به گزارش خبرنگار ایمنا، پشه حشره‌ای بالدار، خون‌خوار، آزاردهنده و گاهی خطرناک از راسته بالداران است که می‌توانند بیماری‌های خطرناکی مانند مالاریا، دانگ و تب زرد را به انسان منتقل کنند، از این رو در سال ۱۸۹۷ پزشک «رونالد رأس» موفق به کشف چرخه بیماری مالاریا شد و متوجه شد که این بیماری سخت و مهلک از طریق پشه مالاریا معروف به پشه «آنوفل» به انسان منتقل می‌شود، بی‌شک کشف نقش پشه آنوفل در انتقال مالاریا اتفاق مهمی بود، زیرا از دیرباز این پشه‌ها منجر به مرگ‌ومیر گسترده انسان‌ها می‌شدند و از آنجا که کشف در ۲۰ آگوست مصادف با ۲۹ مردادماه صورت گرفت؛ این روز به نام روز جهانی پشه نام‌گذاری شد و سازمان‌های بین‌المللی فعال در حوزه «بیماری‌های منتقله از پشه‌ها» هر ساله این روز را پاس می‌دارند.
براساس تحقیقات پژوهشگران؛ تمام گونه‌های پشه در دنیا و ایران ناقل بیماری نیستند، از بین ۳۵۶۳ گونه پشه موجود در دنیا حدود ۷۰ گونه ناقل مالاریا هستند، در ایران ۷۰ گونه پشه وجود دارد که از این تعداد تنها هفت گونه ناقل بیماری است، در سال ۲۰۱۸، در دنیا ۲۱۹ میلیون نفر مبتلا به مالاریا شدند و از این تعداد ۴۳۵ هزار نفر جان خود را از دست دادند، به طوری که احمدعلی عنایتی، حشره‌شناس دانشگاه مازندران اعلام کرده است؛ تا ۱۰۰ سال پیش در ایران سالانه چهار میلیون نفر به مالاریا مبتلا می‌شدند و تعداد زیادی به این علت جان خود را از دست می‌دادند، اما طی چهار سال گذشته که ۲۱۰ میلیون نفر در دنیا به مالاریا مبتلا شدند، در کشور ایران هیچ‌کس به مالاریای محلی مبتلا نشد و میزان ابتلاء به مالاریا در ایران به صفر رسید، بنابراین در کشور از برنامه حذف مالاریا و دریافت گواهی حذف این بیماری که قرار است در سال ۲۰۲۵ اجرا شود، جلوتر هستیم.
از منظر این حشره‌شناس، پشه «کولکس» مشهور به پشه خانگی، یکی از انواع پشه‌های موجود در ایران است، که برخلاف بسیاری از کشورهای دنیا پشه کولکس ناقل بیماری مهمی نیست و آسیب چندانی برای انسان ندارد و نیش آن تنها باعث خارش و قرمزی موقتی پوست به ویژه در اطفال می‌شود. پشه «آئدس» یکی دیگر از انواع پشه‌ها است که ناقل چهار نوع بیماری ویروسی است که در ایران وجود ندارد، از این رو بیماری‌های ناشی از پشه آئدس، یکی از آنها بیماری «دنگی» است که می‌تواند کشنده باشد و هر ساله ۴۰۰ میلیون نفر در دنیا به آن مبتلا می‌شوند، دومین بیماری، «زیکا» است و اگر مادری مبتلا به زیکا باشد و به جنین خود انتقال دهد، نوزاد دچار میکروسفالی یا کوچکی مغز می‌شود که ناتوان ذهنی و حرکتی برای فرد به دنبال خواهد داشت، «چیکن گونیا» دیگر بیماری که منجر به ناتوانی فرد و درد استخوانی و مفاصل بسیار شدید می‌شود و چهارمین بیماری، ویروس «تب زرد» است که باعث اختلال شدید کبد و مرگ فرد مبتلا می‌شود.
پشه آئدس در رشت و انزلی بیماری‌زا نیستند
سید محمود رضوانی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان از شناسایی پشه‌های آئدس در رشت و انزلی خبر داد و اظهار کرد: پشه‌های آئدس صید شده در این دو شهر بیماری‌زا نیست و اقدامات مه‌پاشی تنها برای پیشگیری از وفور این پشه است و مراقبت‌های حشره‌شناسی و اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ازدیاد این پشه به صورت مستمر انجام شده و جای نگرانی از بابت ازدیاد پشه و شیوع بیماری وجود ندارد.
ابتلای ۲۴۷ میلیون نفر در جهان به مالاریا
در این میان از قدیمی‌ترین بیماری‌های شناخته شده در جهان بیماری "مالاریا" است که در قرن‌های مختلف، باعث مرگ‌ومیر برخی از افراد در کشورهای مختلف شده و بیشتر در مناطق گرمسیری دیده می‌شود، مالاریا یک بیماری انگلی است که عامل عفونت تک یاخته‌های انگلی تحت عنوان پلاسمودیوم هستند و بسته به نوع عامل انگلی انواع مالاریا را ایجاد می‌کنند، انتقال انگل به انسان به وسیله نیش پشه آنوفل ماده آلوده صورت می‌گیرد، مالاریا هنوز در بسیاری از کشورهای گرمسیری از مشکلات مهم بهداشتی است، به طوری که براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، ۲۴۷ میلیون مورد ابتلاء به مالاریا در سال ۲۰۲۱ شناسایی شده که از این تعداد ۶۱۹ هزار نفر در جهان بر اثر ابتلاء به مالاریا جان باخته‌اند. حدود ۹۵ درصد موارد ابتلاء به مالاریا در این سال مربوط به کشورهای آفریقایی بوده است.
قطع چرخه انتقال محلی مالاریا در ایران
در همین راستا احمد رئیسی، رئیس اداره کنترل و مبارزه با مالاریا وزارت بهداشت با بیان اینکه چرخه زنجیره انتقال محلی مالاریا را از حدود چهار سال قبل قطع کرده‌ایم و این دستاورد تداوم داشته است، اظهار کرد: افزایش موارد بروز مالاریا در کشور متأثر از عوامل مختلف است، به طور معمول رشد موارد متأثر از موارد ورودی به کشور است، اما برخی فاکتورهای تعیین‌کننده نیز وجود دارند. هر زمان که شرایط مرز و کشورهای همسایه از نظر بروز مالاریا تغییر کند شرایط ما هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد، تابع از تغییراتی هستیم که خارج از مرزهای خودمان رخ می‌دهد.
وی ادامه داد: در کشور پاکستان چند مشکل عمده وجود دارد که سازمان بهداشت جهانی و گزارش رسمی گروه G۵ به آن اشاره کرده است؛ در واقع طبق خود اظهاری پاکستان، از وجود حدود دو میلیون و ۴۰۰ هزار مورد ابتلاء به مالاریا در این کشور مطلع هستیم که عدد خیلی بزرگی است که هرچقدر هم ما در مرزها مراقبت‌ها را افزایش دهیم در مواردی ورود افراد بیمار به کشور ما اتفاق می‌افتد. مرز مخاطره‌آمیز ما از نظر مالاریا مرزهای پاکستان است، اما موارد بیماری افغان هستند.
احتمال افزایش بروز مالاریا از شهریور
رئیسی با بیان اینکه بروز مالاریا به شرایط آب و هوا نیز بستگی دارد، اضافه کرد: اکنون به دلیل گرمای تابستان شرایط انتقال بیماری و فعالیت پشه آنوفل محدود شده و انتقال در مناطق مرزی مشترک نیز به شدت کاهش یافته است، اما از شهریورماه مجدد شاهد افزایش پیک بیماری خواهیم بود که دیگر پیک واقعی خواهد بود.
وی اظهار کرد: پیک اولی که از آن گذر کردیم به نظر می‌رسد کاذب بود؛ به این معنی که بیشتر موارد پیک کاذب از موارد مالاریا ویواکس است که دوره کمون بیماری طولانی بوده و بعد از حدود شش ماه خود را نشان داده است که ما افزایش موارد آن را در اسفندماه شاهد بودیم، بنابراین پیک بهاره بیماری کاذب بود و پیک واقعی بیماری آن است که از شهریور تا آبان‌ماه تجربه خواهیم کرد.
رئیس اداره کنترل و مبارزه با مالاریا وزارت بهداشت تاکید کرد: پیک آتی مالاریا هم وابسته به شرایط کشور همسایه است، زیرا در مرزهای شرقی زندگی مردم مبتنی بر رفت‌وآمد عادی و قانونی به آن سوی مرز جریان دارد و ممکن است افراد در این نقل و انتقالات به مالاریا مبتلا می‌شوند و به کشور بازمی‌گردند.
وی با اشاره به افزایش میزان بروز مالاریا در کشور طی یک سال گذشته اضافه کرد: به‌رغم آن هنوز هم معتقدیم چرخه انتقال مجدد بیماری در کشور برقرار نشده است و این دستاورد نظام مراقبت از بیماری بوده و این موضوع طبیعی است، چراکه ما برای هر ۵ هزار نفر یک پست تشخیص مالاریا داریم؛ در حالی که شاید کشورهای همسایه به ازای هر ۵۰۰ هزار نفر هم پست تشخیصی مالاریا نداشته باشند.
ایران در انتظار دریافت گواهی حذف مالاریا
رئیسی با تاکید بر عدم شکل‌گیری چرخه انتقال محلی مالاریا در ایران گفت: در این راستا منتظر هستیم گروه کارشناسان ارشد سازمان بهداشت جهانی برای تأیید این موضوع به کشور بیایند و پس از بررسی‌های بیشتر کشور و مناطق مرزی با پاکستان، گواهی حذف مالاریا از کشور را صادر کنند.
وی افزود: چهار گونه پلاسمودیوم (فالسیپاروم، ویواکس، اواله و مالاریه) باعث بیماری مالاریا در انسان می‌شود که البته پیش‌تر نوع پنجمی نیز گزارش شده است، در ایران انتقال مالاریای ویواکس و فالسیپاروم گزارش می‌شود، اما امکان ورود موارد مالاریای اوال و مالاریه از سایر کشورها (به ویژه کشورهای آفریقایی) وجود دارد. در این پنج عاملی که برای مالاریا شناسایی شده است انگل فالسیپاروم، فرم کشنده بیماری را ایجاد می‌کند.
افزایش ۴ برابری مالاریا در کشور طی هشت ماه گذشته
پیش‌تر نیز عبدالرضا میراولیایی، کارشناس اداره مدیریت بیماری‌های قابل انتقال از ناقلان وزارت بهداشت با تشریح وضعیت بروز مالاریا در کشور، اظهار کرد: به طور تقریبی از نیمه دوم سال گذشته تاکنون موارد ابتلاء به مالاریا در کشور افزایش یافته است، مناطق اندمیک بروز مالاریا در ایران شامل استان سیستان و بلوچستان به ویژه بخش‌های جنوبی، استان هرمزگان و جنوب استان کرمان است، البته گاهی اوقات ممکن است بیماری را به استان‌های همجوار انتقال دهند، اما بیشترین موارد بروز بیماری در استان‌های اندمیک است.
وی با اشاره به اینکه بروز مالاریا در ایران متأثر از کشور پاکستان است، درباره علل افزایشی شدن آمار بیماری در استان سیستان و بلوچستان، تصریح کرد: در مناطقی از سیستان و بلوچستان که با پاکستان مرز مشترک دارند که یکی از عوامل افزایشی شدن روند بیماری می‌تواند افزایش تردد از گذرگاه مرزی غیررسمی باشد. علت دیگر بروز سیل در برخی ایالت‌های پاکستان بود که به دنبال این واقعه آن هم در منطقه مستعد، رشد بروز مالاریا دور از انتظار نیست و با افزایش موارد مالاریا در پاکستان سایر نقاط همجوار نیز تحت تأثیر خواهند بود. در واقع اقلیم منطقه، ترددها، بلایایی نظیر سیل، گرمای هوا از عوامل خطر افزایش بار بیماری در سال گذشته هستند.
کارشناس اداره مدیریت بیماری‌های قابل انتقال از ناقلان وزارت بهداشت ادامه داد: استراتژی حذف مالاریا بر چند پایه استوار است که یکی از مهم‌ترین استراتژی‌ها حذف مرگ ناشی از مالاریا است که ما در کشور این شاخص مهم را حفظ کردیم. استراتژی مهم دوم این است که نباید انتقال محلی مالاریا در کشور رخ دهد؛ یعنی چرخه بیماری در نسل دوم انتقال متوقف شود که این مورد را هم تاکنون در کشور نداشتیم.
وی با اشاره به چالش‌های در زمینه بیماری مالاریا گفت: تعداد افرادی که در مناطق غیر اندمیک بیماری به تبع افزایش موارد مالاریا در نقاط اندمیک به بیماری مبتلا شدند، افزایش یافته است و اینجا اقدامات ما خطیرتر می‌شود؛ به این دلیل که در مناطق پاک (غیراندمیک) ایمنی افراد در برابر مالاریا کم است؛ زیرا در طول زندگی با این انگل برخورد نداشتند به همین خاطر احتمال اینکه این بیماران دیرتر شناسایی شوند، وجود دارد و باید تلاش ما این باشد که در کوتاه‌ترین زمان ممکن بیماران را شناسایی کنیم.
جلوگیری از انتقال بومی بیماری مالاریا در ایران
رضا فدایی، مدیر بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: بیماری مالاریا، از گروه بیماری‌های انگلی است که در پی انتقال انگل‌های پلاسمودیوم (انگل مالاریا) به بدن انسان، ایجاد بیماری و تب و لرز می‌کند و عامل انتقال این بیماری، پشه‌هایی معروف به پشه‌های آنوفل هستند.
وی با بیان اینکه هنگامی که فرد توسط پشه‌های آنوفل حاوی انگل مورد گزش قرار گیرد، انگل وارد خون فرد و منجر به ابتلاء به بیماری مالاریا می‌شود، افزود: بعضی از مناطق که پشه‌های آنوفل آنها حاوی انگل هستند، مالاریاخیز محسوب می‌شوند و مورد گزش قرار گرفتن در این مناطق، از منظر ایجاد بیماری خطرناک است.
مدیر بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان تصریح کرد: چندین دهه پیش و در برهه‌ای از زمان، تمام کشور ایران درگیر بیماری مالاریا بود، اما با توجه به انجام فعالیت‌های بسیار گسترده سیستم بهداشتی در مناطق مختلف و استفاده از روش‌های کنترلی، در حال حاضر بیماری مالاریا در سطح کشور به صورت بومی منتقل نمی‌شود.
ابتلای ۲۲۰ میلیون نفر و فوت سالانه ۶۰۰ هزار نفر در جهان در پی ابتلاء به مالاریا
وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر منطقه‌ای در کشور وجود ندارد که حضور در آن با احتمال ابتلاء به بیماری مالاریا همراه باشد، ادامه داد: موارد گزارش‌شده از ابتلاء به بیماری مالاریا در کشور، مربوط به افرادی است که به کشورهای شرقی از جمله افغانستان و پاکستان مسافرت کرده و در سایر مناطق مبتلا به بیماری مالاریا شده‌اند، اما بیماری آنها در کشور تشخیص داده شده است.
فدایی با بیان اینکه نشانه اصلی ابتلاء به بیماری مالاریا، تب و لرز است، خاطرنشان کرد: در صورت ورود انگل مالاریا به خون یک انسان، تب و لرز ایجاد می‌شود که این علائم می‌تواند به طول بینجامد. نفوذ انگل مالاریا به رگ‌های خونی مغز می‌تواند خطرناک باشد و در گذشته نیز شاهد رخداد موارد مرگ‌ومیر مربوط به مالاریا بوده‌ایم.
براساس این گزارش؛ مشکلات ناشی از پشه‌ها تنها به چند مورد گزیدگی دارای خارش و درد منتهی نمی‌شود، آنها از طریق انتقال بیماری، سالانه انسان‌های بسیاری را به کام مرگ می‌فرستند، به همین دلیل بهسازی محیط‌زیست از طریق جمع‌آوری زباله‌ها و مکان‌هایی که ممکن است آب باران و آب‌های سطحی در آنها ذخیره شود از اقدامات ضروری است، زیرا به گفته کارشناسان برای رشد پشه‌ها نباید دریاچه‌ای بزرگ از آب وجود داشته باشد، حتی یک قاشق غذاخوری آب راکد می‌تواند محلی برای افزایش پشه‌های آئدس باشد، همچنین ظروف یکبار مصرف در حاشیه خیابان‌ها و جاده‌ها و اطراف منازل، ظروف شکسته، تایر فرسوده، ماندآب اطراف رودخانه‌ها و اراضی کشاورزی، محل شرب دام، لوله‌های شکسته‌ای که باعث جمع شدن آب در یک نقطه شود؛ همگی می‌توانند به محلی برای رشد پشه‌ها تبدیل شوند، بنابراین مردم می‌توانند نقش بسیار مهمی در کنترل و کاهش زاد و ولد پشه‌ها داشته باشند، کافی است که در محیط‌های شهری و روستایی نسبت به نظافت محل کار و محل سکونت خود حساس باشند و از تجمع زباله‌ها که ممکن است بر اثر بارندگی موجب فراهم شدن لانه‌های لاروی در اطراف منازل، حیاط خانه‌ها شوند، خودداری کنند و نیز آب‌های راکد بلااستفاده را مدیریت کنند، همچنین مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی در صورت داشتن تب و لرز یا تب و بثورات جلدی و بدن درد در درمان بیماری و پیشگیری از ابتلای سایر افراد بسیار مهم است.
نظر شما