به گزارش خبرنگار ایمنا، گسترش کلان‌شهرها و افزایش جمعیت مهاجر جویای کار معضلات اجتماعی گسترده‌ای را پیش روی شهرهای امروزی قرار داده است. یکی از مشکلات جدی مافیای قدرتمند خرید و فروش زباله است، بر اساس اطلاعات به دست آمده، درآمد این شغل کاذب نسبت به دیگر مشاغل بیشتر است و افراد زیادی به دلیل مشکلات اقتصادی و فقر فرهنگی به آن روی می‌آورند.
عوامل متعددی در روی آوردن افراد مختلف به ویژه نسل جوان به زباله‌گردی دخیل است؛ سطح تحصیلات پایین و نبود مهارت‌های مناسب، شرایط اجتماعی-اقتصادی، مهاجرت، وضعیت سلامت و ناتوانی جسمی می‌تواند در گسترش این پدیده و آسیب‌های ناشی از آن مؤثر باشد.
پدیده زباله‌گردی برای هر کشوری به‌طور بالقوه مخاطره‌آمیز و بحران‌زا است، چراکه تعلل در اقدام به موقع موجب تحمیل هزینه‌های غیرقابل جبران می‌شود. جلوگیری از این معضل اجتماعی نیازمند رویکردی جامع و فراگیر شامل مجموعه‌ای از سیاست‌ها و برنامه‌های خاص، بهبود فرصت‌های شغلی، آموزشی و مهارت‌آموزی است.
شهر اراک نیز همچون سایر مراکز استان‌ها، با این معضل اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کند؛ تعداد زباله‌گردها طی سال‌های اخیر در این کلان‌شهر رو به افزایش گذاشته و با توجه به اینکه زباله‌گردی به عنوان یک معضل اجتماعی حلقه ورود به عرصه‌های پر آسیب دیگر است، باید در این زمینه چاره‌اندیشی شود. خبرنگار ایمنا برای بررسی بیشتر مسئله به سطح شهر اراک رفته است و از حال و روز زباله‌گردها حکایت می‌کند.
چند روز پیش با تعدادی کودک که درون سطل‌های زباله را می‌گشتند، روبه‌رو شدم، جلوتر رفتم و سر صحبت را باز کردم تا بخشی از زندگی و شغلشان را برایم تعریف کنند.
احمد از همه‌شان کوچک‌تر و کمی خجالتی است. می‌پرسم چند سالت است؟ می‌گوید: «شش سال. پرسیدم، روزی چند ساعت کار می‌کنی و چقدر درآمد داری؟ پاسخ می‌دهد: هفت صبح از خانه بیرون می‌زنم و شب برای خواب برمی‌گردم. روزی ۲۵ تا ۳۰ کیلو ضایعات جمع می‌کنم و به ضایعاتی می‌فروشم.»
حاتم کودک زباله‌گرد دیگر به فاصله یک متری به گپ‌وگفت من با کودکان زباله‌گرد نگاه می‌کرد، به گونی زردرنگ و کهنه‌ای که در دست داشت نگاه کردم. گویا بیشتر از بقیه تمایل به مصاحبه دارد. دستان زمخت و آفتاب‌سوخته‌اش بیشتر از زبانش از سختی زندگی حکایت می‌کند. او می‌گوید: سواد خواندن و نوشتن ندارد و تا به حال مدرسه نرفته است، «با پدر و مادرم ۱۲ نفر هستیم و من تنها پسر خانواده‌ام. پدرم بیمار است و نمی‌تواند کار کند.» نشانی ضایعاتی را از کودکان می‌پرسم، اما هیچ‌کدام پاسخ نمی‌دهند.
در خیابان دیگر شهر زباله‌گردی که مردی میانسال است به همراه کودک هشت ساله‌اش توجه مرا به خود جلب می‌کند، از ظاهرش پیداست که اعتیاد دارد. برای مصاحبه با او کمی مردد بودم، اما در نهایت نزدیک رفتم و پرسیدم چرا به زباله‌گردی روی آورده است که در پاسخ گفت: بیکارم و نمی‌توانم جایی استخدام شوم، به همین خاطر زباله‌گردی می‌کنم.
از درآمدش پرسیدم، اینکه در طول روز چند ساعت کار می‌کند و دلیل همراهی کودکش چیست که پاسخ داد: «روزی سه تا پنج ساعت در سطح شهر می‌چرخم، کارتن و قوطی جمع می‌کنم و می‌فروشم.»
فقر فرهنگی در کنار مشکلات اقتصادی از دلایل زباله‌گردی است
زهره آنجفی، رئیس اورژانس اجتماعی اراک به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: فقر فرهنگی در میان افراد کم‌توان موجب می‌شود فرد به زباله‌گردی روی بیاورد، اما حمایت شدن توسط نهادهای حمایتی را نپذیرد.
وی اضافه می‌کند: در مواردی مشاهده شده است که زنان زباله‌گرد تحت حمایت هیچ‌یک از سازمان‌های حمایتی قرار ندارند و زباله‌گردی را به تحت پوشش بودن ترجیح می‌دهند.
رئیس اورژانس اجتماعی اراک با بیان اینکه سازمان بهزیستی می‌تواند به زباله‌گردهایی خدمات دهد که در معرض آسیب باشند، تاکید می‌کند: آسیب‌های اجتماعی طی سال‌های اخیر تغییرات زیادی داشته، به نحوی که از حالتی به حالت دیگر تغییر پیدا است.
آنجفی با بیان اینکه در خانواده‌های مبتلا به اعتیاد شاهد زباله‌گردی هستیم، تصریح می‌کند: اورژانس اجتماعی به دلیل ماهیت خود می‌تواند به موضوع زنان و کودکان زباله‌گرد ورود داشته باشد، اما وضعیت مردان زباله‌گرد را باید نهادهای دیگری پیگیری و رصد کنند.
وی با تاکید بر اینکه در موضوع کودکان زباله‌گرد اورژانس اجتماعی مداخلات روان‌شناسی و مددکاری انجام می‌دهد، اظهار می‌کند: در بدو ورود مصاحبه‌های لازم از کودکان زباله‌گرد انجام می‌شود، حتی در موارد حاد ما به کودک اقامت می‌دهیم تا بتوانیم ارتباط او با خانواده را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهیم.
رئیس اورژانس اجتماعی اراک با اشاره به مصوبه مجلس در سال ۱۳۹۹ در راستای حمایت از کودکان و نوجوانان می‌گوید: بر اساس این قانون می‌توان کودک‌آزاری و غفلت از نیازمندی‌های او را به دلیل زباله‌گردی مدنظر قرار داد.
آنجفی خاطرنشان می‌کند: اورژانس اجتماعی در بدو ورود به موضوع کودک‌آزاری، ابتدا تلاش در جلب اعتماد کودک دارد، در صورتی که کودک اعتماد کند، از منزل و منطقه مسکونی او بازدید می‌شود و در صورتی که اعتماد نکند، به ناچار مجبور هستیم به منظور جلوگیری از آسیب‌های بعدی او را به اقامتگاه موقت منتقل کنیم، سپس بررسی‌های لازم انجام می‌شود که وضعیت سرپرستی کودک به چه منوال است و خانواده او در چه وضعیتی قرار دارند.
وی با بیان اینکه ارائه خدمات به مردان زباله‌گرد باید توسط شهرداری انجام شود، تصریح می‌کند: غربالگری افراد از منظر دریافت خدمات از نهادهای حمایتی باید توسط شهرداری‌ها انجام شود، سازوکار مشخصی تدوین شده است که چه افرادی در این غربالگری حضور داشته باشند تا ارجاع مددجویان به بخش‌های مختلف به صورت صحیح انجام شود.
رئیس اورژانس اجتماعی اراک با بیان اینکه در صورتی که بخواهیم معضل زباله‌گردی را رفع کنیم نیازمند همکاری همه نهادها هستیم اظهار می‌کند: نخستین دستگاهی که می‌تواند در این خصوص نقش‌آفرینی کند، شهرداری است، با برخی زنان زباله‌گرد که گفت‌وگو داشتیم، همه اذعان داشتند که اگر مکانی برای انجام کار داشته باشند، به زباله‌گردی روی نمی‌آورند.
آنجفی با بیان اینکه در حال حاضر مشاغل خانگی متناسب برای زن‌ها به صورت صحیح اطلاع‌رسانی نشده است، تاکید می‌کند: مراکز آموزشی باید سازوکار آموزش و توانمندسازی زن‌ها را داشته باشد و این مهم را سرلوحه فعالیت خود قرار دهد تا با آموزش و ارائه تسهیلات مناسب و کم‌بهره به این‌گونه افراد، شاهد کاهش زباله‌گردی در سطح شهرها باشیم.
برخی افراد با وجود درآمدهای خوب زباله‌گردی می‌کنند
محمدرضا شایسته، معاون حمایت و سلامت خانواده کمیته امداد استان مرکزی با بیان اینکه بخشی از افراد جامعه به دلیل نیاز اقتصادی و نداشتن شغل به زباله‌گردی مشغول هستند، اظهار می‌کند: برخی افراد با وجود درآمدهای خوب به سمت زباله‌گردی می‌روند.
وی با بیان اینکه مشاهدات شخصی من از سطح شهر تصدیق‌کننده این موضوع است، تصریح می‌کند: افرادی با لباس‌های مناسب و با خودروی شخصی اقدام به زباله‌گردی می‌کردند، مواردی نیز مشاهده شده که شخص به ظاهر نیازمند است، اما پس از بررسی متوجه شدیم که مستمری‌بگیر سازمان تأمین اجتماعی است و زباله‌گردی می‌کند. این معضل نشئت گرفته از اعتیاد آن فرد است، چراکه حقوق مستمری پاسخگوی نیازهای اقتصادی فرد نیست و به همین دلیل اقدام به زباله‌گردی می‌کند.
معاون حمایت و سلامت خانواده کمیته امداد استان مرکزی ادامه می‌دهد: در بعضی موارد کارآفرینان از کمیته امداد درخواست نیروی کار می‌کردند و ما افرادی را که اقدام به زباله‌گردی می‌کردند، معرفی می‌کردیم اما این افراد به دلیل حقوق پایین این واحدهای اقتصادی حاضر به فعالیت در این قسمت‌ها نمی‌شدند و زباله‌گردی را ترجیح می‌دادند.
شایسته اضافه می‌کند: کمیته امداد امام خمینی (ره) استان مرکزی آماده است تا در راستای تحقق وظایف خود تسهیلات و وام‌هایی را با شرایط و نرخ‌های مناسب در اختیار افراد بی‌بضاعت قرار دهد تا کسب‌وکاری راه بیندازند و از زباله‌گردی خودداری کنند.
پدیده زباله گردی را نمی‌توان به یک نهاد واگذار کرد
پیمان عین‌القضاتی، رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اراک با اشاره به اینکه پدیده زباله‌گردی در سطح جهان وجود دارد و منحصر به ایران و شهر اراک نیست به خبرنگار ایمنا می‌گوید: از دیدگاه قانون‌گذار هر نوع زباله‌ای که در شهرها تولید می‌شود، متعلق به شهرداری‌ها است و اگر فردی به آن‌ها دسترسی داشته باشد و بخواهد انتفاع حاصل کند، باید رضایت ذی‌نفع که شهرداری است را جلب کند.
وی با اشاره به اینکه تفکیک زباله از مبدا در سطح ملی وجود ندارد، می‌افزاید: توجه نکردن به این مهم موجب شده است برخی افراد به دنبال کسب درآمد از زباله‌ها باشند و به مخزن‌های زباله مراجعه و پس از تفکیک و جمع‌آوری اقدام به فروش زباله‌ها کنند.
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اراک با اشاره به اینکه در این زمینه روش‌های مورد تأیید شهروندان را نداریم، خاطرنشان می‌کند: کار تفکیک از مبدا توسط شرکت طرف قرارداد در حال انجام است، اما این شرکت نتوانسته است به صورت کامل این کار را انجام دهد و ارتباط خود را با شهروندان برقرار کند.
عین‌القضاتی با اشاره به افزایش خریدار پسماندهای جمع‌آوری شده در سطح شهر تاکید می‌کند: قانون‌گذار باید برای برخورد با این افراد قوانینی را وضع کند، اما در شهر اراک به لحاظ اصول بهداشتی و زیست‌محیطی برخورد قانونی صورت نمی‌گیرد و به همین علت این افراد در محل زندگی شهروندان به ویژه در مناطق کم‌برخوردار حضور گسترده‌ای دارند.
وی با اشاره به اهمیت حضور چندین دستگاه متولی برای مقابله با زباله‌گردی، اضافه می‌کند: لازم است محل خرید و فروش پسماند به مناطق خارج از شهر منتقل شود، چراکه با این اقدام تمایل به فروش پسماندها در این افراد به دلیل بعد مسافت کاهش خواهد یافت.
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اراک با بیان اینکه افرادی که اقدام به زباله‌گردی می‌کنند دچار اعتیاد هستند، می‌گوید: بر اساس مشاهدات میدانی در شهر اراک، بخش عمده افرادی که اقدام به زباله‌گردی می‌کنند، معتاد هستند.
عین‌القضاتی ادامه می‌دهد: این افراد به منظور دسترسی به موادمخدر نیاز به درآمد دارند و به علت بیکاری و نداشتن توانایی لازم برای کسب درآمد در مشاغل دیگر، اقدام به زباله‌گردی می‌کنند که یک شغل راحت و بدون دردسر است.
وی تصریح می‌کند: تا زمانی که پدیده شوم اعتیاد در کشور و شهر اراک وجود دارد، معتادان متجاهر که با توجه به شرایط زندگیشان امکان زیست آن‌ها در کنار خانواده‌هایشان وجود ندارد و از خانه رانده می‌شوند، به این شغل کاذب مشغول می‌شوند و از این محل کسب درآمد می‌کنند.
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اراک ادامه می‌دهد: پدیده‌ها و معضلات اجتماعی که بعد چندوجهی دارد را نمی‌توان به یک نهاد واگذار کرد و لازم است شهرداری‌ها وارد عمل شوند.
زباله‌گردی ریشه اجتماعی دارد / آگاهی‌بخشی در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی انجام شود
عین‌القضاتی معتقد است تا زمانی که خرید و فروش موادمخدر در سطح شهرها به راحتی انجام می‌شود، معضل بیکاری و نبود امنیت شغلی وجود دارد، اوقات فراغت جوانان و نوجوانان غنی نمی‌شود و آگاهی‌بخشی در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی افزایش پیدا نمی‌کند؛ بنابراین نمی‌توانیم مانع زباله‌گردی شویم.
وی می‌افزاید: مجموعه نهادهای فرهنگی و اجتماعی، ستاد مبارزه با موادمخدر فراجا و بهزیستی باید در کنار شهرداری قرار گیرند و با یک اقدام مشترک برای رفع این معضل گام بردارند.
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اراک با اشاره به اقدامات صورت گرفته در کشور برای جلوگیری از زباله‌گردی، تصریح می‌کند: به منظور مقابله با پدیده زباله‌گردی نیاز به یک برنامه جدید داریم که نشئت گرفته از یک کارگروه مشترک باشد، زیرا مسائل اجتماعی را نمی‌توان با تک‌بعدی عمل کردن حل کرد.
عین‌القضاتی با اشاره به اقدامات شهرداری اراک به عنوان نهاد متولی امور خدمات خاطرنشان می‌کند: یکی از اقداماتی که شهرداری طی چند سال اخیر انجام داده، موضوع تفکیک زباله از مبدا بوده است.
وی تأسیس آکادمی پسماند و راه‌اندازی مدرسه شهروندی را از دیگر اقدامات شهرداری اراک معرفی می‌کند و ادامه می‌دهد: ساماندهی آسیب‌های اجتماعی نیازمند همکاری دستگاه‌های امنیتی و انتظامی است.
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اراک با اشاره به اقدامات شهرداری اراک به عنوان نهاد متولی امور خدمات تصریح می‌کند: یکی از اقداماتی که شهرداری طی چند سال اخیر انجام داده، موضوع تفکیک زباله از مبدا بوده است. تأسیس آکادمی پسماند و راه‌اندازی مدرسه شهروندی از دیگر اقدامات شهرداری اراک و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی نیازمند همکاری دستگاه‌های امنیتی و انتظامی است.
عین‌القضاتی اظهار می‌کند: بهتر است به منظور رفع این معضل اجتماعی تعامل میان بخش‌های مختلف افزایش پیدا کند. چنانچه هر دستگاه مسئولیت اجتماعی خود را در این زمینه به صورت کامل انجام دهد، از انجام وظایف گریزان نباشد و به دلایل نبود اعتبارات و نیروی انسانی آموزش‌دیده از همکاری امتناع نکند و با شهرداری همراهی کند، مشکل زباله‌گردی در سطح شهر حل خواهد شد.
به گزارش ایمنا، اجرای طرح تفکیک پسماند به‌ویژه در شهرهای بزرگ کشور ضرورت دارد، تا زمانی که جمع‌آوری زباله‌ها از انتهای کوچه‌ها و خیابان‌ها انجام می‌شود، پسماندها مملو از کارتن و پلاستیک است و ارزش مالی و مادی دارد، مقابله با زباله‌گردها دشوار خواهد بود. چنانچه زباله‌ها از در منزل تحویل متصدی و به‌طور مستقیم به محل بازیافت انتقال داده شود، سطل‌ها از زباله‌های باارزش خالی خواهد بود.
اگرچه ساماندهی زباله‌گردها بر عهده دستگاه‌های اجرایی مختلف است، اما آنچه از دست شهرداری برمی‌آید این است که با فرهنگ‌سازی زمینه جداسازی زباله‌ها از مبدا را فراهم کند و برای مدیریت زباله‌های شهر برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشد.
گزارش از محسن بهرامی؛ خبرگزاری ایمنا
نظر شما