به گزارش خبرنگار ایمنا، کشور ایران از اقوام مختلفی تشکیل شده است، استان خوزستان به عنوان دروازه ورود تشیع به ایران، با توجه به جای دادن بسیاری از اقوام مختلف از جمله لر، عرب، بختیاری، کرد، ترک به رنگین‌کمان اقوام مشهور است. هرکدام از این اقوام آئین و رسوم مخصوص خود را دارند و با فرا رسیدن ماه محرم به رسم خود به عزاداری سید الشهدا می‌پردازند.
سنج و دمام و شیپور هر سه از سازهای تشکیل دهنده هم نوازی در آئین عزاداری ایام محرم در خوزستان است که سابقه آن به بیش از صدها سال می‌رسد و آن طور که نقل شده این شیوه از کشورهای آفریقایی به دلیل مسافرت‌های دریایی مردم جنوب، به ایران آورده شد
چلاب و مداحی در حسینیه‌ها و تکیه‌ها
سمانه شاهولی، پژوهشگر هنر و فعال اجتماعی و فرهنگی می‌گوید: در میان اقوام خوزستانی، قوم عرب با برپایی سیاه چادرها و موکب‌های خود در ماه محرم عزاداری می‌کنند و جوانان عرب با سینه زنی به سبک «چلاب» و مداحی عربی در حسینیه‌ها و تکیه‌ها ارادت خود به امام حسین (ع) را نشان می‌دهند.
وی با اشاره به انواع نحوه عزاداری در خوزستان خاطرنشان می‌کند: زنان عرب با بستن شیله‌های مشکی و پوشیدن ثوب های عربی با دعوت «ملایه» یا زنان مرثیه سرا به روضه خوانی و سینه زنی می‌پردازند. شیوه‌های گوناگونی در آئین سینه‌زنی‌ها دیده می‌شود که مرسوم ترین آن زنان دست‌ها را بر پای شأن می‌کوبند. زنان عرب با ریتم‌های گوناگونی که ملایه می‌خواند و با سردادن «احو، احو» ملایه را همراهی می‌کنند و به صورت ضرب‌دری دست‌ها را بر سینه می‌کوبند که به آن «رشگ» می‌گویند و سپس در انتها عباها را به کمر می‌بندند و «یزله» می‌کنند.
شاهولی تصریح می‌کند: هر سال در روز هفتم ماه محرم عزاداری یوم العباس در خوزستان برگزار می‌شود، در این مراسم مردم در دستجات عزاداری حاضر می‌شوند و جلوه‌ای از عرض ارادت به محضر خاندان عصمت و طهارت در دیار به نمایش می‌گذارند، موکب‌ها و هیأت‌های عزاداری با شعارها، یزله‌ها و نوحه‌های حماسی، وفاداری، شهامت، شجاعت، بصیرت و جنگاوری قمر بنی‌هاشم حضرت ابوالفضل العباس (ع) را تکریم می‌کنند.
علم‌گردانی قدیمی‌ترین سنت عزاداری در خوزستان
در همین پیوند مجتبی گهستونی، فعال فرهنگی و گردشگری اهواز اظهار می‌کند: یکی از قدیمی‌ترین آئین‌های عزاداری در ایام دهه محرم علم گردانی است که در شهرهای شوشتر و دزفول برگزار می‌شود، در این مراسم نخل که نوعی سازه چوبی با قدمت بسیار بالا است، در تمام طول سال نگهداری می‌شود تا در ایام دهه محرم مورد استفاده قرار گیرد.
وی ادامه می‌دهد: در شوشتر بازیگران و شبیه‌خوانان با امکانات ابتدایی در آئینی سه روزه به عزاداری پرشور برای امام حسین (ع) می‌پردازند که در نوع خود بی‌نظیر است. آئین سه سنگ در بهبهان از زمان افشاریه برگزار می‌شود که ترکیبی از نوحه سرایی، سینه زنی، زنجیر زنی و تعزیه خوانی است.
این فعال فرهنگی اضافه می‌کند: آئین عزاداری سینه‌زنی سه سنگ به صورت سه ضرب است که بخشی از آن ایستاده و بخشی دیگر نشسته برگزار می‌شود؛ ضرب‌آهنگ خاص این نوع عزاداری سبب تمایز آن از دیگر آئین‌ها شده است.
گهستونی تاکید می‌کند: مشعل‌گردانی یکی از آئین‌های بهبهان است که در آن با روشن کردن نور به صورت نمادین به جنگ با ظلمت و تاریکی می‌روند؛ این آئین به شیوه مشابهی در شوشتر هم اجرا می‌شود همچنین "شیدونه" نام دیگر آئینی است که در این ایام اجرا می‌شود.
وی می‌افزاید: شیدونه نام یک اتاقک چوبی است که فضای آن تداعی کننده مصیبت‌های وارده در ایام دهه محرم است، عزادارانی که دارای فرزند کوچک هستند فرزندان خود را در این شیدونه قرار می‌دهند و افرادی که قرار است به زودی صاحب فرزند شوند با حضور در کنار شیدونه نیت کرده و نام‌هایی مانند علی‌اکبر، علی‌اصغر و زینب را برای فرزند خود انتخاب می‌کنند.
سینی‌گردانی برای حضرت به رسم مردم خوزستان
این فعال فرهنگی و گردشگری ادامه می‌دهد: مردم نذرهایی همچون روغن، کنجد، خرما و نان را در این اتاقک‌های چوبی قرار می‌دهند و سپس بین عزاداران تقسیم می‌کنند، این نوع عزاداری در شهرهای شوشتر، دزفول و رامهرمز پررنگ‌تر است. چوب بازی در دزفول نیز یک میراث معنوی قابل توجه است. در این آئین که مخصوص مردان است صحنه جنگ به وسیله زره، طبل، دهل و سرنا شبیه‌سازی می‌شود و دو گروه به صورت نمادین به جنگ با یکدیگر می‌پردازند.
گهستونی می‌گوید: در شهرهای جنوبی به ویژه ماهشهر مراسم سینی حضرت قاسم در روز هشتم محرم برگزار می‌شود که در آن روز عزاداران با نصب علم و روشن کردن فانوس به عزاداری می‌پردازند. در این روز مردم نذورات خود را در سینی قرار می‌دهند و آن را در محلات مرکزی شهر می‌گردانند و نوحه سرایی و سینه‌زنی می‌کنند همچنین نوعی از نوحه خوانی که به نوحه خوانی بندری معروف است در نقاط جنوبی و جنوب غرب خوزستان رواج دارد در این نوع عزاداری افراد با سبک خاصی با استفاده از دمام و سنج مراسم را برگزار می‌کنند.
به گزارش ایمنا، در خوزستان تعزیه‌های بسیاری برگزار می‌شود، اما در شهرهای شوش، شوشتر و دزفول قدمت بسیاری دارد. شوش و شوشتر به دلیل قدمت زیاد شهرها و وجود آثار باستانی بسیار در ایام دهه محرم پذیرای گردشگران بسیاری است. برپایی تکیه‌ها و هیأت‌های عزاداری و توزیع نذورات در نقاط مختلف خوزستان از ملاثانی تا خرمشهر و مرزهای منتهی به عراق به ویژه در ایام اربعین از دیگر آئین‌ها عزاداری در خوزستان است که گردشگران درون و برون استانی را به خود جذب کرده است.
نظر شما