به گزارش خبرنگار ایمنا، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی پس از پایان سفر منطقه‌ای فشرده به سه کشور قاره آفریقا که به دعوت رسمی رؤسای جمهور کنیا، اوگاندا و زیمباوه انجام شد، بامداد جمعه، بیست‌وسوم تیرماه به کشور بازگشت.
رئیس‌جمهور در این سفر علاوه بر دیدار و گفت‌وگو با رؤسای جمهور سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمباوه با برخی از تجار و فعالان اقتصادی و دانشگاهی نیز دیدار کرد.
در این سفر همچنین به منظور ارتقای سطح روابط با کشورهای دوست و همسو در مجموع ۲۱ سند همکاری میان مقامات عالی‌رتبه ایران و همتایانشان در سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمباوه به امضا رسید.
سفر به سه کشور کنیا، زیمبابوه و اوگاندا، چند روز پس از حضور وزیر خارجه الجزایر در تهران در شرایطی اتفاق می‌افتد که این قاره جذاب با سهم ۴۰ درصدی طلای جهان و فلزات گران‌بها، ۳۰ درصد از ذخایر معدنی، ۶۵ درصدی از زمین‌های قابل کشت، ۱۰ درصدی از منابع آب شیرین تجدیدپذیر، ۸ درصدی از گاز طبیعی و ۱۲ درصد از مجموع ذخایر نفت دنیا این روزها بیشتر از گذشته به مقصدی برای سفرهای دیپلماتیک قدرت‌های جهانی طی سال‌های اخیر شده است.
سفر آیت‌الله رئیسی به قاره آفریقا پس از ۱۱ سال در حالی انجام شد که کشورهای همسایه و رقبای اقتصادی ایران در منطقه حضور گسترده‌ای در قاره فرصت‌ها داشته و روابط اقتصادی مطلوبی را در پیش گرفته‌اند.
بر اساس مرکز مطالعات الجزیره (Al Jazeera Centre for Studies)، چهره و سرنوشت قاره آفریقا در قرن ۲۱ به سرعت در حال تغییر و شبکه روابط خارجی آن در حال پیچیده شدن است، امروز در کنار قدرت‌های غربی، کشورهای چین، ژاپن، هندوستان و روسیه همراه با قدرت‌های منطقه خاورمیانه نظیر ایران، قطر، امارات، عربستان سعودی و [رژیم صهیونیستی] جملگی به دنبال ایجاد منطقه نفوذ در حوزه منابع، بازار و موقعیت راهبردی آفریقا هستند.
الجزیره در بخش دیگری نوشت: «آمریکا، قدرت‌های اروپایی، هند، چین، ژاپن، کره جنوبی، تایوان، روسیه، برزیل، ترکیه، [رژیم صهیونیستی]، ایران، قطر، امارات و عربستان سعودی، سیاست مشخصی در قبال آفریقا در حوزه تجارت و امور فرهنگی و سیاسی برای افزایش حضور در این قاره به‌کار گرفته‌اند.»
همسایه شمال غربی ایران خود را ملزم به گشایش کنسولگری و نمایندگی دیپلماتیک در تمام کشورهای آفریقایی به منظور تقویت روابط با قاره می‌داند. تعداد سفارتخانه ترکیه در کشورهای آفریقایی از ۱۲ سفارت سال ۲۰۰۲ به ۴۴ سفارت در سال ۲۰۱۲ رسیده است. تعداد سفارتخانه‌های آفریقایی در آنکارا نیز از ۱۰ سفارت سال ۲۰۰۸ به ۳۸ سفارت رسیده است.
حجم تجارت ترکیه با قاره آفریقا در سال ۲۰۰۳ بالغ بر ۵ میلیارد دلار بود. این عدد در سال ۲۰۲۱ حدود ۷ برابر شد و به عدد به ۳۵ میلیارد دلار رسید. حجم پروژه‌های انجام شده از سوی پیمانکاران ترک بالغ بر ۷۷.۸ میلیارد دلار است. ترکیه ۴۵ اتاق بازرگانی مشترک با کشورهای آفریقایی دارد.
آنکارا در حوزه آموزشی نیز اقداماتی انجام داده است. ترکیه از سال ۱۹۹۲ به بیش از ۱۵ هزار دانشجوی آفریقایی بورسیه تحصیلی اعطا کرده است، ۱۲۶ مدرسه را نیز در ۲۶ کشور آفریقایی اداره می‌کند.
همسایه جنوبی ایران حضور ژئواستراتژیکی را در آفریقا به لطف سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌های بنادر ایجاد کرده است. هر بندر نشان‌دهنده‌ای گره‌ای است که آفریقا را به امارات متصل می‌کند. راهبرد «رشته بنادر» به امارات اجازه می‌دهد تا به اقتصادها و بازارهای آفریقا دسترسی داشته باشد و نقش ابَرقطب را در اتصال آفریقا و آسیا از طریق بندر جبل علی دبی بازی کند.
سرمایه‌گذاری امارات در آفریقا از سال ۲۰۰۰ شروع شد. امارات پس از چین، اروپا و ایالات متحده آمریکا، چهارمین سرمایه‌گذار بزرگ قاره آفریقا است. تجارت غیرنفتی امیرنشین دبی با آفریقا در سال ۲۰۲۰ به ۵۰ میلیارد دلار رسید. تعداد شرکت‌های آفریقایی ثبت شده در اتاق بازرگانی دبی به ۲۴۸۰۰ رسیده است.
شرکت‌های اصلی خدمات و حمل‌ونقل دریایی امارات در نهایت به خاندان سلطنتی متصل هستند. شرکت DP World مهمترین شرکت اپراتور بندری در امارات است. «بن سلیمان» رئیس هیئت مدیره شرکت می‌گوید: «آفریقا چیزی دارد که دیگران ندارند - آفریقا بیش از هر بازار دیگری که دیده‌ایم، رشد دارد.»
دو شرکت DP World و گروه بنادر AD در پیشانی نفوذ اقتصادی امارات در قاره آفریقا قرار دارند. بندر Djazair در الجزایر، Sokhna و Safaga در مصر، بندر Djibouti در جیبوتی، بندر Berbera در سومالی لند، بندر Bosaso در سومالی، بندر Kigali در روآندا، بندر Maputo در موزامبیک، بندر Komatipoort در آفریقای جنوبی، بندر Luanda در آنگولا، بندر Pointe Noire در کنگو، بندر Kamsar در گینه و بندر Dakar در سنگال بندرهایی است که امارات در آن بنادر سرمایه‌گذاری کرده است.
پیوند آفریقا با شرق
قاره آفریقا با توجه به سابقه تلخ و پیش‌زمینه‌ای که از استعمار غربی دارد، روابط ویژه‌ای با بلوک شرقی و کشورهای مستقل برقرار کرده است. حجم مبادلات اقتصادی چین و قاره آفریقا از ۱۲۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ هم فراتر رفته است. در حال حاضر میزان تجارت چین با این قاره سالانه حدود ۱۵۰ میلیارد دلار است. این قاره در بخشی از ابرپروژه راه ابریشم چین؛ «یک کمربند-یک جاده» قرار گرفته است.
در «نشست سران روسیه-آفریقا» که سال ۲۰۱۹ برای نخستین بار در سوچی و کنار دریای سیاه برگزار شد، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، با میزبانی از ۴۷ تن از سران آفریقایی، مشارکت راهبردی مسکو با آفریقا را پی‌ریزی کرد. پوتین در مصاحبه با خبرگزاری تاس گفت: «آفریقا به‌طور فزاینده‌ای به قاره‌ای مملو از امکانات تبدیل می‌شود.»
رئیس‌جمهور روسیه گفت: این قاره دارای ذخایر عظیم منابع طبیعی است و جذابیت اقتصادی بی‌نظیری دارد.» در سال ۲۰۱۸ میلادی میزان مبادلات تجاری روسیه با کشورهای آفریقایی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار بود. روسیه در نشست سوچی ساختن خطوط آهن، نیروگاه‌های هسته‌ای و صنایع سازگار با محیط زیست در این قاره را هدف‌گذاری کرد. هم اتحادیه اروپا و هم چین تقریباً هر سه سال یک‌بار نشستی مشابه نشست سران روسیه-آفریقا را با سران کشورهای قاره برگزار می‌کنند. در آخرین نشست چین با سران کشورهای آفریقایی ۱۵۰ قرارداد اقتصادی به امضا رساند.
عربستان سعودی نیز از این قافله عقب نمانده است. شبکه CNBC آمریکا در سال ۲۰۱۸ گزارش داد که سعودی درصدد سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری در آفریقای جنوبی است.
اندیشکده مجمع بین‌المللی خلیج (Gulf International Forum) نوشت: هجوم عربستان به آفریقا با هدف کاهش نفوذ تهران است.
همزمان با سفر رئیس‌جمهور به قاره آفریقا، موج جدیدی از انتقادهای رسانه‌های داخلی با رنگ مایه توهین به نژاد سیاه و طعنه، بارها این سوال را مطرح کردند؛ که «ایران در آفریقا چه می‌کند؟» این گزاره را در کنار روابط تجاری ۵۰ میلیارد دلاری امارات و ۳۵ میلیارد دلاری ترکیه با آفریقا قرار دهیم، این تحلیل به ذهن خطور می‌کند که در پس پرده تبلیغات منفی حضور ایران در آفریقا، رقبای منطقه‌ای حضور دارند.
نظر شما