به گزارش خبرنگار ایمنا، با توجه به توسعه شهرها، اراده انسان‌ها در پیشبرد علم و پیشرفت‌های پزشکی، صنعتی و کشاورزی و افزایش کلان ظرفیت تولید محصولات در سطح جهان، میزان جمعیت طی صد سال گذشته به شدت افزایش پیدا کرده، به‌طوری که جمعیت زمین از سال ۱۹۰۰ تا سال ۲۰۰۰ دو برابر شده و در ۲۰ سال اخیر این سرعت با رشد چشمگیری رو به افزایش است.
با توجه به رشد و پیشرفت تکنولوژی، سرعت تولید محصولات گوناگون به‌شدت بالا رفته است؛ از سوی دیگر صاحبان این صنایع با گسترش فرهنگ مصرف‌گرایی می‌خواهند سود بیشتری حاصل کنند و کالای بیشتری بفروشند، اما تبعات این کار برای انسان‌هایی است که تا به امروز جز کره خاکی مکانی برای زیستن ندارند.
طبق آخرین آمار اعلام شده، در هر دقیقه ۳۸۲۵ تن زباله شهری در جهان تولید و جمع‌آوری می‌شود؛ بیشترین سهم از این حجم عظیم، راهی محل‌های دفن یا سوزاندن زباله می‌شود که فشار زیادی بر محیط زیست و زیستگاه‌های انسان وارد می‌کند، زباله‌ها شامل تمام اقلام از جمله بسته‌بندی مواد غذایی، لباس، بطری، مواد غذایی باقی‌مانده، کاغذ، لوازم الکترونیکی و باتری‌ها می‌شود که مردم به‌صورت روزانه استفاده می‌کنند و به‌رغم تمام فناوری‌های بازیافت در حال استفاده، سالانه تنها کمتر از ۲۰ درصد آن‌ها بازیافت و ۸۰ درصد باقی‌مانده به بخشی از محل‌های دفن زباله تبدیل می‌شود.
به‌کارگیری نوآوری‌های خاص در زمینه مدیریت زباله در سراسر جهان، رو به افزایش است؛ این اقدامات نقش بسزایی در کاهش تأثیرات منفی زیست‌محیطی زباله‌ها دارد و هر یک از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، اما استفاده از آن‌ها نیازمند دانش بومی‌سازی برای سازگاری با هر محیط و منابع مالی و البته میزان فرهنگ شهروندان دارد، البته به‌طور کلی چند شیوه شناخته شده جهانی در این زمینه وجود دارد که به سادگی قابل تطابق با محیط‌های گوناگون است و در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تمام کارهایی که برای از بین‌بردن یا کاهش خطرات و آسیب‌های ناشی از زباله انجام می‌شود، زیرمجموعه روش‌های دفع زباله به حساب می‌آید که شامل زباله‌سوزی، دفن بهداشتی و بازیافت زباله است؛ فرایندهای مکانیکی، شیمیایی و بیولوژیکی که عملیات دفع زباله را آسان می‌کند، «پردازش» نام دارد.
کشورهای بسیاری در سراسر دنیا در زمینه مدیریت زباله‌ها اقدامات قابل‌توجهی انجام داده‌اند که در این میان کشورهای انگلستان، ژاپن، آلمان، استرالیا، سوئد، فعالیت‌های چشمگیری در این زمینه داشته‌اند، برای مدیریت زباله، می‌توان بازیافت و تفکیک زباله از مبدا را بهترین، راحت‌ترین، ارزان‌ترین و مؤثرترین راهکار دانست، بنابراین این روزها بیشتر کشورهای دنیا به اهمیت بازیافت پی برده‌اند و برنامه‌های ویژه‌ای برای آن دارند و بر این اساس بازیافت زباله در کشورهای پیشرفته با جدیت و تلاش بیشتری انجام می‌شود، اما در بعضی کشورها، فرایند بازیافت با برنامه‌ریزی بهتری انجام می‌شود و نرخ بازیافت بالایی دارند؛ در واقع با به کار بردن شیوه‌های صحیح و فرهنگ‌سازی، توانسته‌اند حجم زیادی از زباله‌های تولیدی را دوباره به چرخه استفاده بازگردانند.
سابقه بازیافت، به دوران باستان بازمی‌گردد، پیشینیان ما، ابزار و وسایل خود را به شکل‌های مختلفی، دوباره استفاده می‌کردند، این مسئله به خاطر کمبود ابزار و وسایل و کند بودن سرعت تولید و ساخت بوده است، اما بازیافت به شیوه مدرن از سال ۱۰۳۱ میلادی آغاز شده است.
اصفهان به‌عنوان یکی از کلان‌شهرهای ایران، همواره در کنار واژگانی همچون گنبدهای فیروزه‌ای، ابنیه تاریخی و میراثی، شهر هنر و صنایع دستی با کلیدواژه شاخصی همچون تمیز بودن، در چشم‌ها و اذهان جهانیان و ایرانیان شناخته می‌شود.
نخستین سابقه بازیافت زباله در جهان به سال ۱۰۳۱ در ژاپن بازمی‌گردد که مربوط به بازیافت کاغذ است، همچنین سال ۱۶۹۰، در فیلادلفیا، کارخانه کاغذ Rittenhouse Mill، با استفاده از پارچه‌های قدیمی، لباس، کتان و سایر اقلام، کاغذهای بازیافتی تولید کرد که از آن برای چاپ و انتشارات استفاده می‌شد.
به این ترتیب، بازیافت کم‌کم در سراسر دنیا شناخته شد و مورد توجه قرار گرفت؛ کشورهای دنیا به‌ویژه کشورهای پیشرفته هر روز دنبال طرح‌های خلاقانه و جدیدتری برای بازیافت هستند و تلاش می‌کنند تا بخش زیادی از زباله‌های تولیدی را به چرخه مصرف برگردانند، اما برای دستیابی به بازیافت زباله و صنعت متأثر از آن که با نام طلای کثیف از آن یاد می‌شود، باید مدیریت‌های شهری به روش‌های مؤثر و کارآمد جمع‌آوری زباله دست پیدا کنند، بنابراین تحلیل و بررسی روش‌های نوین، کارآمد، ارزان‌تر و مطابق با اقتضائات فرهنگی هر شهر در طرح جمع‌آوری زباله، یکی از چالش‌های پیش‌روی مدیریت‌های شهری در جوامع جهانی است.
اصفهان به‌عنوان یکی از کلان‌شهرهای ایران، همواره در کنار واژگانی همچون گنبدهای فیروزه‌ای، ابنیه تاریخی و میراثی، شهر هنر و صنایع دستی، با کلیدواژه شاخصی همچون تمیز بودن در چشم جهانیان و ایرانیان شناخته می‌شود، بر این اساس این کلان‌شهر از نخستین شهرهای کشور بوده که اقدام به تحولات در روش جمع‌آوری زباله شهری خود کرده است، گرچه در آغاز اجرای هر طرحی، با واکنش‌هایی از سوی جامعه، همراه است، اما شهروندان اصفهان در طول چهاردهه گذشته ثابت کرده‌اند که در زمینه نظافت شهری خود حساس بوده و در نگهداشت این موضوع، خود را با شرایط تطبیق داده‌اند.
اجرای شبانه جمع‌آوری زباله از درِ منازل آن هم یک شب در میان و تفکیک زباله از منازل، تحولی بوده است که مدیریت شهر اصفهان و با همکاری خوب شهروندان در ۱۰ سال اخیر اجرا می‌کند که هنوز اجرای کامل این طرح برای بسیاری از شهرها آرزو است و همچنان مجبور به ادامه روش‌های جمع‌آوری زباله به‌صورت هرشب یا قراردادن سطل‌های بزرگ زباله در ورودی هر کوچه و محله هستند که علاوه بر تحمیل هزینه‌های هنگفت، انباشت زباله‌ها و محل تجمع حیوانات، جاری شدن شیرابه‌ها و بوی تعفن همیشگی را به همراه دارد که این نوع جمع‌آوری صحه گذاشتن به مصرف‌گرایی بیشتر و به‌تبع تولید زباله بیشتر است.
بر اساس آمار و اطلاعات بهداشت جهانی، میانگین تولید زباله در جهان، ۷۰۰ گرم به ازای هر نفر بوده که این آمار در کشورهای اروپایی زیر ۵۰۰ گرم و در کشورهای آسیای شرقی و اقیانوسیه، حدود ۵۵۰ گرم بوده و آمار تولید زباله کلان‌شهر اصفهان در کشور پایین‌ترین عدد و ۵۰۰ گرم به ازای هر نفر در روز است.
طبق جداول و نمودارها، آنچه از میزان تولید زباله مهم‌تر است، میزان سهم پسماند تر در زباله هر منزل است که ناشی از میوه‌های خراب شده و تفاله‌های چای است که در این زمینه میزان سهم مردم ایران و اصفهان نسبت به دیگر کشورهای جهان بالا بوده و معضلاتی را در برهم زدن نظافت شهری به همراه دارد، بنابراین مدیریت شهری کلان‌شهر اصفهان و همچون گذشته، پیشتازانه در مباحث نظافت شهری و بازیافت گام نهاد و از طرح‌های مبتکرانه و خلاقانه‌ای چون تشویق شهروندان برای خشک کردن تفاله چای به‌منظور تهیه کود بسیار باکیفیت کمپوست و خشک کردن پوست میوه‌ها (خشکاله) برای تغذیه دام با عنوان طرح «اصپاک»، رونمایی کرده‌اند.
در ادامه این تحولات، مدیریت شهری تیرماه سال گذشته با قبول ریسک تغییر روند جمع‌آوری زباله بر اساس روزهای زوج و فرد ماهانه به طرح جمع‌آوری زباله طبق روزهای زوج و فرد هفتگی و حذف روز جمعه، گامی مثبت برای مسائل زیست‌محیطی شهر برداشت، اما چنین به نظر می‌رسد که موفقیت هر طرح جدید خدمات شهری نیازمند اطلاع‌رسانی جامع، اقناع کامل فکری مردم و به‌تبع مشارکت همه‌جانبه شهروندان است که نقص هر یک از محورها، منجر به ایجاد مخاطره در هر طرح خوب و جدیدی خواهد شد.
طرح جمع‌آوری زباله در اصفهان حاصل ۱۰ سال مطالعه و پژوهش است
مهدی بقایی، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهرداری اصفهان با اشاره به طرح جمع‌آوری زباله در این کلان‌شهر اظهار می‌کند: حذف روزهای جمعه در این طرح، سابقه ۱۰ ساله مطالعاتی داشته و یک‌شبه تصمیم‌گیری نشده است.
وی می‌افزاید: در بسیاری از شهرها، سطل‌های بزرگ سر کوچه‌ها قرار داده شده که امروز جمع‌آوری این سطل‌های بزرگ برای مدیریت شهری، معضلی بزرگ برای مسئولان شده است، اما شهر اصفهان دچار این معضل نیست.
تغییر ساعت جمع‌آوری زباله از ۹ شب به ۱۱ شب، در دهه ۸۰ در اصفهان، موجب افزوده شدن ۳۰۰ هزار پلاستیک برای زباله‌ها شد.
معاون شهردار اصفهان می‌گوید: ۸۰ درصد زباله‌ها، پسماند تر بوده که معضل بزرگی است و این رقم باید به شیوه‌های مختلف کاهش پیدا کند.
وی با اشاره به طرح‌های مختلف اجرا شده در جمع‌آوری زباله در کشورهای توسعه‌یافته ادامه می‌دهد: در کشورهای اروپایی مالیات زیادی برای جمع‌آوری زباله تعیین می‌شود و از این بابت شهروندان در تولید زباله رعایت می‌کنند.
بقایی تاکید می‌کند: تغییر ساعت جمع‌آوری زباله از ۹ شب به ۱۱ شب، در دهه ۸۰ در اصفهان، موجب افزوده شدن ۳۰۰ هزار پلاستیک برای زباله‌ها شد، زیرا تا پیش از آن همه شهروندان، زباله‌های خود را با سطل آشغال بیرون منزل می‌گذاشتند.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان ادامه می‌دهد: طبق گزارش جهانی عوامل مؤثر بر کاهش تولید پسماند شامل کاهش تعداد دفعات جمع‌آوری پسماند، جمع‌آوری مکانیزه پسماند، کاهش ناوگان جمع‌آوری و جمع‌آوری دوگانه پسماند موجب افزایش بهره‌وری کارکنان و ایجاد رقابت در قراردادها می‌شود؛ در واقع کاهش تعداد نوبت بارگیری زباله‌ها یک کار زیست‌محیطی است.
کاهش تعداد نوبت بارگیری زباله‌ها، یک عمل زیست‌محیطی است
وی خاطرنشان می‌کند: فراموشی زوج و فرد تاریخی (ماهانه) یکی از دلایل رفتن به سمت زوج و فرد هفتگی در طرح جمع‌آوری زباله بوده است، از سوی دیگر برای آینده شهر باید آهسته و با هوشمندی، از تعداد دفعات جمع‌آوری زباله بکاهیم.
بقایی می‌افزاید: اهداف خرد از بازنگری جمع‌آوری و حمل پسماند تر شامل افزایش رفاه کارگران، کاهش تولید پسماند و شیرابه و کاهش پسماند خارج از نوبت است، هم‌اکنون روزهای جمعه از معابر اصلی ۴۰۰ تن زباله جمع‌آوری می‌کنیم، اما درصدد هستیم که کارگران در این روز استراحت کنند و این جمع‌آوری انجام نشود.
معاون شهردار اصفهان با بیان اینکه ۵۰۰ خانوار در اصفهان زباله صفر هستند، ادامه می‌دهد: از آبان‌ماه ۱۴۰۰ تا اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ به مدت ۲۱۲۰ نفر ساعت جلسات کارشناسی برای اجرای طرح جدید جمع‌آوری زباله برگزار شد و برآورد ما این است که در کمترین زمان ممکن و با تبلیغ گسترده شهری، میزان مشارکت مردمی در طرح جدید جمع‌آوری زباله قابل قبول باشد.
وی خاطرنشان می‌کند: بر اساس آمارها، نزدیک به ۳۰ درصد از شهروندان عادت به قراردادن زباله منزل خود به‌صورت هر شب و خارج از نوبت محله دارند و این امر موجب برهم خوردن نظم شهری در جمع‌آوری زباله، کثیف شدن معابر توسط حیوانات یا دوره‌گردها می‌شود که راهی جز آموزش و فرهنگ‌سازی نیست.
آمار تفکیک زباله‌ها در شهر اصفهان ۳۰۰ درصد رشد کرده است.
بقایی با بیان اینکه شهرداری اصفهان اداره‌ای ذیل معاونت اجتماعی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی با نام اداره توسعه فرهنگ شهروندی تشکیل داده است که رسالت اصلی آن آموزش فرهنگ شهرنشینی، تعاملات شهری و فرهنگ متعالی شهروندی به شهروندانش است، می‌گوید: بر اساس اعلام مسئولان اداره توسعه فرهنگ شهروندی با رسانه‌ها، پژوهشی در شش سال اخیر توسط جهاد دانشگاهی به‌عنوان یک نهاد بی‌طرف و علمی اجرا شد که به نتایج خوبی رسیدند.
وی ادامه می‌دهد: بر اساس این تحقیق، آمار تفکیک زباله در شهر اصفهان ۳۰۰ درصد رشد کرده است، بنابراین آمار به دقت نشان می‌دهد پس از چند دوره کار فرهنگی، حجم تفکیک زباله به نسبت قابل توجهی افزایش و حجم شیرابه تولید شده، کاهش چشمگیری پیدا کرده است.
بقایی اضافه می‌کند: متولیان فرهنگ شهروندی معتقدند، بسیاری مواقع، افراد به‌واسطه عادت به انجام بعضی کارها، ترک یک عادت و تغییر رفتار برای آن‌ها مشکل است، اما حقیقت این است که این گزاره به نفع مردم است و بیشترین مشکل در این بخش، زمانی است که با مقاومت شهروندان در تغییر رفتار مواجه می‌شویم، از این‌رو راهکار این بخش، آموزش و تکرار است و باید مدام گفته شود تا این مهم به باور قلبی و در نهایت به کنش و رفتار تبدیل شود.
معاون شهردار اصفهان تصریح می‌کند: در هر حال نوع نگاه‌ها و دریافت‌های افراد نیز متفاوت است، چراکه به تعداد شهروندان و آدم‌ها اولویت‌هایی وجود دارد و یکی از شاخص‌های رشد شهروندان این است که شهر پیشرفته‌تر شود، برای مثال وقتی اقدامی موجب می‌شود تا آلودگی محیط زیستی کاهش پیدا کند یا اگر این رفتاری است که به توسعه فضای سبز کمک می‌کند، باید به استقبال آن رفت.
وی با اشاره به اینکه تغییر رفتار و تغییر در کنش، با مصادیق کوچک و به‌مرور حاصل می‌شود، می‌گوید: رشد و ترقی با همین فعالیت‌های کوچک که در کنار هم قرار گرفته‌اند، به‌وجود می‌آید و یک مجموعه رفتاری را شکل می‌دهد که از نظر بسیاری از افراد الگو شده است.
به گزارش ایمنا، اجرای هر طرح جدیدی که مد نظر مسئولان شهری است، مشارکت بالای مردم را می‌طلبد، از این‌رو علاوه‌بر ایجاد زیرساخت‌های لازم، فرهنگ‌سازی در راستای فراهم‌کردن بستری درست می‌تواند، در زمینه مشارکت شهروندان سهم بسزایی داشته باشد تا هر طرح جدید با سرعت و شرایط بهتری پیش رود و الگویی مناسب برای طرح‌های بعدی باشد.
نظر شما