به گزارش خبرنگار ایمنا، قدرت به معنای توانایی تأثیرگذاری بر رفتار دیگران برای به دست آوردن نتایج دلخواه است؛ حال اگر این نتایج دلخواه از طریق جاذبه، مشروعیت و اعتبار حاصل شود، «قدرت نرم» شکل می‌گیرد.
وقتی دیگران بدون تهدید یا اجبار به همکاری بسیج شوند، در واقع قدرت نرم شکل گرفته است. به بیان ساده قدرت نرم، قدرت جذابیت است و هر چیزی که بتواند چنین جذابیت‌هایی را تولید کند، از منابع قدرت نرم به‌حساب می‌آید.
روانشناسان اجتماعی معتقدند، بین جاذبه و قدرت رابطه دیالکتیک وجود دارد. به عقیده جوزف نای، بسیاری از منابع مهم قدرت نرم از جمله فرهنگ جذاب مردم یک کشور، خارج از کنترل حکومت‌ها هستند و اثرگذاری آن بستگی به پذیرش مردمی دارد و بهترین افرادی که می‌توانند با ارتباطات مؤثر خود جذابیت ایجاد کنند، مردم یک جامعه هستند، بنابراین قدرت نرم تا حدودی محصول فرعی جامعه است و ملت بخشی از قدرت به‌حساب می‌آید.
سال‌های سال است که به‌واسطه راهپیمایی اربعین مردم مسلمان ایران اسلامی توانسته‌اند، ماورای دولت و دانشگاه با مردم کشور عراق ارتباط برقرار کنند و در موضوعات مختلف دینی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مسائلی را از طریق تعامل خود با آن‌ها، به اشتراک بگذارند. راهپیمایی اربعین بیشتر از خود حکومت‌ها توانسته است در هموار کردن کانال‌های ارتباطی ملت ایران و عراق مؤثر باشد، چرا که گردهمایی جمعیت بالغ‌بر ۱۵ تا ۲۰ میلیون نفر در راهپیمایی اربعین، درجه بالایی از جذابیت ایجاد کرده است.
آنچه در این راهپیمایی باشکوه بیش از همه به چشم می‌خورد، فرهنگ عراقی و سپس فرهنگ ایرانی است و این نیازمند فهم متقابل و مدارای اجتماعی میان دو ملت ایران و عراق است. شاید در راهپیمایی اربعین شاهد خرده‌نزاع‌های فرهنگی بین مردم ایران و عراق باشیم، اما گرایش و قرابت مردم ایران و مردم عراق به فرهنگ یکدیگر را نمی‌توان انکار کرد، در واقع مردم ایران و عراق فرهنگ همدیگر را پذیرا هستند و تحسین می‌کنند؛ از این‌رو عمیق شدن و گستردگی طول و عرض ارتباطات مردم ایران و مردم عراق در راهپیمایی اربعین، آن را به منبعی غنی از قدرت نرم تبدیل کرده است.
عمیق شدن عرض ارتباطات دو ملت، بستگی به میزان مدارای اجتماعی و فهم متقابل دارد، اما طول ارتباطات به استمرار این ارتباطات به بعد از ایام پیاده‌روی اربعین حسینی مرتبط می‌شود، به‌گونه‌ای که طول این ارتباطات بعضاً بعد از اربعین هم ادامه پیدا خواهد کرد و عراقی‌ها مجدد به ایران سفر می‌کنند و با دوستان و هم‌کیشان ایرانی خود که در راهپیمایی اربعین با آن‌ها آشنا شده بودند، بار دیگر دیدار می‌کنند و میهمان آن‌ها می‌شوند.
این‌گونه رفت‌وآمدهای دوطرفه در بلندمدت به عمیق شدن مدارای اجتماعی و فهم و درک متقابل میان دو فرهنگ کمک خواهد کرد. به این ترتیب، عنصر اصلی راهپیمایی اربعین، ملاقات‌ها و روابط چهره به چهره در ایام اربعین و ادامه دادن به این ارتباطات دوستانه بعد از ایام اربعین از طریق سفرهای متقابل یا از طریق شبکه‌ها و فضای مجازی است، اما باید به این نکته توجه داشت که مؤثرترین ارتباطات از طریق تماس‌های چهره به چهره انجام می‌گیرد نه به‌وسیله پخش برنامه از راه دور؛ این ارتباطات چهره به چهره یکی از مزیت‌های راهپیمایی خاطره‌انگیر اربعین است.
با این حال ارتباطات ایجادشده در راهپیمایی اربعین صرفاً محدود به زمان خاصی نمی‌شود؛ اما اوج آن در بازه ۱۰ روزه منتهی به شب و روز اربعین حسینی است. ضمن اینکه ارتباطات در طول سال ادامه پیدا می‌کند.
راهپیمایی اربعین توانسته است ابعاد غیرحکومتی بیشتری از جامعه ایران و عراق را درگیر خود کند و هرچقدر ارتباطات مردمی در راهپیمایی اربعین بیشتر و عمیق‌تر شود، این ابعاد غیرحکومتی و مردمی، وسیع‌تر خواهد شد. بسیار مشکل است که بتوان یک چنین کنش جمعی با این ابعاد وسیع جمعیتی، ملیتی و قومیتی را تنها با دستورات حکومتی و دولتی اداره کرد، بلکه این کنش‌ها تا امروز از طریق ایجاد جذابیت‌ها و به‌صورت مردمی و داوطلبانه مدیریت شده است، اما دخالت و ورود دولت‌ها، این جذابیت را تقویت می‌کند؛ چه این تقویت از طریق رسانه‌ها و ایجاد تشویق باشد و چه از طریق برقراری امنیت و رفع تهدیدها در فضای راهپیمایی اربعین و توسط دولت‌ها باشد.
زبان، قدرت نطق و لحن صحبت کردن در ارتباطات چهره به چهره‌ای که در راهپیمایی اربعین وجود دارد، می‌تواند تأثیر بسزایی در ایجاد تصاویر ذهنی مثبت و منفی دو ملت (ایران و عراق) از یکدیگر داشته باشد، همچنین علت توهین‌هایی که خواسته یا ناخواسته در راهپیمایی اربعین بین دو ملت مشاهده شده است یا به سبب نبود پذیرش فرهنگ و باورهای یکدیگر است یا به‌خاطر خستگی و شرایط محیطی این سفر است.
توجه به این نکته لازم است که گاهی همان کلماتی که در داخل کشور برای برقراری ارتباط با مخاطبان داخلی موفق عمل می‌کنند ممکن است در خارج از کشور برای مخاطبان خارجی اثر منفی داشته باشند. به عنوان نمونه عبارت‌هایی که در داخل به‌خوبی فهمیده می‌شوند، ممکن است مخاطبان خارجی نسبت به این عبارت‌ها واکنش نشان دهند. با اینکه رفتارها مؤثرتر و بلندتر از کلمات سخن می‌گویند، اما با این حال رفتارها نیازمند تقویت گفتار هستند.
اما با این حال، راهپیمایی اربعین توانسته است جذابیتی مثال‌زدنی تولید کند و این جذابیت منجر به همکاری‌های داوطلبانه بین مردمان ایران و مردم عراق شده است.
منشأ این جذابیت عبارت است از: ۱- راهپیمایی اربعین ارزش‌های مشترک جذابی (ایدئولوژی عشق به امام حسین (ع) و اهل‌بیت) را تولید و تقویت کرده است. این جذابیت ناملموس شبیه دست نامرئی آدام اسمیت است که ما را به همراه شدن با دیگران و همکاری رضایتمندانه با آن‌ها متقاعد می‌کند. ایدئولوژی «عشق به امام حسین» ارتباطات هنجاری تولید کرده است و این روابط هنجاری، سازنده قدرت است. به تعبیر لوکس «قدرت جز آن دسته مفاهیمی است که به‌طور ریشه‌دار به ارزش‌ها وابسته است.»
همچنین بر اساس دیدگاه راسل، ماکس وبر، هابرماس و فوکو، هنجارها نسبت به ابزارها به‌مراتب تأثیرگذارتر و مؤثرتر در تولید قدرت هستند، بنابراین باید به هنجاری بودن قدرت نرم اربعین توجه کرد.
۲- جذابیت موضوعاتی مثل پذیرایی یا اسکان به‌صورت رایگان و ارتباط چهره به چهره با افراد از ملیت‌ها و قومیت‌های متفاوت، می‌تواند مکملی برای جذابیت ارزش‌های مشترک مذهبی در راهپیمایی اربعین باشد.
۳- بخش اعظم راهپیمایی اربعین و جذابیت ایجادشده توسط آن ، از برخی ارزش‌های موجود در فرهنگ جامعه عراق و آداب‌ورسوم مردم عراق نشئت گرفته است. تکریم مهمان و پذیرایی و اطعام مهمان در فرهنگ عراقی-عربی اهل تسنن و تشیع عراق قابل مشاهده است، به‌ویژه نزد اهل تشیع اهمیت به تکریم و پذیرایی و اطعام زائران امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) بسیار پررنگ‌تر و جدی‌تر است.
بنابراین، جذابیت فرهنگ عراقی-عربی در خصوص تکریم مهمان و پذیرایی و اطعام مهمان (به‌ویژه نسبت به زائران امام حسین (ع))، مکملی برای جذابیت ارزش‌های مشترک مذهبی بین مردم ایران و عراق است. باید گفت این فرهنگ برای مردم ایران جذابیت ایجاد کرده است. در نتیجه، زمانی که جذابیت فرهنگی باارزش‌های مذهبی همراه باشد، قدرت نرم ایجاد خواهد کرد.
۴- غالباً در دسترس‌تر بودن باعث ایجاد جذابیت می‌شود. همین مهیا بودن و در دسترس بودن بستر راهپیمایی اربعین، برای مردم ایران جذابیت ایجاد کرده است.
۵- معمولاً تصاویر، ارزش‌ها را قدرتمندتر از کلمات انتقال می‌دهند و وجود رسانه‌های قوی در ایران برای نشان دادن جلوه‌هایی از راهپیمایی اربعین، از دیگر دلایل ایجاد جذابیت برای مردم ایران نسبت به راهپیمایی اربعین است در نتیجه راهپیمایی اربعین مصداق این است که یک آداب و رسوم مذهبی سنتی توانسته است در عصر تجدد و مدرنیته برای کشور و ملتی جذابیت و محبوبیت و قدرت نرم ایجاد کند.
راهپیمایی اربعین هرچقدر برای ارزش‌های مذهبی و فرهنگی جذابیت ایجاد کند، به همان اندازه قلب و باور افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر آن‌ها قدرت نرم اعمال می‌کند و این‌گونه باعث می‌شود که دیگران به‌صورت مردمی و خودجوش، از ارزش‌ها حمایت کنند، بدون اینکه حکومت‌ها دخالتی داشته باشند و هزینه‌هایی را متحمل شوند.
همچنین، راهپیمایی اربعین باعث جذابیت فرهنگ و برخی از باورهای مردم عراق نزد مردم ایران شده است و این جذابیت، میل و رغبت مردم ایران را نسبت به تعامل با مردم عراق و جامعه عراق افزایش داده است.
باید به این نکته توجه داشت که موعظه افراد بهترین راه برای ایجاد تحول در آن‌ها نیست و گفتن به‌مراتب کم‌اثرتر از عمل و رفتار است، بنابراین، ارتباطات چهره به چهره اثربخش‌ترین راه تعامل بین مردم ایران و عراق است که این ارتباط چهره به چهره توسط راهپیمایی اربعین شکل می‌گیرد و ارتباطات مجازی می‌تواند مکمل و تقویت‌کننده این تعاملات بعد از راهپیمایی و در طول سال باشد و ترکیبی از ملاقات‌ها و اینترنت می‌تواند منجر به تعاملات میان فرهنگی بین مردم ایران و مردم عراق شود و آن‌ها را به سمتی سوق دهد که درباره فرهنگ یکدیگر آگاهی کسب کنند و به فهم متقابل و مدارای اجتماعی برسند و این‌گونه، مراسم اربعین به یک جامعه مدنی فراملی بین دولتی تبدیل می‌شود و جذابیت آن مرزهای ملی را کم‌رنگ می‌کند و پشت سر می‌گذارد.
نظر شما