به گزارش خبرنگار ایمنا، واژه «مسجد»، اسمِ مکان و در لغت به معنای جای سجده و عبادت است و در اصطلاح، به مکانی گفته می‌شود که جایگاه عبادت و خضوع و خشوع است؛ این واژه در قرآن با صیغه‌های مختلف ۲۹ بار به کار رفته و در بیشتر موارد، منظور مسجدالحرام است که به‌عنوان نخستین مسجد روی زمین شناخته و برای عبادت مردم ساخته شده است: (انّ أَوّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلّذی بِبَکّةَ مُبارَکًا وَ هُدًی لِلْعالَمینَة «نخستین خانه‌ای که برای مردم قرار داده شده است، خانه‌ای است در مکه که مایه برکت و هدایت برای جهانیان است» | آیه ۹۶ سوره آل‌عمران)
هرچند مهم‌ترین نقش مسجد، مرکزیت بخشیدن به عبادت مسلمانان است اما علاوه بر مرکزیت برای عبادت، محلی برای نشان دادن اتحاد و هماهنگی امت و تمسک جمعی به «حبل الله» برای رسیدن به اهداف الهی و انسانی است؛ همچنین در دوران پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع) مسجد به‌عنوان مرکزی برای حکومت و پس از آن، مکانی برای تعلیم و تعلم شناخته می‌شده و این روزها نیز با توجه به تأکیدات فراوان رهبر معظم انقلاب بر موضوع «جهاد تبیین» می‌تواند کارکردی مؤثر در این راستا نیز داشته باشد.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مساجد مردمی بودن آن شناخته می‌شود زیرا زمانی که به سطح شهر نگاهی می‌اندازیم شاهدیم که در هر محله حداقل یک مسجد فعال وجود دارد که امور آن با همت و اراده هیئت امنا که از همان افراد محل هستند پیش می‌رود و در این میان اگر متولیان در کنار مدیریت خود، عرصه را به جوانان بسپارند، شاهد نتایج فراوانی خواهند بود؛ با توجه به اهمیت این نکات و فرارسیدن روز جهانی مسجد، با حجت‌الاسلام مجتبی کوچک‌زاده، مدیر اجرایی مرکز رسیدگی به امور مساجد استان اصفهان به گفت‌وگو نشستیم تا به بررسی بر کارکردهای فرهنگی مساجد، اهمیت و شیوه جذب جوانان به این مکان مقدس و… بپردازیم.
مساجد می‌توانند پاسخگوی بسیاری از مسائل باشند
ایمنا: در جامعه اسلامی اهمیت و کارکرد مساجد، به‌جز بعد عبادت چه مواردی است؟
حجت‌الاسلام کوچک‌زاده: با آنکه کار ویژه اصلی مسجد از صدر اسلام نماز جماعت بوده و هست اما از سمتی به‌عنوان محور کارهای خیر نیز قرار گرفته و در این راستا فعالیت‌هایی نظیر آموزش، قضاوت، آماده‌سازی مردم برای جهاد و پشتیبانی جبهه‌ها، انجام کمک و دستگیری از مستمندان در مسجد اتفاق افتاده که این امر باعث شده فعالیت و کارها بیشتر از بُعد مادی، وجهه معنوی و رنگ خدایی داشته باشد.
اکنون نیز مساجد با افزایش جمعیت و گسترش شهرها و نظامات اداری، می‌توانند پاسخگوی بسیاری از مسائل باشند همچنانکه هم اکنون در خود شهر اصفهان مدارس مسجد محور و دفاتر صلح و دوستی را در مساجد داریم و بسیاری از مساجد، فعالیت و کاربرد بیشتری از برخی فرهنگسراها دارد، همچنین مسجد محل آرامش روحی برای مردم است و در این مکان افراد با اسلام، قرآن و احکام آشنا می‌شوند و حتی شاهدیم که دانش‌آموزان در این مکان مقدس از نظر درسی تقویت می‌شوند.
ایمنا: از نظر شما اهمیت بُعد فرهنگی و اجتماعی مساجد را از چه جهاتی می‌توان مورد بررسی قرار داد؟
حجت‌الاسلام کوچک‌زاده: در جامعه ما به‌عنوان جامعه‌ای با بدنه قوی مذهبی و متدین، فرهنگ دینی قالب است و بر همین اساس بهترین پایگاه دین مساجد هستند که هر چه این پایگاه قوی‌تر باشد فرهنگ دینی نیز در همه سطوح جامعه و در همه طبقات اجتماعی و مشاغل و حرفه‌های مختلف اثرگذار است و علاوه بر تقویت روح معنوی در جامعه، در همدلی و آشنایی مردم یک محله نیز تأثیر بسزایی دارد؛ همچنین در فضای مسجد افراد متدین با یکدیگر آشنا شده و ارتباط برقرار می‌کنند که این دوستی‌ها مبنای الهی دارد و پایدار و مؤثر خواهد بود.
لزوم شناخت مسئولان از ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل مساجد
ایمنا: نهادهای متولی چه وظایفی دارند تا مساجد به ایفای نقش خود در بُعد فرهنگی بپردازند؟
حجت‌الاسلام کوچک‌زاده: با وجود محدودیت‌هایی که در دوران پهلوی برای فعالیت‌های مذهبی و دینی وجود داشت، مساجد کما بیش فعال بوده و توانستند بدنه انقلاب اسلامی را تشکیل دهند و هشت سال دفاع مقدس را مدیریت کنند، امروز نیز به برکت خون شهدا، جمهوری اسلامی چهل و چهارمین بهار خود را تجربه می‌کند و در این مسیر نهادهای مختلف فرهنگی کشور باید علاوه بر تقویت فعالیت‌های مساجد، برنامه‌ریزی درست از شناخت ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل مساجد داشته باشند تا در گام بعدی بتوانند با شناسایی مشکلات منحصر به فرد هر محله، یک اقدام عملیاتی جامع در خصوص هم افزایی مساجد با همدیگر داشته باشند تا بیشترین تأثیر گذاری و بهترین اقدامات را در قبال ناهنجاری‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی داشته باشیم.
انقلاب ما از مساجد شروع و پیروز شد و امروز نیز برای تداوم و تقویت نهادهای مختلف، نیاز فراوانی به تقویت مساجد وجود دارد؛ در این مسیر اگر مسئولان در مساجد تربیت شده باشند، بهتر می‌توانند به نظام مقدس جمهوری اسلامی خدمت کنند.
ایمنا: در این میان وظیفه مساجد در قبال نسل جدید چیست؟
حجت‌الاسلام کوچک‌زاده: نکته‌ای که در خصوص نسل جدید وجود دارد و دارای اولویت بیشتری نسبت به بقیه موضوعات دارد، شناخت ویژگی‌های این نسل است، نسلی که با تمام فاصله‌ای که از لحاظ امکانات و ارتباطات گسترده‌ای که در فضای مجازی دارد، بسیار عمیق است و می‌توان سخت‌ترین مباحث عقلی و معرفتی را با آن‌ها در میان گذاشت و این وظیفه مساجد ما را در ارتباط جوانان و نوجوانان بسیار سنگین می‌کند.
برای جذب جوانان به مساجد، باید از مشکلات و نیازهای آن‌ها درک داشته باشیم
ایمنا: رهبر انقلاب پیش از این بیان کردند «راه جذب جوان‌ها به مساجد تصرّف دل جوان است.»؛ با چه نوع فعالیت‌ها و اقداماتی می‌توان این امر را محقق کرد؟
حجت‌الاسلام کوچک‌زاده: این عبارت، عبارت دقیقی است، تصرف دل جوان؛ زمانی می‌توانیم یک دل را تصرف کنیم که درک و فهم مشکلات و نیازهای طرف مقابل را داشته باشیم؛ یکی از خصوصیات برخی از بچه‌های نسل جدید، فاصله زیادی است که با پدرها و مادرهای خود دارند و از طرفی موضوع دیگر عدم فهم درست توسط والدین است که در این میان امام جماعت مسجد در یک محله می‌تواند نقش مهمی ایفا کند؛ در این مسیر امام جماعت می‌تواند با اخلاق خوب و درک متقابل از نیازهای جوان امروزی به معنای واقعی دل آن‌ها را تصرف کرده و نقش مهمی در بهبود روابط فرزندان و پدرها و مادرها داشته باشد.
از طرفی برخوردها و عملکردهای خوب کارگزاران مسجد موجب جلب اعتماد نمازگزاران می‌شود و دل آن‌ها را تصرف می‌کند و در ادامه وقتی این اعتماد پدید آمد، حضور بیشتری در مسجد پیدا می‌کنند و مسجد از رونق بیشتری برخوردار می‌شود.
ایمنا: به نظر شما شاخصه و ویژگی‌های یک مسجد فعال چه مواردی است؟
حجت‌الاسلام کوچک‌زاده: طبق تجربه ۲۷ ساله مرکز رسیدگی به امور مساجد در خصوص بررسی نقاط قوت و ضعف مساجد چند عامل را می‌توان عامل موفقیت و پیشرفت یک مسجد برشمرد که باعث جذب جوانان و همچنین تأثیر گذاری حداکثری یک مسجد در محله می‌شود؛ یکی از عوامل مهم حضور امام جماعت فعال و خلاق است که توانایی ارتباط با جوانان و نوجوانان را داشته باشد و بتواند مشکلات نسل جدید را که بعضاً خانواده‌ها قادر به درک آن نیستند را، فهم و حل کند، همچنین نظم و وقت‌گذاری دو عامل مهم در رونق مسجد است که همه کارگزاران مسجد باید به آن معتقد باشند.
سومین عامل، وحدت و هم‌افزایی ارکان مسجد حول مدیریت امام جماعت است که نبود این امر باعث سردرگمی مسجد و به تبع آن متوقف شدن کارهای مسجد خواهد شد و مورد بعد نیز خدام و هیئات امنای مدیر و دلسوز مسجد هستند که اهل کار گروهی باشند و دچار خود رأیی و تک روی نشوند.
پنجمین عامل مهم، وجود گروه‌های فرهنگی متشکل از جوانان، در قالب بسیج، کانون فرهنگی، هیئت‌های مذهبی و… است تا با شور و اشتیاق بتوانند پویایی و نشاط را به مسجد بیاورند و پنجمین عامل، درآمد پایدار مسجد از طریق موقوفات و خیرین است که می‌تواند باعث خدمت‌رسانی و وقت‌گذاری بیشتر خدام و همچنین فراهم کردن بیشتر امکانات برای مردم محله و باعث رونق مسجد شود.
نظر شما