به گزارش خبرنگار ایمنا، اهمیت هنر در ذات خود، زیبایی و لطافت است و دارای قابلیتی منحصربهفرد در بسترهای گوناگون و محیط پیرامون ما است. تأثیر فرایندهای هنری ازجمله موسیقی در روح و روان، سبک زندگی، نگرش، دیدگاه و جامعه را به قطع یقین نمیشود نادیده گرفت. اگر خوب و با دیده تحقیق به این مهم بنگریم؛ درخواهیم یافت که به چه میزان حضور موسیقی در جامعه میتواند تعیینکننده و بیانگر سطح فرهنگ و تمدن ریشهدار در یک سرزمین باشد.
از طرفی به قول استاد جلالالدین همایی: «اصفهان از عهد صفویه تاکنون مدت چهار قرن مشعلدار علم و هنر ایرانزمین بوده است. علم و هنر وطن ندارد: شاخ گل هر جا که میروید گل است.»در پردازش حکمت و فلسفه، ادبیات و انواع هنرها، در مشرق زمین، اصفهان شالودهای از اندیشه و فرهنگی بوده که بر اساس شیوه و اسلوب آن، مفهوم «مکتب اصفهان» را به کاربردند. به صور مختلف میتوان مکتب اصفهان را در علوم و هنرها بسط داد مانند: مکتب فلسفی اصفهان، مکتب ادبی اصفهان، مکتب معماری اصفهان، مکتب نگاری گری اصفهان و …. البته مکتب موسیقی اصفهان اما آنچه که مسلم است شناخته شدن مکتب موسیقی اصفهان نسبت به سایر مکاتب این شهر در کشور است درواقع مکتب موسیقی اصفهان برند این شهر در کشور و حتی جهان است و اگر بررسی کنیم این هنر در جایجای تاریخ این شهر با مردمان وزندگی آنان عجین شده است و بیشک نیست که مکتب موسیقی اصفهان امروزه برای این شهر در عرصه ملی و بینالمللی نقشآفرینی میکند.
بیشک کمتر فردی است که از مکتب موسیقی اصفهان و ریشهدار بودن هنر موسیقی در این شهر بیاطلاع باشد، اما پرسشی که مطرح میشود، این است نهادی همچون شهرداری اصفهان که در تمامی حوزههای فرهنگی و هنری شهر بهعنوان یک دستگاه پیشتاز و پویا نقشآفرینی میکند چه سیاست و راهبردی را در حوزه موسیقی بهویژه مکتب موسیقی اصفهان دنبال میکند؟ ازاینرو ایمنا در گفتوگو با سجاد رضایی، مدیر دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان به بررسی این موضوعات پرداخته است که مشروح این گفتوگو را در ادامه ازنظر میگذرانید.
ایمنا: دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان با چه هدفی تأسیس و چه رویکردی را در دوره مدیریت جدید شهری دنبال میکند؟
رضایی: هنرسرای خورشید در سال ۱۳۷۳ احداث شد و امروز به آستانه ۳۰ سالگی خود نزدیک میشود. فضایی که در ابتدا بهصورت سالن آمفیتئاتر منطقه ۷ طراحی و ساخته شد و به هنرسرای خورشید تبدیل شد، در آن سالها علاوه بر فعالیتهای موسیقی فعالیتهای تئاتر و برخی از فعالیتهای عروسکسازی در این مکان صورت میگرفت تا در دهه ۹۰ هنرسرای خورشید به دفتر تخصصی موسیقی شهرداری تبدیل شد درواقع مدیریت شهری به این نتیجه رسید که برخی فعالیتها نیاز به دفتر تخصصی دارد به همین جهت فضای معمول فعالیتهای هنری را به فضای تخصصی شدن سوق داد که یکی از این دفاتر دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان بود که زیرمجموعه اداره هنری سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان در حال فعالیت خود را آغاز کرد.
همانطور که از نام این مرکز پیدا است، سیاستگذاری و نظارت در دفتر تخصصی موسیقی انجام میشود و در دهه ۹۰ شهرداری اصفهان به این نتیجه رسید که دفتر تخصصی در حوزه موسیقی ایجاد کند و این دفتر از آن زمان به بعد با ساختار شورایی و حضور و فعالیت اهالی به نام و صاحبنظر حوزه موسیقی در حال فعالیت است.
دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان دارای سه شورا است که دو بخش اجرایی و یک بخش سیاستگذاری را شامل میشود. شورای اول، شورای آموزش است زیرا این دفتر دارای حدود ۲۵ کلاس آموزشی موسیقی در هنرسرای خورشید است که برای خانمها و آقایان دورهها و کلاسهای آموزشی متعددی را در حوزه موسیقیهای سنتی و کلاسیک برگزار میکند.
این دفتر به خاطر نظارت بر ساختار آموزش و سیاستگذاری برای آموزش، شورایی به نام شورای آموزش راهاندازی کرده است که اعضای اصلی آن افرادی هستند که دارای آموزشگاه موسیقی هستند و حیطه فعالیت آنان در عرصه آموزش و مرتبط با موسیقی است.
شورای دوم، شورای پژوهش و ارزیابی است که کارهای پژوهشی و یا فعالیتهایی که قرار است در هنرسرا تولید شود را عرضه میکند همچنین اجرای صحنهای در این شورا ارزیابی و به لحاظ درست بودن ازلحاظ فنی ساختاری بررسی میشود.
نتایج دو شورای قبلی و سیاستگذاری کلان موسیقی شهر، در شورای سیاستگذاری انجام میشود که این شورا هم شامل اشخاص حقیقی و حقوقی است و هم از سایر بخشهای شهرداری در این شورا عضو هستند، درواقع سیاستگذاری کلان موسیقی در این شورا انجام میشود و مصوبات دو شورای قبل را در شورای سیاستگذاری تصویب و اجرا میکنیم.
ایمنا: نحوه انتخاب اعضای شورا چگونه است و اعضا چند وقت یکبار تغییر میکنند؟
رضایی: اعضا به مدت سه سال، توسط معاون فرهنگی شهردار و رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان انتخاب و برای آنها حکم صادر میشود. ساختار نیز به شکلی است که به پیشنهاد مدیر هنرسرا برای شورای سیاستگذاری سه نفر عضو پیشنهاد میشود و مراحل اداری آن صورت میگیرد. اعضایی که از جامعه موسیقی کلاسیک و سنتی در این شورا عضویت دارند ازلحاظ فنی، دارای ارزیابی فنی بسیار قوی هستند. افرادی که سالها در عرصه موسیقی شهر فعال و دارای مکتوباتی هستند درواقع ازلحاظ هنری در شهر شناخته و جنبه پژوهشی قابل قبولی هستند در این شورا عضو هستند زیرا دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان یکنهاد علمی نیست اما اشخاصی را برای عضویت در این شورا انتخاب میکند که دارای جنبههای علمی، اجرایی یا پژوهشی باشند.
ایمنا: چه سازوکاری برای انتخاب اعضای شورا دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان در نظر گرفتهشده که سلیقه شخصی یک فرد همچون مدیر دفتر تخصصی موسیقی در آن نقش نداشته باشد؟
رضایی: انتخاب یکسویه اعضای شورا بهطورقطع نتایج زیانبار را به دنبال خواهد داشت چراکه ما در انتخاب اعضا همگرایی یا امکان همکاری دوستان را در نظر میگیریم اما به خاطر اینکه با تعدد اجرای موسیقی، تعدد سازها و تعدد سبکها مواجه هستیم و ملزم است به اینکه ساختار را جامع ببینیم، امکان شخص سازی توسط مدیر دفتر تخصصی موسیقی و سایر افراد متولی بسیار کم است.
نکته دوم اینکه در هر دورهای، اعضای شورا عوضشدهاند یعنی در دوره جدید بهطور کل ساختار عوضشده و شاید فقط یک عضو به دلایل مختلف از دورههای قبل در جمع اعضا باقیمانده باشد که این نشان میدهد شورا به دوران بلوغ خود رسیده و نیاز دارد اعضای جدید وارد عرصه شوند.
باید توجه داشت که اعضای فعلی شورا، از اساتید درجهیک موسیقی شهرو دارای آثار بینالمللی هستند و در دنیا شناختهشده هستند. نمیتوان به انتخاب این افراد بهعنوان عضو شورا خرده گرفت اگرچه ما ترجیح میدهیم که اعضا جنبه پژوهشی قوی داشته و بهطورقطع اگر بخواهیم شورای قوی تشکیل دهیم یک خانواده دوهزارنفری خواهیم داشت که مدرس موسیقی هستند و ما مجبور هستیم دست به انتخاب بزنیم و با انتخاب پارامترهای مختلف، در نظر گرفتن شرایط شهرداری، امکان همکاری با شهرداری اعضا را انتخاب کنیم. نکته دیگر اینکه اختیار صددرصدی اعضای شورا با مدیر دفتر تخصصی موسیقی یا رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان نیست زیرا حکم عضویت افراد در شورا دفتر تخصصی موسیقی توسط معاون فرهنگی شهرداری اصفهان تأیید میشود.
ایمنا: چشمانداز بلندمدت دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان چیست؟
رضایی: چشمانداز دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان اینگونه است که مؤثرترین نهاد موسیقی شهر باشد و شاید بهغیراز بخش آموزش که در بخشهای آموزشگاهها اتفاق میافتد در جنبه تولیدات و اجراهای موسیقی گامهای مؤثری برداشته و توانسته مرجع اهالی موسیقی باشد.
اگر قرار باشد محتوایی تولید و اجرای موسیقی انجام شود، توسط این دفتر بررسی و صورت میگیرد. یکی از فضاهایی که اولین بار موردتوجه هنرمندان شهر اصفهان قرار میگیرد همین هنرسرای خورشید خواهد بود چراکه این حمایتها بهاندازه بضاعت، بودجه و سیاستهایی است که ما داریم و در حال اتفاق افتادن است درحالیکه نیاز خانواده موسیقی شهر نامحدود است. بنابراین ما مجبور هستیم دست به انتخاب بزنیم و کارهایی انجام دهیم که با رسالت ما که از اصلیترین آنها حمایت از مکتب موسیقی اصفهان است در تضاد نباشد. موسیقی اصفهان در کشور ایران شهره است و اگر بخواهیم دو هنر ارزشمند شهر اصفهان را نام ببریم مطمئناً صنایعدستی و موسیقی درصد قرار خواهند داشت که شهرت جهانی نیز دارند.
بزرگان موسیقی اصفهان نیز از افتخارات این استان و زبانزد خاص و عام هستند. در سطح بینالمللی نیز تلاش کردهایم گام برداریم و بهاندازه توان و بضاعتمان مؤثرترین نهاد موسیقی شهر باشیم.
ایمنا: از مؤثرترین نهادهای شهر صحبت کردید چه سازوکارهایی در نظر گرفتهشده تا از موازی کاری با سایر دستگاههای متولی در حوزه موسیقی پرهیز شود؟
رضایی: شهر اصفهان دارای حدود چهار هزار نفر هنرجوی موسیقی است که هنرسرای خورشید حدود ۲۹۰ نفر این جمعیت را پوشش میدهد و همسو با نهادهای آموزشی فعالیت میکند اگرچه دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان از اجرای موسیقی کنسرت آموزشی نیز حمایت میکند ضمن اینکه این دفتر به دنبال رقابت با آموزشگاههای موسیقی نیست
در خصوص اداره کل ارشاد نیز ما همسو با این نهاد هستیم و فعالیتهایی که انجام میدهیم با اداره ارشاد همسو است یعنی نهادهای سیاستگذاری و نهادهای حاکمیتی که ما در کار همدیگر دخالت نخواهیم کرد بلکه تسهیلکننده امورات خواهیم بود.
برای اهالی موسیقی الزامات حاکمیتی نیز رعایت میکنیم. هم اداره ارشاد اصفهان و هم وزارتخانه ارتباط خوبی با ما دارند و تعامل دوطرفه خوبی بین این مجموعهها برقرار است هرکدام از ما بتوانیم بهاندازه توان و منابع خود ارائه خدمت کنیم باعث رشد موسیقی شهر اصفهان خواهیم شد.
ایمنا: بعد از حدود ۳۰ سال از فعالیت این دفتر چقدر مسئولین، متولیان و بهویژه شهروندان به کارکرد اصلی این دفتر آگاه هستند؟
رضایی: واقعیت این است که اهالی موسیقی حتی در کشور دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان را میشناسند چراکه بزرگان موسیقی در سالن هنر سرای خورشید اجراهای مختلفی داشتهاند استاد حسین علیزاده از بزرگان کشور و درزمینهٔ موسیقی نوایی. استاد یگانه، استاد راهنما، استاد تیمور محرابی و حاج قربان در این هنرسرا اجرا داشتهاند. در کشور این هنرسرا را بهعنوان ملکه موسیقی شهر اصفهان میشناسند چراکه تلاش کردهایم در سطح کشور فعالیتها را گسترش دهیم و حمایتها را از اهالی موسیقی و شناختهشده شهر بیشتر کنیم. برای شهروندان نیز اثرات غیرمستقیم خواهد داشت.
بهطوریکه کلاسهای آموزشی کمتر است چون فضای آموزشی ما محدود است و انشالله اگر بتوانیم در طرح توسعه، فضای آموزشی را بیشتر کنیم، کلاسهای آموزشی را نیز افزایشخواهیم داد اما اهالی شهر و برخی نهادهای شهری که با موضوع درگیر هستند خواستار اجرای هنرهای فاخر هستند و با دفتر تخصصی موسیقی تعامل برقرار میکنند ما نیز حمایت میکنیم و کارها را ارزیابی کرده تا به فاخرترین شکل اجرا شوند.
ایمنا: دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان در حوزه تولیدات موسیقیهای مذهبی چه سیاست و رویکردی را دنبال میکند؟
رضایی: رسالت ما این است که در همه حوزهها کار فاخر تولید کنیم اینکه محدود به یک حوزه باشیم و تقسیمبندیهایی داشته باشیم را در برنامه نخواهیم داشت. بهعنوانمثال برای ایام محرم آهنگی به نام بانک سرخ تولید کردیم از آلبومهایی که حتی توسط نهادهای دیگر تولیدشده نیز حمایت خواهیم کرد بهعنوان آلبوم نواهای عاشورایی که رونمایی از آن انجام شد. رسالت ما تولید موسیقی فاخر است که در مکتب اصفهان موسیقی سنتی، کلاسیک و موسیقی مقامی است و درصدد این هستیم که یک آلبوم برای صائب تولید کنیم چراکه صائب یکی از شاعران بزرگ کشورمان هستند و ایشان اصفهانی است. ما تولید آثار کارشناسی شده و در بالاترین رتبهای که امکانش برای ما وجود داشته باشد را در برنامه داریم.
ایمنا: این دفتر بعد از سه دهه فعالیت چه برنامهها و رویکردهایی در معرفی مکتب موسیقی اصفهان در سطح کشور و بینالمللی دارد و در حوزه مفاخر موسیقی چه رویکردی را دنبال میکند؟
رضایی: تلاش ما این بوده که حافظان و مروجان مکتب موسیقی اصفهان را حمایت کنیم نمونه آن آلبوم «گل بیخار» اثر استاد شاه زیدی است که از آن حمایت کردیم و رونمایی خواهد شد. آلبوم «کرشمه» از آثار استاد منصور اعظمی کیا که یکی از فاخرترین آثاری است که درزمینهٔ ردیف منتشرشده است. در حوزه قدمای موسیقی کاری از استاد محمد طاهر پور در دست انجام داریم که کتاب آن نیز آمادهشده و لوح فشرده صوتی بهطور حتم، بعد از ایام محرم و صفر امکان رونمایی از آن وجود دارد. چند کار اصیل مکتب موسیقی اصفهان مثل آلبوم دو آواز را در دست تولید داریم که آثار مرحوم استاد دردشتی و استاد امامی است که حتی برای برخی اهالی موسیقی ناشناخته است اما کار فاخر در حوزه موسیقی انجام دادهاند.
کار دیگر تولید آلبوم «یاور نی» اثر استاد حسین یاوری نوازنده بزرگ نی و آلبوم استاد نوایی نایب است که هر دو نی نواز و ترویجدهنده مکتب اصفهان هستند، و با توجه به اینکه آثار این دو هنرمند بر روی صفحه سنگی موجود است در حال برگردان و مراحل پالایش آثار آنان هستیم و امسال بهطور حتم از این آلبوم رونمایی خواهد شد. آلبوم دیگر از آوازهای استاد بطلانی است که در آن بزرگانی همچون استاد بدیعی، استاد شهناز، استاد کسایی در آن ساز میزنند و مراحل پالایش این آثار در حال انجام است.
تولید دیگر دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان تولید آلبوم «قرهنو» است که با ساز قرهنی توسط استاد مصطفی قناعت نواخته و با ردیفهای موسیقی ایرانی با ساز کاملاً غربی ساختهشده است و کار نهایی آن در حال انجام است این آثاری که نام بردیم در راستای مکتب اصفهان بهصورت صوتی انجامشده است. یکی از کارهای دیگری که در دست تولید داریم و مراحل آهنگسازی آن در حال پایان اتمام است کاری از استاد احمد مراتب است که در دهه ۶۰ در صداوسیمای اصفهان انجامشده است و بهواسطه خود استاد فایلها را دریافت و آهنگسازی آن را انجام دادهایم که قرار است از این آلبوم هم رونمایی شود.
پروژه دیگر این دفتر، تهیه تاریخ شفاهی مکتب موسیقی اصفهان است که با ۱۰ نفر از اساتید برجسته موسیقی اصفهان قرار است مصاحبه شود که دو نفر از این اساتید همچون استاد سید رضا طباطبایی و استاد هنرمند مصاحبهشان به اتمام رسیده است.
ایمنا: این دفتر چه برنامه راهبردی برای اجرای برنامهها در سطح ملی و بینالملل دارد؟
رضایی: دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان بهغیراز جنبههای پژوهشی، علمی و تولید آثار موسیقیایی، اجرای صحنه موسیقی یکی دیگر از جنبههای مهم این دفتر است که به آن پرداخته میشود و به همین خاطر بود که دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان در حاشیه جشنواره بینالمللی موسیقی فجر سال گذشته، شب بزرگداشت مکتب اصفهان را برگزار کرد و رسالت ما در برگزاری آن این بود که به خاطر غنای مکتب موسیقی اصفهان، ما در جشنوارهها و مراسمهایی که در سطح ملی برگزار میشود، حضورداشته باشیم. در شب مکتب اصفهان استاد رضا طباطبایی به اجرای آواز پرداختند استاد سعید مزدک تارنوازی، استاد حسن منصوری نی نوازی کردند و علاوه براین موارد استاد مصطفی قناعت تکنوازی کلارینت انجام دادند.
ایمنا: در حوزه تولیدات آثار موسیقی چه سیاستی را دنبال میکنید؟
رضایی: دفتر تخصصی موسیقی در دو جنبه با موضوع برخورد میکند جنبه اول اینکه هنرمندان در حال تولید آلبوم هستند و با توجه به اینکه سیاست اصلی ما حفظ و اشاعه مکتب موسیقی اصفهان است باید همراستا با اهداف شورا باشد و از آنها حمایت خواهیم کرد تا تولیدات به سرانجام برسد.
بعضی کارها را خود ما پیشقدم میشویم چراکه تشخیص میدهیم برخی از آثار بزرگان موسیقی اصفهان حفظ شود چراکه تعدادی از اساتید اصفهان درگذشته اجرا داشتهاند اما هیچ اثر موسیقیایی بهطور رسمی از آنها منتشرنشده است و ما رسالت داریم این آثار را بهطور رسمی منتشر کنیم تا هم موسیقی شهر اصفهان ثبت شود و هم مورداستفاده کل کشور قرار گیرد و درنهایت آثار دیجیتال منتشر شوند. به خاطر اقتضائات امروز جامعه، اهالی موسیقی شهر هم انتظار دارند که این اتفاق بیفتد و ما پیگیر انتشار دیجیتال آثار نیز هستیم. این در حالی است که برخی گروههای موسیقی شاخص که در سراسر کشور اجرا دارند از سوی دفتر تخصصی شهر اصفهان دعوت میشوند ازجمله گروه فاخر کرمانشاه و یا آذربایجان چراکه سیاست ما این است که بهغیراز اجرای صحنهای تولیدات صوتی و تصویری را نیز داشته باشیم.
ایمنا: چه تعداد محصول در سالهای اخیر تولید و یا فیلمبرداری شده و هنوز به مرحله نهایی نرسیده است؟
رضایی: دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان ۲۷ آلبوم صوتی و تصویری در حال تولید دارد که در فرایند مرحله پالایش تا چاپ سی دی قرار دارند که امسال بهطورقطع این ۲۷ اثر به تولید انبوه خواهد رسید و امکان رونمایی از آنها را خواهیم داشت.
ایمنا: خلأ مارکتینگ تولیدات موسیقی این دفترکجاست؟ چرا فقط در سایت سازمان فرهنگی، اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان این محصولات به فروش میرسد؟
رضایی: ما با چند مرکز پخش بزرگ در کشور مذاکره کردهایم تا محصولات ما در شهر کتابها و مابقی فروشگاههای عرضه محصولات فرهنگی و هنری عرضه شود به خاطر شرایط اجتماعی سال گذشته استقبال مخاطبین از این آثار وجود نداشت امسال نیز مذاکراتی انجام دادیم تا آثاری که تولید میشود در تهران و مراکز استانها عرضه شود.
ایمنا: این دفتر به چه میزان توانسته در حوزه موسیقی نقش آفرینی کند؟
رضایی: به خاطر فضای مجازی و وجود شبکههای مجازی اگر بخواهیم بهصورت واقعبینانه به موضوع نگاه کنیم در جلب رضایت جوانان و خواستههای آنها موفق عملنکردهایم یعنی نتوانستیم آثاری تولید کنیم که ذائقه مخاطب این امروز در جامعه را بتواند پوشش دهد رسالتی که ما برای خودمان گذاشتیم این است که تمرکزمان را برای ایجاد موسیقی کودکان در شرایط امروز داشته باشیم و در حال رایزنی با چند استاد هستیم که یک آلبوم در مورد موسیقی کودکان منتشر کنیم چراکه ضعف و خلأها از دوران کودکی اتفاق میافتند و ما نتوانستیم موسیقی مکتب اصفهان را به نسل جوانان امروز منتقل کنیم یکی از رسالتهای ما که باید پیگیر آن باشیم آشنایی نسل امروز با موسیقی سنتی است اگرچه باید بحث مدرنیته هم در آن دیده شود و ذائقه مخاطب امروز هم باید مدنظر قرار گیرد.
ما در اجرای هر برنامه قریب به هزار نفر میتوانیم در اجراهای صحنه یا موسیقی زنده مخاطب داشته باشیم در برگزارش همایش و یا بزرگداشت اساتید، یکی از معضلات ما وجود یک سالن با ظرفیت ۳۰۰ نفر است که امکان پاسخگویی به هزار نفر را نخواهیم داشت. کمبود فضای هنرسرا و نبود سالن با ظرفیت کافی یکی از ضعفهای موجود است که شاید تعدد سانسها را مجبور خواهیم بود که داشته باشیم. این در حالی است که اصفهان ظرفیت دارد که یک سالن هزارنفری در حوزه موسیقی داشته باشد.
ما سعی کردهایم تعاملاتمان را با ذینفعان دیگر حفظ کنیم چراکه ما خودمان را متولی اصلی موسیقی در جهت ارتقا فرهنگ و هنر شهر نمیدانیم بلکه امیدوارم گامهای مؤثری با کمک نهادهای دیگر در جهت ارتقا و رشد بخش موسیقی شهر اصفهان برداریم.
گفت و گو: از کورش دیباج
نظر شما