به گزارش خبرنگار ایمنا، چند سال است که پای ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی بر زندگی آدمی باز شده است و سال به سال بیشتر می‌شود، حتی امروزه در میهمانی‌های خانوادگی هم این ظروف به وفور دیده می‌شود. علاوه بر این پای این ظروف به مراسم شادی و عزا هم باز شده است، به طوری‌که در بسیاری اعیاد و پس از برپایی مراسم، از نزدیک شاهد حجم بسیاری از ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی مانند بطری‌های نوشابه، لیوان، ظرف غذا، قاشق و چنگال در پیاده‌رو، کوچه، خیابان و جوی آب هستیم.
نذر کردن و توزیع غذای نذری از دیرباز در فرهنگ مردم ایران به شکل‌های گوناگون وجود داشته و در ایامی همچون ماه مبارک رمضان و ایام سوگواری محرم‌الحرام رونق بیشتری می‌گیرد. از طرف دیگر غذای نذری برای بسیاری از مردم همراه با خاطرات روزگارانی است که قدیمی‌ترها با عشق و علاقه غذاهای نذری را در ظروف غیریک‌بار مصرف تزئین می‌کردند، اما امروزه که بسیاری از لذت‌های زندگی در ماشینی شدن گم شده است، جای آن ظرف‌های مسی، بلورین و چینی قدیمی با طرح‌های بسیار زیبا را ظروف یک بار مصرفی گرفته که به گفته بسیار از کارشناسان و صاحب نظران برای سلامت انسان و محیط‌زیست آسیب‌هایی به همراه دارد، لذا می‌طلبد طی پویشی بزرگ در ماه محرم نذر طبیعت کنیم تا استفاده از ظروف یک‌بار مصرف کاهش پیدا کند.
از این جهت فعالان محیط‌زیست چند سالی است که برای آگاه‌سازی مردم در استفاده درست از این ظروف یک بار مصرف فعالیت‌های مؤثری را شروع کرده‌اند. چرا که هجوم ظروف پلاستیکی در اعیاد مختلف و پخش نذورات منظره بسیار نازیبا و ناراحت‌کننده را خلق می‌کند، زیرا دیدن ظروف و لیوان‌های یک‌بار مصرفی که بعد از مصرف محتویات آن در معابر عمومی توسط مردم رهاسازی می‌شود، برای هر بیننده‌ای آزاردهنده است. مصرف پلاستیک و پراکنده‌سازی آن در سطح شهر، علاوه بر آنکه چهره شهر را نازیبا و مخدوش می‌سازد، مخاطرات زیست‌محیطی و اثرات سو و متعددی بر سلامت انسان‌ها می‌گذارد.
در این میان تب ظروف یک‌بار مصرف جوامع مختلف را فرا گرفته که با توجه به ماندگاری چند صدساله آنها در طبیعت؛ عوارض جبران‌ناپذیری به همراه دارد، چرا که پیشروی ظروف یک بار مصرف و پلاستیکی اکنون کوچه‌ها، خیابان‌ها، گستره دشت‌ها و حتی کوه‌های دور دست را در نوردیده و می‌رود تا محیط‌زیست را در تصرف کامل خود قرار دهد، در چنین شرایطی نمی‌توان چشم‌ها را بر روی نابودی طبیعت و محیط‌زیست بست و شاهد فاجعه زیست محیطی بود!
بر اساس تحقیقات کارشناسان و صاحب‌نظران؛ ظروف یک‌بار مصرف از جمله محصولاتی هستند که در سال‌های اخیر استفاده از آنها تا حدود زیادی افزایش پیدا کرده است و انواع متفاوت آن توسط افراد مختلف خریداری شده و مورد مصرف قرار می‌گیرد. طبق محاسبات انجام شد سال ۲۰۰۲ در حدود ۲۰۰ میلیون تن پلاستیک در سال تولید می‌شود که امروزه این رقم به حدود ۳۰۰ میلیون تن در سال رسیده است و همچنان روند صعودی را طی می‌کند. از بین ۳۰۰ میلیون تن ظروف پلاستیکی و یک‌بار مصرف که تولید می‌شوند، تنها حدود ۱۰ میلیون تن قابل بازیافت است و دوباره به چرخه استفاده بازمی‌گردد، باقی ظروف یک‌بار مصرف در چرخه طبیعت رها می‌شود و مشکلات مختلفی را برای طبیعت به وجود می‌آورد.
متخصصان امر معتقدند؛ کشور ایران یکی از کشورهایی است که میزان مصرف ظروف یک بار مصرف در آن نسبت به آمار جهانی بسیار بالا است و به صورت کلی می‌توان گفت؛ ایران جزو ۱۰ کشور اول استفاده‌کننده از ظروف یک بار مصرف است. طبق تحقیقات انجام شده بیش از ۱۷۷ هزار تن پلاستیک سالانه در کشور تولید و استفاده می‌شود و باعث شده است، ایران چهارمین کشور تولیدکننده و مصرف‌کننده از ظروف یک‌بار مصرف و ظروف پلاستیکی باشد.
بنابراین استفاده از ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی می‌تواند تأثیرات مخربی بر روی محیط‌زیست بگذارد؛ زیرا هر ظرف یک‌بار مصرف پلاستیکی در حدود ۲۵۰ تا ۵۰۰ سال زمان برای تجزیه شدن نیاز دارد و در طی این فرایند اثرات مخربی را روی محیط‌زیست خود می‌گذارد، لذا یکی از مهم‌ترین راه حل‌هایی که می‌توان با استفاده از آن طبیعت را سالم‌تر نگه داشت و میزان استفاده از ظروف پلاستیکی را کاهش داد، استفاده از ظروف یک بار مصرف گیاهی است، زیرا ظروف یک‌بار مصرف گیاهی از جمله محصولاتی هستند که در سال‌های اخیر در کشور ایران تولید و روانه بازار شده‌اند و در حدود شش ماه زمان برای تجزیه شدن نیاز دارد و بعد از آن تجزیه، به دل زمین بازمی‌گردد.
البته در بسیاری از کشورها، قوانین متعددی جهت افزایش آگاهی فروشندگان و مصرف‌کنندگان به‌منظور کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی به اجرا گذاشته شده است که ازجمله آنها ممنوعیت قوانین منع توزیع یا مصرف کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت‌های خاص، ممنوعیت مصرف رایگان از طریق وضع مالیات، اجبار فروشگاه‌های خاص برای استفاده از کیسه‌های تخریب‌پذیر یا ارائه خدمات تشویقی به مشتریان جهت کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی است.
درخواست توقف تولید ظروف یک بار مصرف در ایران
بر این اساس گروهی از حامیان محیط‌زیست با راه‌اندازی کارزاری از فاطمی امین وزیر صنعت، معدن و تجارت و علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست خواستند "تولید ظروف یک بار مصرف در ایران" متوقف شود. در متن این کارزار که هزاران دوستدار محیط‌زیست نفر آن را امضا کرده‌اند، آمده است، "همان‌گونه که مستحضرید ظروف یک بار مصرف پلاستیکی به دلیل تجزیه‌ناپذیری، بازیافت ناپذیری و تولید شیرابه سمّی، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را هم به محیط‌زیست و هم به سلامتی انسان، به‌ویژه با ایجاد بیماری سرطان، وارد می‌کنند. به همین دلیل، بسیاری از کشورها، از اتحادیه اروپا گرفته تا حتی برخی کشورهای فقیر، تولید این ظروف را ممنوع و متوقف کرده‌اند. کشور ایران جز ده کشور نخست مصرف‌کننده ظروف پلاستیکی یک بار مصرف و پنجمین کشور مصرف‌کننده پلاستیک در دنیا است، لذا از آن جنابان، تقاضا می‌کنیم با توجه به مصرف بی‌رویه‌ی این ظروف در ایران، تولید ظروف پلاستیکی یک‌بار مصرف را متوقف بفرمایند و تولید ظروف پایدار و یک‌بار مصرف طبیعی را جایگزین این صنعت کنند".
تصویب آئین‌نامه کاهش پلاستیک
آن‌گونه که علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به آئین‌نامه کاهش پلاستیک از تصویب آئین‌نامه‌ای با ایجاد ممنوعیت، محدودیت و هزینه برای موضوع پلاستیک در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ نیز خبر داده است که بر اساس این آئین‌نامه سالانه ۲۰ درصد نایلون و پلاستیک‌های زیر چهار میکرون ضخامت در کشور باید کاهش پیدا کند، به طوری‌که در یک بازه زمانی پنج ساله باید به صفر برسیم.
همچنین مردم باید از ظروف سازگار با طبیعت و همچنین نایلون‌های غیرپلاستیکی با جنس‌هایی مانند پارچه استفاده کنند، چراکه وقتی به طبیعت افزوده می‌شود یک بازه زمانی بسیار طولانی مدتی را باید طی کند تا کم‌کم جذب خاک شود.
به عنوان نمونه آئین‌نامه کاهش پلاستیک کارخانه‌های تولیدکننده را به سمت تولیدات دوستدار محیط زیست می‌برد، طول عمر این وسایل بیشتر از یک‌بار مصرف‌ها است، زیرا می‌توان چندین بار و طی سال‌ها از آنها استفاده کرد، لذا از کارخانه‌ها تغییر خط تولید با توجه به حداقل استفاده از هیدوروکربن‌ها و فرایندهای هیدروکربن را خواستار شد، چراکه لازم است از ظروفی استفاده کنیم که قابل بازیافت باشد و به چرخه طبیعت نیز بازگردد، همچنین قابل استفاده برای گیاهان به صورت کود بوده و برای حیات وحش نیز مشکلی را ایجاد نکنند.
لزوم استفاده از ظروف زیست تجزیه‌پذیر
سیدمهدی میرجهانیان، مدیرگروه بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به تدابیر بهداشتی اندیشیده شده برای هیئت‌های مذهبی در ایام محرم می‌گوید: با توجه به ابلاغیه مرکز سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و اقداماتی که در راستای کنترل شرایط بهداشتی هیئت‌های عزاداری و شرایطی که اکنون در گرمای هوا طرح است، طی ۱۰ روز گذشته بازرسان بهداشتی، آموزش‌های لازم را در اختیار هیئت‌های مذهبی قرار دادند.
وی با اشاره به ایام محرم و استفاده از ظروف یک‌بار مصرف در توزیع غذا و نذورات، اظهار می‌کند: ظروف یک‌بار مصرف بدون پروانه بهداشتی سلامت انسان‌ها را به خطر می‌اندازد و به همین دلیل استفاده از ظروف دائمی در صورت رعایت مسائل گندزدایی و بهداشتی پیشنهاد می‌شود.
مدیرگروه بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان می‌افزاید: از مصرف ظروف فاقد مجوز و استاندارد برای توزیع نذری به شدت پرهیز شود زیرا در صورتی که غذایی با دمای بالاتر از ۶۵ درجه سانتی‌گراد به مدت بیش از ۱۵ دقیقه در ظروف پلاستیکی یک‌بار مصرف نگهداری شود، مواد شیمیایی موجود در ظرف، وارد مواد غذایی و در بافت‌های بدن ذخیره خواهد شد.
وی با بیان اینکه مدت زمانی که غذا در ظروف یک‌بار مصرف کشیده می‌شود تا به دست مردم برسد کمتر از دو ساعت باشد، تصریح می‌کند: غذاهای گرم باید حداکثر دو ساعت پس از پخت توزیع شوند، در غیر این صورت یا در دمای یخچال چهار درجه یا روی اجاق گاز با دمای ۶۰ درجه نگهداری شوند.
مدیرگروه بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان ادامه می‌دهد: استفاده از ظروف پلی استایرنی فوم‌دار (EPS) و ظروف پلی استایرنی سفید رنگ (HIPS) برای موادغذایی گرم و مرطوب مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما برای نگهداری مواد غذایی داغ نامناسب بوده و بهتر است از ظروف گیاهی و آلومینیومی برای پخش نذری استفاده شود.
وی می‌گوید: در صورتی که امکان شست‌وشوی ظروف در مساجد، تکایا و هیئت‌های مذهبی وجود داشته باشد، باید از ظروف دائمی برای غذاهای نذری استفاده کنند در غیر این صورت از ظروف یک‌بار مصرف مناسب و دارای پروانه ساخت و زیست تجزیه‌پذیر استفاده شود.
میرجهانیان با بیان اینکه اگر جایی ضرورت پیدا کرد که از ظروف یک‌بار مصرف استفاده شود، استفاده از ظروف زیست تجزیه‌پذیر توصیه می‌شود، اظهار می‌کند: ظروف یک‌بار مصرف مناسب برای موادغذایی گرم و ظروف فویل آلومینیومی که پشت آن پروانه ساخت درج شده، پیشنهاد می‌شود. ظروف سلولزی و سپس ظروف گیاهی برای موادغذایی مناسب هستند حتی اگر غذا و مایعات داغ و چرب هم باشند مشکلی در این زمینه نیست.
وی ادامه می‌دهد: یکسری ظروف شفاف در بازار وجود دارند که علامت "پ‌پ" پشت آن حک شده و پروانه ساخت دارند آنها نیز برای استفاده از نوشیدنی و غذای داغ مشکلی ندارند چون برای همین کار تهیه شده‌اند.
مدیرگروه بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان با اشاره به اینکه تفاوت اینگونه ظروف با ظروف "پی‌اس"، ضخامت آن است، می‌افزاید: ظروف "پ‌پ" ضخیم‌تر هستند و به راحتی نمی‌شکنند و همچنین برای استفاده غذای داغ و چرب منعی ندارند، در حالی‌که ظروف "پی‌اس" به هیچ وجه در برابر حرارت مقاوم نیستند و در صورتی که چای، آب جوش، شیر داغ یا هرگونه نوشیدنی و غذای داغ در آنها ریخته شود، مواد مضر آن آزاد و وارد ماده غذایی شده و برای سلامت انسان مضر است.
وی با بیان اینکه ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی شفاف فقط برای استفاده آب و نوشیدنی‌های خنک مناسب است و به هیچ وجه نباید از آنها برای موادغذایی یا نوشیدنی داغ استفاده شود، تصریح می‌کند: مأموران بهداشت بر بهداشت و سلامت آب و غذای هیئت‌های مذهبی، تکایا و مساجد نظارت و سرکشی دارند و نسبت به آموزش و فرهنگ‌سازی برای رعایت اصول بهداشتی در این اماکن اقدام می‌کنند.
میرجهانیان با تاکید بر اینکه در تولید ظروف یک‌بار مصرف، شرایط ساخت و مواد اولیه دارای اهمیت است، می‌گوید: کارگاه‌ها و شرکت‌های تولیدکننده ظروف یک‌بار مصرف باید دارای دو مجوز برای مواد اولیه و فرایند ساخت از سوی سازمان غذا و دارو باشند. هر یک از این مجوزها دارای جایگاه خاصی است و در صورتی که یکی از این مجوزها وجود نداشته باشد از فعالیت کارگاه تولیدی جلوگیری می‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: این موضوع برای همه ظروف یک‌بار مصرف پلی اتیلنی، پلی استایرن، گیاهی، آلومینیوم، پلی پروپیلن(pp) و حتی جعبه‌های شیرینی و پیتزا نیز لازم است، کارگاه‌های دارای مجوز ملزم به ثبت پروانه ساخت در همه ظروف تولیدی حتی قاشق و چنگال هستند و مردم هنگام خرید ظروف یک‌بار مصرف باید به این نکته دقت کنند.
لزوم تغییر نگاه به حجم استفاده از ظروف یک‌بار مصرف در اعیاد و پخت نذورات
سالار آزادمنش، فعال محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه هم‌زمان با فرا رسیدن اعیاد مختلف و پخش نذورات به واسطه نذرهای مردمی، فروش و استفاده از ظروف پلاستیکی و یک‌بار مصرف افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند، افزایشی که اگر فکری برای پسماند آن نشود، بخشی زیادی از این مواد آلاینده به طبیعت راه پیدا می‌کنند، می‌گوید: در گذشته بسیاری از مردم برای ادای نذرهای خود از ظروف ملامین، استیل و شیشه‌ای استفاده می‌کردند که خوردن غذا در این ظروف هم بسیار لذت بخش بود و هیچ آسیبی برای طبیعت و محیط‌زیست نداشت، لذا خودداری از استفاده از ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی، مدیریت پسماندها و تعبیه سطل زباله در محل پخش نذری‌ها، دور نریختن نذری‌ها به صورت نیمه مصرف شده از جمله نکات زیست محیطی است که لازم است در این اعیاد به آنها توجه کرد.
وی اظهار می‌کند: میزان بازیافت ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی کمتر از یک درصد و حداقل زمان تجزیه آنها در محیط بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ سال است. از این رو به مساجد، تکایا و افرادی که قصد پخش نذری در ایام عزاداری را دارند، توصیه می‌شود تا جایی که امکان دارد ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی را حذف و از ظروف خانگی و چندبار مصرف برای این کار استفاده کنند.
این فعال محیط‌زیست می‌افزاید: اگر افراد، مساجد و تکایا مجبور به استفاده از ظروف یک‌بار مصرف برای پخش نذری‌ها هستند، می‌توانند ظروف گیاهی را که شکل و ظاهری مشابه ظروف پلاستیکی دارند، جایگزین ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی کنند. زمان تجزیه‌پذیری ظروف گیاهی یک‌بار مصرف در محیط بین پنج تا شش ماه است.
وی ادامه می‌دهد: هر چند ظروف یک‌بار مصرف با پایه گیاهی به نسبت ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی گران‌تر است، اما افراد می‌توانند بخشی از نذر خود را صرف خرید ظروف گیاهی و از این طریق به محیط‌زیست خود نیز آسیب کمتری وارد کنند. جایگزین کردن لیوان‌های شیشه‌ای به جای لیوان‌های پلاستیکی از دیگر مواردی است که به‌ویژه در نذری‌های مربوط به نوشیدنی‌های گرم بسیار مناسب و سالم‌تر است.
آزادمنش تصریح می‌کند: در سال‌های اخیر وضعیت ظروف یک‌بار مصرف در ایران بهتر شده است و افراد مختلف استفاده از ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی را تا حدود زیادی محدود کرده‌اند و بیشتر روی به خرید انواع متفاوت ظروف یک‌بار مصرف از جمله ظروف آلومینیومی، ظروف گیاهی و ظروف کاغذی آورده‌اند که مشکلات کمتری برای طبیعت ایجاد می‌کنند. ظروف یک بار مصرف گیاهی حافظ محیط‌زیست است.
وی با اشاره به اینکه بهترین راه‌حل برای کاهش آلودگی‌های ناشی از ظروف یک‌بار مصرف، فرهنگ‌سازی برای استفاده نکردن از آنها است، می‌گوید: وزارت بهداشت سعی کرده کارخانه‌های تولیدکننده ظروف یک‌بار مصرف را از کارخانجات تولیدکننده قطعات پلاستیکی در مصارف صنعتی تفکیک کند و کارخانه‌های تولیدکننده ظروف پلاستیکی برای مواد غذایی باید پروانه ساخت داشته باشند.
این فعال محیط‌زیست اظهار می‌کند: طبق پیش بینی کارشناسان محیط‌زیست در صورتی که روند تولید ظروف پلاستیکی همچنان ادامه داشته باشد در چند سال آینده یک قشری از خاک سطح زمین‌ها به این مواد آغشته می‌شود که می‌تواند باعث خسارت‌های غیرقابل جبران به محیط زیست، منابع طبیعی و سلامت مردم شود.
وی می‌افزاید: امروزه مشکلات زیست محیطی روند رو به رشدی را طی می‌کند که فعالان محیط‌زیست ایده‌های متنوعی را در این راستا ارائه می‌کنند و نکته حائز اهمیت این است که نباید تمام مسئولیت حفظ محیط‌زیست را بر دوش فعالان آن بگذاریم و با این بهانه از زیر بار مسئولیت شهروندی شانه خالی کنیم، وظیفه همه شهروندان است که جلوی تخریب زمین و طبیعت شأن را بگیرند.
آزادمنش خاطرنشان می‌کند: در سال‌های نه چندان دور بسیاری از مصرف کنندگان ظروف یک‌بار مصرف برایشان اهمیت نداشت که آنها را کجا رها می‌کنند و پس از پایان مراسم در خیابان‌ها شاهد تصاویر مملو از ظروف پلاستیکی بودیم، اما بی‌توجهی به رها کردن ظروف در خیابان‌ها کمتر دیده می‌شود، گواه این مدعا هم طبق گفته خبرها در مراسم تاسوعا و عاشورای حسینی است که شهروندان داوطلب کیسه به دست در حال جمع‌آوری ظروف یک‌بار مصرف بودند.
نظر شما