به گزارش خبرنگار ایمنا، نشریه اکونومیست در جلد این هفته خود، به بررسی ابعاد خط راه‌آهن شلمچه-بصره پرداخته است. این نشریه معتقد است که بیش از یک قرن است که موانع جغرافیایی و سیاسی بر سر راه ارتباط مستقیم ریلی بین عراق و ایران غیرقابل حل به نظر می‌رسید. شط‌العرب، آبراهی که از همگرایی رودخانه‌های دجله و فرات به وجود آمده است، مرز جنوبی عراق را تقسیم می‌کند. این مرز همچنین یک خط گسل فرهنگی بین جهان عرب و فارس را نشان می‌دهد که برای هزاران سال محل درگیری بوده است. جای تعجب نیست که وقتی قدرت‌های بزرگ اوایل قرن بیستم به عراق راه‌آهن ساختند، ترجیح دادند از میان کوه‌های توروس در ترکیه بگذرند، از نیل در مصر عبور کنند و بیابان‌های سوریه را بپیمایند، اما مسیری از طریق ایران را طی نکنند.
به گفته اکونومیست نفوذ ایران به اندازه‌ای است که عراق قول داده است تا سال ۲۰۲۵ شکاف ۳۲ کیلومتری را که راه‌آهن آنها را از هم جدا می‌کند، پر کند. دوم سپتامبر، محمد السودانی، نخست‌وزیر عراق، به محمد مخبر، معاون رئیس‌جمهور ایران، ملحق شد تا سنگ بنای راه‌آهن بصره در عراق را قرار دهد. مقامات دولت عراق می‌گویند که ظرف ۱۸ ماه، این شبکه می‌تواند به ۳ میلیون نفر خدمات‌رسانی کند.
جایگاه مرزی آن، مسیر سریعی را برای مکان‌های زیارتی عراق از جمله حرم‌های مقدس شیعیان در کربلا و نجف فراهم می‌کند، همچنین می‌تواند تجارت به آسیای مرکزی و چین را با اتصال مجدد عراق به جاده ابریشم که حکومت بعثی عراق را از آن قطع کرده بود، تسهیل کند.
بر اساس این گزارش، ایرانی‌ها نیز مشتاق تکمیل این پروژه هستند، دولت ایران برای دور زدن تحریم‌ها و خنثی‌سازی انزوای غرب، خطوط حمل‌ونقل را به هفت همسایه خود گسترش داده است و در ماه ژوئیه خط راه‌آهن به افغانستان را بازگشایی کرد. خط دیگری هم‌اکنون ایران را از طریق ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان به چین متصل می‌کند. ایران همچنین در حال کار روی یک خط ۱۶۴ کیلومتری تا مرز آذربایجان است. پس از تکمیل، ایران می‌تواند به عنوان پل تجاری روسیه از طریق بندر بندرعباس به اقیانوس هند عمل کند.
این مسیر جدید به عراق تجارت دوجانبه را تقویت می‌کند که مقامات ایرانی تخمین می‌زنند در سال جاری به ۱۲ میلیارد دلار خواهد رسید و ارتباطی را به لاذقیه، بندری در سواحل مدیترانه سوریه، که ایران در آن قرارداد اجاره دارد، فراهم می‌کند.
اکونومیست در نتیجه‌گیری این گزارش ادعا کرده که راه‌اندازی این خط آهن برخی اعراب را نگران کرده است، چرا که از تعمیق رابطه بیشتر ایران و عراق واهمه دارند. کویت یکی از کشورهایی است که چندان از توافق ایران و عراق در این زمینه راضی نیست و البته مدت‌ها پیش پیشنهاد ایجاد خط آهن از عراق به بنادر خود را داده است. سعودی‌ها نیز خط آهنی را تا نزدیکی مرز عراق کشیده‌اند و منتظر تکمیل خط آن در خاک عراق هستند.
اکونومیست در ادامه ادعا کرده است که برخی تجار عراقی نگران هستند که دولت سودانی توسعه بند فاو را متوقف و بنادر ایرانی را جایگزین آن کند.
خبرگزاری الجزیره نیز در گزارشی درباره اهمیت ژئوپلیتیک پروژه راه‌آهن شلمچه-بصره نوشته است، با شکست داعش و پس از بهبود شرایط امنیتی عراق، تهران و بغداد اواخر سال ۲۰۲۱ تصمیم به آغاز مجدد این پروژه کردند، اما با گذشت ۲ سال موفق به تکمیل آن نشدند. به عنوان بخشی از این پروژه، ایران قصد دارد یک روگذر روی آبراهی که دو کشور را از هم جدا می‌کند. این پل باید قابل حرکت باشد زیرا کشتی‌ها باید بتوانند از زیر آن عبور کنند.
به گفته این خبرگزاری، چالش دیگر این است که بنا بر گزارش‌ها، طرف عراقی ساخت مسیر را در سمت خود از مرز آغاز نکرده است، زیرا ابتدا باید یک منطقه وسیع را از مین پاکسازی کند، کاری که ایران قبلاً در سمت خود انجام داده است.
الجزیره مدعی شده است که در طول سال‌ها، گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر اینکه بغداد در اجرای این پروژه تعلل می‌کند، وجود داشته است و رسانه‌های ایرانی گمانه‌زنی می‌کنند که ایالات متحده عراق را تشویق کرده است تا سرعت پیاده‌سازی آن را کاهش دهد. این خط آهن در نهایت قرار است ایران را به سواحل مدیترانه سوریه متصل کند و کشورهای مهم محور مقاومت را به هم متصل کند.
به گفته الجزیره، رسانه‌های ایرانی همچنین به این شبهه‌ها پرداخته‌اند که ممکن است عراق پروژه «راه توسعه» با ترکیه را بر شلمچه-بصره ترجیح دهد. هدف «راه توسعه» که قرار است در سال ۲۰۲۵ تکمیل شود، استفاده از راه‌آهن و بزرگراه موازی برای اتصال بندر جنوبی فاو در استان بصره به ترکیه است.
الجزیره در ادامه نوشته است که راه‌آهن بین ایران و عراق می‌تواند به نفع هر دو کشور باشد، اما شاید برای تهران مهم‌تر باشد، زیرا به دنبال تقویت موقعیت منطقه‌ای خود است. دولت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی با پیاده‌سازی بیش از ۱۲ پروژه بزرگ ریلی به دنبال گسترش شبکه راه‌آهن ملی خود است و روی یکپارچگی منطقه‌ای کار می‌کند.
این خبرگزاری در پایان نوشته است که این پروژه همچنین به ایران کمک خواهد کرد که پس از خروج یک‌جانبه واشنگتن از توافق برجام در سال ۲۰۱۸ همچنان تحت تحریم‌های شدید آمریکا قرار دارد. ایران می‌تواند از حمل‌ونقل بهبودیافته و تجارت بیشتر بهره‌مند شود زیرا تلاش دارد خود را در مرکز خطوط حمل‌ونقل اصلی قرار دهد. در همین راستا، راه‌آهن اهمیت خود را در کریدور شمال-جنوب به نمایش گذاشته است که بندرهای هند را از طریق ایران به کشورهای آسیای مرکزی و روسیه متصل می‌کند.
نظر شما