به گزارش خبرنگار ایمنا، مارها از اوایل بهار و با مساعد شدن شرایط دمایی، بیشتر در طبیعت دیده می‌شوند و این جانور خزنده به طور طبیعی دشمن انسان محسوب نمی‌شود اما اگر مورد تهدید واقع شده و احساس خطر کنند در این صورت واکنش نشان داده و با گزش محرک کننده به مقام دفاع بر می‌آیند. گزش مارهای سمّی بدون تردید از مهمترین عوامل بروز آسیب‌ها و مرگ‌ومیر در بین حوادث ناشی از گزش جانوران زهردار در بسیاری از مناطق دنیا است. با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی و وجود گونه‌های شناخته شده مارهای سمّی در ایران، هر ساله شاهد بروز آسیب‌های ناشی از مار گزیدگی در مناطق مختلف کشور هستیم.
زهر ماده‌ای است که در بافت یا غده‌ای اختصاصی در بدن جانور تولید می‌شود، موجودات دارای این ماده را جانواران زهرآگین می‌نامند. مارهای سمّی، عقرب‌ها، عنکبوت‌های سمّی و زنبورها از جمله جانوران زهرآگین به شمار می‌روند، در این جانوران، دستگاه ویژه تزریق، شامل نیش یا دندان، به غده زهر متصل است.
بر اساس مطالعات دانشمندان حدود چهار هزار گونه از مارها در جهان شناخته شده‌اند که ۶۰۰ مورد آنها سمی هستند و این ۶۰۰ نوع، تنها ۲۰۰ نوع قادر به تهدید زندگی انسان هستند.
از نظر جانور شناسی، مارها جانورانی خون سرد هستند و در شاخه طناب‌داران، زیر شاخه مهره داران، رده خزندگان، زیر رده لپیدوسوریا، راسته اسکاماتا و زیر راسته اوفیدیا یا سرپنتا قرار می‌گیرند. تعداد دندان‌ها و طرز قرار گرفتن آنها در خانواده‌های مختلف مارها تفاوت دارد و شناسایی دندان‌ها ساده‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای تشخیص مارهای سمّی از غیر سمّی است. اندازه، رنگ و نقش‌های پوست مار بسته به نوع و شرایط اقلیمی محیط زیست جانور متفاوت هستند و ممکن است در شناسایی آن مؤثر باشند. مارها اصولاً جانورانی مهاجم نیستند و فقط در مواقعی که احساس خطر کنند، به انسان حمله‌ور می‌شوند.
پژوهشگران و صاحب‌نظران معتقدند؛ این نکته را هم باید در نظر داشت که در نواحی خشک و بیابانی ایران تعداد گونه‌ها خیلی محدود است. در واقع فقط پنج گونه از مارهای سمی و ۱۴ گونه مار غیر سمی که در ایران زادوولد می‌کنند، مختص نواحی گرم و خشک هستند، با وجود این ایران نسبت به مساحتش زیستگاه‌های فراوان و شایان توجهی برای مارها دارد. این تنوع قابل توجه در گونه‌های مار به علت وضعیت خاص جغرافیایی ایران است.
شاید بتوان گفت که مارهای ایران در اصل به مناطق جغرافیایی دیگر تعلق داشته و در آن مناطق، تکامل یافته‌اند و سپس، به قسمت‌هایی از ایران کوچ کرده‌اند که شرایط مناسب‌تری برای زیست آنها داشته است و به تدریج گسترش یافته‌اند. در واقع، شش گونه از مارهای سمی و ۱۱ گونه از مارهای غیر سمی که در دشت‌ها و جنگل‌های نسبتاً خنک ناحیه خزر و آذربایجان یافت می‌شوند، به مناطق وسیع جنگلی و استپ‌های مرطوب اروپای معتدل و آسیا تعلق دارند.
در بین این مارها، می‌توان از افعی قفقازی، افعی زنجانی، افعی البرزی، کبرا یا کفچه مار، تیرمار، مار آبی، افعی پلنگی، لوس مار، گرگ مار، مار سوجه و مار آتشی نام برد که چهار گونه افعی البرزی، افعی زنجانی، افعی قفقازی و طلحه مار در اصل به جنگل‌های نواحی البرز، آذربایجان و زاگرس وابسته هستند. به طور کلی مارهای ایران به سه گروه غیر سمی، نیمه سمی و سمی تقسیم می‌شوند که تاکنون ۳۶ گونه غیر سمی، هشت گونه نیمه سمی، ۲۵ گونه سمی و ۱۰ گونه مار سمی دریایی در خلیج فارس و دریای عمان شناسایی شده‌اند. بنابر اعلام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، تعداد کل مارگزیدگی در کشور طی سال گذشته بیش از ۷۵۰۰ مورد بوده است.
افزایش گزیدگی "مارهای سمی" به دنبال گرم‌تر شدن هوا
تحقیق جدیدی که به تازگی در مجله علمی معتبر GeoHealth در رابطه با گونه‌های سمی مار انجام شده، نشان می‌دهد که گزش مارهای سمی بیشتر در هوای گرم اتفاق می‌افتد و تغییرات آب و هوایی که گرما را در سطح جهان افزایش داده احتمال گزیدگی توسط مارهای سمی را افزایش می‌دهد.
این مطالعه نشان می‌دهد که به ازای هر درجه سانتی‌گراد افزایش دمای روزانه، میزان مارگزیدگی تقریباً شش درصد افزایش پیدا می‌کند. دانشمندان معتقدند که دمای کره زمین در حال افزایش است و با این اتفاق، موجودات خونسردی مانند مارها که در هوای گرم فعال‌تر هستند، فعالیت بیشتری پیدا می‌کنند.
این تحقیق می‌افزاید، گزش مارهای سمی یک نگرانی جهانی است که مسئله کوچکی نیست؛ هر سال مارها تقریباً پنج میلیون نفر را در سراسر جهان نیش می‌زنند و بر اساس داده‌های سازمان جهانی بهداشت، این نیش‌ها منجر به مرگ ۱۳۸ هزار نفر می‌شود.
دانشمندان در این تحقیق سوابق بیمارستانی در سراسر ایالت جورجیا آمریکا را بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ بررسی کردند؛ آنها دریافتند که ۳۹۰۸ بازدید از بیمارستان‌ها در این مدت به دلیل گزش مارهای سمی بوده است. آنها با مقایسه این موارد با گزارش‌های آب و هوای روزانه، همبستگی قابل‌توجهی بین وقوع مارگزیدگی و افزایش دمای هوا پیدا کردند.
افزایش مارگزیدگی در جهان تا سال ۲۰۵۰
نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که تعداد مرگ و میر ناشی از مارگزیدگی تا سال ۲۰۵۰ به بیش از ۶۸ هزار نفر افزایش می‌یابد. یک مطالعه جدید توسط دانشمندان دانشگاه جیمز کوک استرالیا نشان داد که بیش از ۶۳ هزار نفر در سال ۲۰۱۹ بر اثر مارگزیدگی جان خود را از دست دادند که عمده این مرگ‌ها به دلیل عدم وجود پادزهر مناسب در مناطق روستایی بوده است. اکثریت قریب به اتفاق این مرگ و میرها (۵۱ هزار مورد) در کشور هند اتفاق افتاده است.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که هدف سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای به نصف رساندن مرگ و میر ناشی از مارگزیدگی تا سال ۲۰۳۰ به احتمال زیاد محقق نخواهد شد.
ریچارد فرانکلین، استاد بهداشت عمومی در دانشگاه جیمز کوک گفت: مداخلات برای اطمینان از انتقال سریع‌تر پادزهر باید با استراتژی‌های پیشگیرانه مانند افزایش آموزش و تقویت سیستم بهداشت روستایی ترکیب شود. اطمینان از دسترسی به موقع پادزهر در سراسر مناطق روستایی جهان جان هزاران نفر را نجات می‌دهد و سرمایه‌گذاری بیشتر در ابداع و گسترش این مداخلات باید در اولویت قرار گیرد تا اهداف سازمان بهداشت جهانی برای کاهش مارگزیدگی و بیماری‌های استوایی محقق شود.
دانشمندان با جمع‌آوری داده‌های کالبد شکافی و رکوردهای حیاتی از مجموعه داده‌های بار جهانی بیماری، نسبت مرگ و میر ناشی از مارها را بر اساس مکان، سن، جنس و سال مدل‌سازی کردند. این تجزیه و تحلیل نشان داد که اکثر مرگ و میرهای ناشی از مارگزیدگی در جنوب آسیا، به ویژه در کشورهایی مانند هند، پاکستان و بنگلادش رخ داده است. در هند، میزان مرگ و میر ناشی از مارها چهار نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود که به طور قابل توجهی بالاتر از میانگین جهانی ۰.۸ نفر در ۱۰۰ هزار نفر است. منطقه جنوب صحرای آفریقا در رتبه دوم قرار گرفت و نیجریه بیشترین تعداد مرگ و میر (۱۴۶۰) را داشت.
پروفسور فرانکلین اظهار کرد: اگر داروی ضد سم در عرض شش ساعت پس از گزش تجویز نشود، احتمال مرگ ناشی از نیش مار سمی به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد، با این حال در جنوب آسیا و جنوب صحرای آفریقا، بسیاری به دنبال درمانگرهای سنتی می‌گردند یا در کلینیک‌هایی حضور می‌یابند که آموزش کافی در مورد نحوه درمان مارگزیدگی ندارند و یا فاقد پادزهر برای انجام درمان‌های نجات‌بخش هستند.
وی ادامه داد: این بیمارستان‌ها، اغلب دسترسی کافی به دیالیز، دستگاه تنفس مصنوعی و انتقال خون ندارند که برای مدیریت عوارض مسمومیت ضروری هستند را ندارند. EARTH نوشت، محققان پیش‌بینی می‌کنند که تعداد مرگ و میر ناشی از مارگزیدگی تا سال ۲۰۵۰ به بیش از ۶۸ هزار نفر افزایش یابد که بیشتر به دلیل افزایش جمعیت است.
مراقب مار گزیدگی در فصل گرما باشید
پیش‌تر مهدی زارع خورمیزی، کارشناس حیات وحش، تنوع زیستی و متخصص اکولوژی با اشاره به اینکه با گرم شدن هوا خزندگان بیرون می‌آیند و در طبیعت و حاشیه روستاها خزندگان بیشتری را مشاهده می‌کنیم اظهار کرد: خزندگان یکی از اجزای مهم طبیعت هستند و نباید به آنها آسیب رساند یا آنها را از بین برد.
وی وجود خزندگان در طبیعت، مزارع کشاورزی، حاشیه روستاها و باغات را بسیار مهم دانست و افزود: خزندگان و دوزیستان با تغذیه از بندپایان، جوندگان و پستانداران کوچک، پرندگان و … به کنترل و حفظ جمعیت آنها کمک قابل توجهی می‌کنند.
این کارشناس محیط زیست و حیات وحش با بیان اینکه بسیاری از شهروندان در صورت مواجه با خزندگانی مانند مار و مارمولک در نخستین واکنش اقدام به کشتن آن می‌کنند یا در بهترین حالت آن را گرفته و در داخل شیشه حاوی الکل قرار می‌دهند تصریح کرد: کشتار خزندگان دخالت در چرخه طبیعی محیط زیست است و این اقدام موجب افزایش دیگر آفات می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه به هیچ عنوان نباید به دنبال شکار مار و در شیشه انداختن آن بود، افزود: مار هوش بسیار بالایی در پنهان کردن خود دارد و اگر به هر دلیلی و بر اثر حادثه‌ای این خزنده در محیط شهری رها شود، پیدا کردن آن کار ساده‌ای نیست.
زارع خورمیزی با بیان ای‌که بهار فصل چیدن گیاه است و افراد در کوهستان‌ها به دنبال گیاهان خودرو هستند و باید در حین چیدن گیاه باید به شدت مراقب مارهای پنهان شده در بین گیاهان باشند، گفت: مارها در ساعات گرم روز فعالیت بیشتری دارند و در کنار چشمه‌ها که از بوته‌های نعنا پر است، اختفا می‌کنند. تاکید ما بر این است که افراد هیچ‌گاه در مواجه با هرگونه جانوری از خود واکنش نشان ندهند و حتماً با آتش‌نشانی تماس بگیرند.
وی درباره اقدامات لازم در مواقع مارگزیدگی خاطرنشان کرد: در صورت مارگزیدگی مهمترین اقدام حفظ آرامش است. درست است که گزش مار استرس بسیار فراوانی به همراه دارد اما، باید فرد و اطرافیان با حفظ خونسردی فرد گزیده شده را به اولین مرکز درمانی ارجاع داد.
سگ‌های بلاصاحب شکارچیان جدید مارها / تهدید جمعیت مارها به واسطه خرافات و باورهای قدیمی!
این متخصص اکولوژی گفت: اعتقاد به مهره مار و روغن مار که هیچ زمینه علمی ندارد یکی از تهدیدات جمعیت مارهاست و ترس از مارها نیز به گذشته‌های بسیار دور بازمی‌گردد که هیچ درمانی برای آن وجود نداشت.
وی درباره تعداد گونه‌های مختلف مار در کشور اظهار کرد: جدای از ۱۵ درصد مناطق حفاظت شده محیط زیست ۹۸ درصد کشور زیستگاه طبیعی است که خزندگان در این زیستگاه‌ها حضور دارند و از حدود ۴ هزار گونه ماری که در جهان شناسایی شده‌اند، حدود ۸۵ گونه از آنها در ایران زیست می‌کنند.
زارع خورمیزی با اشاره به اهمیت مارها در اکوسیستم و تأکیدی که بر حفظ آنها وجود دارد، افزود: مارها کنترل کننده جمعیت جوندگان در اکوسیستم هستند و با شکار و تغذیه آنها، جمعیت جوندگان در اکوسیستم را کنترل می‌کنند، به عنوان مثال کشاورزان در مزرعه خود مارها را می‌کشند و اطلاعی ندارند که کشتن این مارها منجر به طغیان جمعیت موش در مزرعه‌شان خواهد شد. همچنین مارها در کنترل جمعیت پرندگان نیز نقش دارند و غذای خوبی برای شکارچیان بزرگ‌تر محسوب می‌شوند.
وی ادامه داد: استفاده از زهر مارهای سمی نیز دیگر دلیل اهمیت آنها است و در آینده ممکن است انسان به تکنولوژی استفاده از سم مارها دست پیدا کند و از آن برای درمان بیماری‌ها استفاده کند. این گونه از خزندگان گنجینه ژنتیکی محسوب می‌شود و گونه‌های بومی مانند افعی دم عنکبوتی یکی از زیباترین و نایاب‌ترین مارها در جهان هستند.
این کارشناس حیات وحش با بیان اینکه ۷۰ درصد مارها غیرسمی هستند، گفت: در مورد مارها ترسی در وجود انسان‌ها نهادینه شده که ریشه این ترس به گذشته‌های دور بازمی‌گردد. در آن زمان اگر مار کسی را نیش می‌زد، داروی خاصی وجود نداشت و افراد جان خود را از دست می‌دادند، به همین دلیل ترس از مارها وجود دارد و این نگرانی شامل ۷۰ درصد مارهای غیرسمی نیز می‌شود.
وی تأکید کرد: این ترس‌ها دلیل نمی‌شود که مارها را بکشیم و این کار نه از نظر اخلاقی و نه از نظر دینی درست نیست، همچنین کشتن مارها، نگهداری، خرید و فروش جرم محسوب می‌شود.
زارع درباره اصول محافظتی در مواجه با مارها افزود: به مردم و طبیعت‌گردها تذکر می‌دهم در صورت مشاهده هرگونه ماری از برداشتن، جا به جا کردن و عکس گرفتن با آنها خودداری کنند چرا که بیشتر مارگزیدگی‌ها به علت بی‌احتیاطی است و گاهی دیده شده که افرادی که حتی اصول اولیه گرفتن مار را هم نمی‌دانند اقدام به این کار می‌کنند که بسیار خطرناک است.
وی تصریح کرد: طبیعت‌گردها باید لباس و کفش مناسب بپوشند، هنگام استراحت زیر سایه درختان که احتمال حضور مار بیشتر است، احتیاط بیشتری به خرج دهند، در کنار آبشخورها و لابه لای بوته‌ها ندوند و در صورت مشاهده هرگونه ماری از آن دوری کنند.
این متخصص اکولوژی با اشاره به نقش خرافات در تهدید مارها گفت: خرافات نقش زیادی در آسیب به جمعیت مارها داشته است؛ به عنوان مثال موضوع اعتقاد عده‌ای از افراد به مهره مار و روغن مار بهانه‌ای برای کشتن مارها شده است. این موضوعات که از نظر علمی هیچ پشتوانه‌ای ندارد، بازار خوبی را برای سودجویان مهیا کرده تا از ناآگاهی مردم استفاده کنند، در این موضوع نقش رسانه‌ها بسیار مهم است تا شفاف‌سازی کرده و مردم را آگاه کنند.
وی با بیان اینکه تخریب زیستگاه اصلی‌ترین تهدید مارها محسوب می‌شود، افزود: در کنار تخریب زیستگاه و خرافات، کشته شدن توسط انسان‌ها، نگهداری به عنوان حیوان خانگی و گونه‌های غیربومی که به زیستگاه آنها وارد می‌شوند، از دیگر تهدیدات مارها هستند، همچنین افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد نیز به تازگی به تهدید خزندگان تبدیل شده و مشاهده می‌شود که خزندگان توسط سگ‌ها خورده می‌شوند.
زارع خاطرنشان کرد: مردم نباید در صورت مشاهده مار در خانه، مزرعه و کارگاه خودسرانه عمل کنند و باید در اولین فرصت با شماره‌های سازمان محیط زیست یا آتش‌نشانی تماس بگیرند چرا که رهاسازی مارها، فقط کار متخصصان است و آنها باید در زیستگاه خود رهاسازی شوند.
خارج کردن سم مار از محل گزش بحثی تخصصی و حساس است
پیش‌تر نیز، سرآتشیار فرهاد کاوه‌آهنگران سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه لازم است فرد مارگزیده را به سرعت به مرکز درمانی منتقل کنیم، اظهار کرد: خارج کردن سم از محل گزش بحث تخصصی و حساس بوده که باید توسط متخصص انجام شود.
وی با اشاره به اقدامات لازم هنگام مارگزیدگی یا مقابله با مار در مناطق کوهستانی، گفت: ممکن است مار در طبیعت، منزل یا خودرو مشاهده شود که نحوه مقابله با آن در هریک از این مکان‌ها شرایط خاصی دارد.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان افزود: زمانی که مار در طبیعت مشاهده می‌شود، ابتدا فرد باید آرامش خود را حفظ کرده، زیرا بهتر می‌تواند تصمیم‌گیری کند، همچنین نباید واکنش ناگهانی از خود نشان دهد.
وی تصریح کرد: زمانی که با مار روبه‌رو شدیم باید از موقعیت دور شده و سعی نکنیم مار را گرفته و به آن صدمه بزنیم و در هر موقعیتی که هستیم باید از آن فاصله بگیریم.
کاوه‌آهنگران گفت: زمانی که مار در خانه مشاهده شد، لازم است فاصله ایمنی با مار حفظ شود و مار را تحت نظر بگیریم، زیرا ممکن است مار در مکانی مخفی شود و نتوان آن را پیدا کرد، از این رو باید مار را تحت نظر گرفت تا زمانی که نیروهای آتش‌نشانی به محل اعزام شدند بتوانند آن را زنده‌گیری و به محیط زیست تحویل دهند.
وی اظهار کرد: اگر مارگزیدگی رخ داد پس از حفظ آرامش باید دید مار همچنان در موقعیت است یا خیر، زمانی که شخصی آسیب دیده و دچار مارگزیدگی شده است نباید حرکت کند و اگر مار در موقعیت نبود یا نمی‌دانستیم کجا مخفی شده است به اجبار باید محل را ترک کرد
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان ادامه داد: عضوی که مار گزیده شده را نباید تکان داد، زیرا ممکن است گردش خون افزایش یافته و سم زودتر در بدن پخش شود، از این رو قسمتی مارگزیدگی را با پارچه یا طناب به صورت محکم بسته شود تا خون جریان پیدا نکند.
وی با بیان اینکه لازم است به سرعت فرد آسیب‌دیده را به مرکز درمانی منتقل کنیم، اضافه کرد: خارج کردن سم از محل گزش بحث تخصصی و حساس بوده که باید توسط متخصص انجام شود.
کاوه آهنگران در پاسخ به این سوال که برخی از افراد سم را به صورت مکیدن خارج می‌کنند، آیا این اقدام اصولی است؟ خطرنشان کرد: در صورتی که دوره دیده و آموزش دیده باشند مشکلی نیست زیرا این موضوع تخصصی و حساس است، اما باید این کار توسط متخصص انجام شود.
هنگام سفر مراقب مارگزیدگی در طبیعت باشید
بر این اساس با توجه به افزایش سفرها و حضور مسافران در طبیعت، دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت توصیه‌هایی را برای پیشگیری و اقدامات درمانی اولیه در مارگزیدگی منتشر کرد که هنگام دوباره پوشیدن کفش‌ها، باید داخل آنها را به دقت بررسی کرد، در روزهای گرم، هنگام حضور و پیش از ورود به مکان‌های خنک و سایه دار مانند شکاف کوه‌ها، غارها، سنگ‌های کنار چشمه‌ها و زیر شاخه درختان، باید از نبود مار مطمئن شوید.
همچنین در حین راه رفتن میان علف‌های بلند، باید با دقت زیرپا را پایید و با استفاده از یک چوب دستی یا عصا و کشیدن آن به زمین و ضربه زدن به سنگ‌ها یا شاخه‌های جلو از وجود مار آگاه شوید. در بسیاری موارد، مارگزیدگی‌ها در ناحیه زانو به پایین اتفاق می‌افتد، بنابراین هنگام گذر از مناطق احتمالی زیستگاه مار، با پوشیدن کفش‌های مناسب مانند چکمه و پوتین و جوراب‌های ضخیم از ناحیه زیر زانوی پای خود محافظت کنید. از دست بردن به زیر توده‌های سنگ یا داخل توده‌های علف اجتناب کنید؛ زیرا در بسیاری موارد، آشیانه مارها در این نوع مکان‌هاست.
بنابراین در بسیاری موارد مارگزیدگی به دنبال اقدام به صید مار و تحریک حیوان انجام می‌شود، لذا از صید بی‌مورد مارها اجتناب کنید، در مسافرت یا گردش در جنگل‌ها، پارک‌ها یا کوهستان‌هایی که ممکن است زیستگاه مار باشند، کوله پشتی و لباس‌ها را نباید روی زمین رها کرد. در صورت اقامت در چادر در مناطق مارخیز، باید همیشه در چادر بسته باشد و شب‌ها وسایل و به ویژه کفش‌ها را به درون چادر ببرید و اگر به ناچار، برخی لوازم از جمله کفش‌ها خارج از چادر ماند، حتماً باید آنها را داخل یک کیسه نفوذناپذیر قرار دهید. در مناطقی که دید کافی نیست، باید از بالا رفتن خودداری کرد. از دست زدن به مار سمی مرده به ویژه در ساعت‌های اول مرگ آن باید پرهیز کرد، زیرا خطر گزش رفلکسی در برخی مارها تا ساعت‌ها پس از مرگ وجود دارد. اوج فعالیت زمانی مارها پس از تاریکی هوا است که به شکار می‌پردازند؛ از این رو، هنگام پیاده روی در شب باید به دقت مراقب بود.
در مناطق روستایی و کشاورزی برای پیشگیری از مارگزیدگی چه کنیم؟
اطراف خانه‌ها را از مکان‌هایی که برای مخفی شدن مارها مناسب هستند مانند توده زباله، بوته‌های بلند، نخاله‌های ساختمانی پاکسازی کرد، شاخه‌های درختانی که در تماس با دیوارهای خانه هستند و بوته‌های گل و گیاه در حیاط و اطراف خانه را کوتاه کرد، انبار نگهداری محصولات کشاورزی را دور از محل مسکونی ساخت. مخازن آب، حوضچه‌ها و استخرهای آب با توجه به جذب جانورانی مانند قورباغه و وزغ به عنوان طعمه‌های مورد علاقه مارها می‌توانند سبب جذب مارها در این مکان‌ها شده و باید به صورت دوره‌ای از نظر وجود و یا عدم وجود مار، بررسی شوند. جمع‌آوری هیزم در شب در مناطق مارخیز با افزایش احتمال خطر مارگزیدگی همراه است. از راه رفتن با پاهای برهنه و یا پوشیدن صندل در حیاط و بیرون منزل اجتناب کنید. در مناطق ییلاقی و بیرون از شهر در هنگام راه رفتن در شب به ویژه پس از بارندگی از نور مناسب مانند چراغ قوه یا مشعل استفاده کنید.
در این میان، در نواحی خارج از شهر، بارندگی می‌تواند سبب خروج مارها از لانه‌ها و محل‌های اختفای آنها شده و پس از بارندگی، احتمال مواجهه با مارها و مارگزیدگی افزایش یابد، بنابراین در مناطق مارخیز در هنگام راهپیمایی در جاده به ویژه در شب باید مراقب بود. در هنگام رانندگی با وسیله نقلیه از زیرگرفتن عمدی مارهای در جاده خودداری شود. این امر ممکن است سبب زخمی شدن مار و افزایش خطر حمله مار زخمی به عابرین پیاده شود. از طرفی احتمال اینکه مار به زیر وسیله نقلیه پیچیده و در هنگامی که وسیله نقلیه متوقف است از سوراخ‌ها و منافذ کف آن خزیده و وارد خودرو شود، وجود دارد. از نزدیک شدن و آوردن کودکان به نواحی مارخیز خودداری کنید.
اقدامات درمانی اولیه بعد از مارگزیدگی
براساس توصیه‌های دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت؛ آرام کردن مصدوم، دور کردن فرد آسیب دیده از محل حادثه به منظور جلوگیری از گزیدگی مجدد، قرار دادن بیمار در وضعیت نشسته یا درازکش؛ در حالی که اندام مارگزیده در موقعیت افقی قرار گیرد. بی‌حرکت کردن اندام مارگزیده به وسیله آتل یا باند پارچه‌ای زیرا هرگونه حرکت یا انقباض عضلانی ممکن است به افزایش ورود سم مار به جریان خود و لنف منجر شود، خارج کردن تمام وسایل زینتی مانند ساعت و انگشتر، شستشوی محل گزش با آب و صابون و بانداژ اندام مارگزیده و استفاده از برانکارد در صورت نیاز به حمل مارگزیده توصیه می‌شود.
نظر شما