با برگزاری آئین سوگواری و منقبت‌خوانی اهل‌البیت (ع) و با حضور هیئت امنا به صورت رسمی به بهره‌برداری می‌رسد.
بی‌شک با احیای تکیه گلبندان، یک نقطه ارزشمند برای گردشگری مذهبی و اجرای تعزیه‌خوانی، جنب میدان امام (ره) ایجاد شده است که امیدواریم با وجود یک هیئت‌مدیره قوی از اهالی محله، این نقطه به عنوان فضای معنوی ارزشمند نقش ایفا کند.
ایمنا: در مراحل مختلف این پروژه چه مقدار هزینه انجام شده است؟
ایزدخواستی: برای احیای تکیه گلبندان و انجام اقداماتی همچون اجرای سازه، آجرنمای سنتی به همراه تزئینات، سقاخانه، اتاق پشتیبانی تکیه، سنگ‌فرش و نورپردازی در مجموع حدود سه میلیارد تومان از بودجه شهرداری اصفهان هزینه شده است.
معتقدم احیای این تکیه تنها به‌عنوان احیای یک حسینیه و اضافه شدن یک فضای مذهبی به شهر نیست، بلکه احیای یک میدان‌گاه شهری محسوب می‌شود که دارای هویت تاریخی بوده است و می‌تواند در تربیت فرزندان این دیار مؤثر باشد.
ایمنا: مدت زمان اجرای پروژه چقدر بود؟
ایزدخواستی: اجرای این پروژه حدود ۱۰ ماه به طول انجامید و در حال حاضر آماده بهره‌برداری است.
ایمنا: ویژگی بنا و ارتباط آن با شخصیت تاریخی و فرهنگی اصفهان چیست؟
ایزدخواستی: یک فضای گشوده در کنار میدان امام (ره) یعنی اصلی‌ترین سایت گردشگری اصفهان و مهم‌ترین سایت گردشگری کشور داشتیم که از این فضا فقط به‌عنوان پارکینگ استفاده می‌شد، در صورتی که در طول تاریخ زیبایی این مکان مکمل زیبایی میدان امام (ره) بوده است.
پس از اجرای این پروژه، هر رهگذری جذب این فضا با شانیت مستقل و معماری همسان با میدان امام و بازار حسن‌آباد می‌شود که هر دو مربوط به دوره صفویه است؛ این مکان از یک فضای خالی به یک فضای غنی شهری تبدیل شده که موجب افزایش غنای فضایی در این محله شده است.
احیای بازارچه حسن‌آباد طی سال گذشته موجب شد قسمت بزرگ این بازار به بازار میدان امام (ره) متصل و در کنار آن تکیه گلبندان احیا شود.
در سایت‌های تاریخی، احیای بناهای ارزشمند تخریب‌شده موجب غنای فضاهای شهری موجود می‌شود و ضمن ارزش افزوده، سطح کیفی این محوطه‌ها ارتقا پیدا می‌کند؛ همین امر در ارتقای سطح کیفی فضای شهری ارزشمندی مانند بازار حسن‌آباد نقش بسزایی داشته است.
امیدواریم با بازسازی کاروانسرای مخصوصی که مقابل تکیه وجود دارد، با همراهی سایر بخش‌های دولتی این مجموعه کامل شود؛ احیای بازارچه حسن‌آباد طی سال گذشته موجب شد قسمت بزرگ این بازار به بازار میدان امام (ره) متصل و در کنار آن تکیه گلبندان احیا شود.
ایمنا: به اهمیت تکمیل و مرمت بنا و تناسب آن با شعارهای مطرح شده از سوی شهردار اصفهان در خصوص حفظ شخصیت فرهنگی و دینی کلانشهر اصفهان اشاره کنید.
ایزدخواستی: کالبدهای ارزشمند چند مؤلفه دارند و بخشی از فضای عمومی شهر محسوب می‌شوند؛ این کالبدها ارزرش‌های تاریخی دارد و معماری آن‌ها همسو با معماری دوران مختلف شهر اصفهان است، احیای این کالبدها می‌تواند در غنای کالبدی شهر مؤثر باشد.
با توجه به اینکه تکیه گلبندان یک حسینیه است، اجرای آئین‌ها در آن دخیل است؛ البته قول داده شده است تا این تکیه در اعیاد و عزاداری ائمه اطهار (ع) فعال باشد، از این‌رو به یک پاتوق آئینی در کنار سایت گردشگری میدان امام (ره) تبدیل می‌شود.
تکیه گلبندان عنصری است که سبقه تاریخی داشته، همسو با معماری تاریخی اصفهان بوده و یک فضای شهری عمومی است، همچنین کارکرد آئینی و رویدادی دارد که با مرمت آن با توجه به تاکید شهردار اصفهان، گامی برای حفظ شخصیت فرهنگی و دینی اصفهان برداشته شده است؛ تلاش ما حرکت به سوی احیای فضاهای فراموش‌شده شهر است.
در سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان بخش‌های مختلف شهری رصد می‌شود تا فضاهای شهری خلاق و تاریخی احصا شود، زیرا ایجاد و احیای این مکان‌ها مهم‌ترین نقش را در هویت‌بخشی به شهر تاریخی مانند اصفهان دارد.
هرآنچه بتوانیم نقاط خاطره‌ساز را که برگرفته از هویتمان است، افزایش دهیم، حس تعلق شهروندان به این شهر افزایش پیدا می‌کند و این هدف با احیا و ایجاد فضاهای شهری خلاق و تاریخی محقق می‌شود.
در سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان بخش‌های مختلف شهری رصد می‌شود تا فضاهای شهری خلاق و تاریخی احصا شود، زیرا ایجاد و احیای این مکان‌ها مهم‌ترین نقش را در هویت‌بخشی به شهری تاریخی همچون اصفهان دارد.
نظر شما