به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از تأثیرات عمده تغییرات اقلیم افزایش کانون‌های گرد و غبار در ایران، آفریقا، آسیای میانه، غرب آسیا و خاورمیانه است که اکنون دامنه اثرات نامطلوب این پدیده در سایر مناطق جهان نیز در حال گسترش است به نحوی که معضل بسیار بزرگ محیط زیستی، معیشتی و امنیتی را بر کشورها تحمیل کرده است. کاهش اثرات نامطلوب این پدیده‌ها و امکان زیست و معیشت سازگار و پایدار برای جوامع بومی و محلی از جمله اقداماتی است که نیاز به همکاری مشترک و مسئولانه همه افراد دارد.
براساس تحقیقات کارشناسان و صاحب‌نظران؛ در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا یا به عبارتی منطقه خاورمیانه از دهه‌های گذشته با پدیده گردوخاک به عنوان یک پدیده مخرب آب و هوایی آزار دهنده مواجه بودیم که تعداد وقوع این پدیده در سال‌های اخیر با توجه به تغییرات اقلیمی و شرایط آب و هوایی افزایش داشته به طوری که در بیشتر مناطق کشورمان به ویژه مناطق مرکزی همانند استان تهران با این پدیده درگیر هستیم. این پدیده محدود به مکان مشخصی نیست و به عنوان یک پدیده منطقه‌ای و بین‌المللی به آن نگاه می‌شود و برای اینکه بتوانیم با آن مقابله کنیم و اثرات مخرب آن را کاهش دهیم، لزوم یک همکاری در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای ضروری است.
به همین جهت در نشست منطقه‌ای که در تیرماه سال گذشته در تهران توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور برگزار شد، از طرف جمهوری اسلامی ایران روزی تحت عنوان روز مقابله با طوفان‌های گردوخاک به سازمان ملل متحد پیشنهاد شد که در نهایت با موافقت تمام اعضا تحت عنوان یک قطعنامه روز ۱۲ جولای یا ۲۱ تیر هر سال به عنوان روز جهانی مقابله با طوفان‌های گردوغبار توسط مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد. تصویب این نوع از قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد صرفاً هشدار و آگاهی‌سازی بیشتر عموم مردم با پدیده‌های مخربی همچون طوفان‌های گردوغبار بوده و سعی آن بیشتر معطوف به آگاهی در مورد نحوه چگونگی استفاده پایدار از سطح زمین در خصوص امنیت غذایی، آگاهی از وضع تغییرات آب و هوایی، آگاهی از وضع معیشتی که ممکن است توسط این پدیده‌ها دچار مشکل شود و همچنین کمک به افزایش تاب‌آوری است. در راستای همین قطعنامه، سازمان ملل متحد، ایران را به عنوان میزبان کنفرانس بین‌المللی گردوغبار سال ۲۰۲۳ انتخاب کرد که قرار است در شهریورماه سال جاری با حضور وزرای محیط زیست کشورهای درگیر با این پدیده در تهران برگزار شود.
کنفرانس بین‌المللی گردوغبار گامی بزرگ برای انتقال دانش
علی سلاجقه، معاون رئیس جمهور در برگزاری نشست وزیران محیط زیست، علوم و فناوری گروه ۷۷ و چین که در هاوانای کوبا، اظهار کرد: کنفرانس بین المللی گرد و غبار ۹ و ۱۰ سپتامبر سال جاری در تهران گام بزرگی برای انتقال دانش و تجربیات کشورها و سازمان‌های بین‌المللی است.
وی گفت: محیط زیستِ آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده ناشی از عوامل طبیعی و با منشأ انسانی قادر به ارائه خدمات بهینه اکوسیستمی نیست و هر گونه تخریب این محیط، باعث کاهش و نقصان خدمات آن می‌شود که مطمئناً رکن اجتماعی و اقتصادی توسعه پایدار را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
معاون رئیس جمهور افزود: ضرورت شناخت نقش علم و فناوری در دستیابی به توسعه پایدار، به ویژه ریشه کنی فقر در همه ابعاد و لزوم در نظر گرفتن رویکرد جامع نسبت به توسعه پایدار در جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی آن بر کسی پوشیده نیست. پیامدهای غیرقابل جبران و پیش‌بینی نشده تصمیمات غیرعلمی بر محیط زیست، تنوع زیستی و حیات زیستمندان و به تبع آن تغییرات گسترده آب و هوایی، تهدید امنیت غذایی و سلامت عمومی غیرقابل انکار است.
وی گفت: یکی از چالش‌های اساسی برای کشورهای در حال توسعه، نظام ناعادلانه حاکم بر اقتصاد بین‌المللی و توزیع نامتوازن منابع مالی، دانش و فناوری است. در این راستا لازم است تا جامعه بین‌المللی با تقویت و توسعه همکاری‌ها، اقدامات لازم برای دستیابی به توسعه متوازن را تسریع کرده و زمینه لازم را برای رشد مبتنی بر نوآوری فراهم آورد. قطعاً علم، نوآوری و فناوری‌ها راه حل‌های مؤثری را برای دستیابی به این هدف ایجاد خواهد کرد و ایجاد فضایی برای اشاعه این علوم و فناوری مسیر دستیابی جامعه بشری را به یک محیط زیست سالم‌تر فراهم می‌آورد.
سلاجقه تصریح کرد: قطعاً آموزش و افزایش آگاهی جزو لاینفک ارتقای جوامع بشری است که در این راستا همکاری جنوب-جنوب راهکاری مناسب برای انتقال فناوری و ابتکارات کشورها خارج از مسائل سیاسی خواهد بود.
وی با اشاره به لزوم توسعه روابط شمال-جنوب و نقش تاریخی کشورهای توسعه یافته درباره اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت، تأکید کرد: اعمال اقدامات و تحریم‌های قهری یک جانبه و نامشروع نه تنها مانع بزرگی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها محسوب گردد بلکه با تحت‌الشعاع قرار دادن اصول مندرج در منشور ملل متحد و قوانین بین‌المللی، حق برخورداری از محیط زیست سالم که به پشتوانه انتقال دانش و فناوری و همچنین منابع مالی پایدار، قابل پیش‌بینی و کافی فراهم می‌شود را سلب خواهد کرد.
معاون رئیس جمهور افزود: نبود تعهد و پایبندی به اصول حقوقی و علمی در اجرای مصوبات کنوانسیون‌ها، موجب شده است که مطالبات به حق مردم از موضوعات حیاتی همچون اجرا نشدن تعهدات برخی از همسایگان درباره پرداخت حقابه تالاب‌ها، بیابان‌زایی و تشدید روزافزون پدیده گردوغبار در بستر سیاسی حاکم بر کشورها محقق نشود. به همه این موضوعات فشارهای ناشی از تحریم‌های اقتصادی و بهره‌برداری غیر اصولی از طبیعت برای جبران کاستی‌های موجود و کاهش کمک‌های بین‌المللی را باید افزود.
وی ادامه داد: مقابله مؤثر با این رویکردها مستلزم مشارکت مؤثر همه کشورها، ایجاد و صدور قوانین و تعهدات الزام‌آور محیط زیستی مبنی بر تقویت چارچوب‌های نهادی مناسب و در نظر گرفتن سیاست‌های عمومی مرتبط با این موضوعات در سطح بین‌الملل است. دولت جمهوری اسلامی ایران همچون بسیاری دیگر از دولت‌ها اصل حفاظت از محیط زیست را نه تنها در قانون اساسی و اسناد بالادستی خود لحاظ کرده بلکه در برنامه‌های کشوری خود به محیط زیست به عنوان محور اصلی توسعه متوازن تأکید کرده است.
سلاجقه گفت: در راستای ایجاد سازوکارهای علمی پشتیبان برای محیط زیست، سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران با هدف ایجاد بستر مناسب برای تحلیل علمی و تخصصی چالش‌های محیط زیست و اتخاذ تدابیر علمی جهت برون رفت از مشکلات پیش رو، تأسیس و توسعه «خانه‌های فناور محیط زیست» را با همکاری مراکز علمی و دانشگاهی، پارک‌های علمی و فناوری، اعضای هیئت علمی، نخبگان علمی- فرهنگی و دانشجویان علاقه‌مند در دستور کار دارد و شرکت‌های فناور و دانش بنیان متعددی تولیدکننده خدمات و محصولات در حوزه محیط‌زیست، در حال حاضر در کشور در حال فعالیت هستند.
وی اظهار کرد: تأسیس یک خانه فناور در هر استان و ایجاد شبکه ملی میان ۳۱ خانه فناور، شناسایی پژوهشگران و فناوران برتر محیط زیست و اعطای جایزه ملی محیط زیست به پژوهشگران و فناوران برتر، تأسیس و راه‌اندازی مرکز آموزش محیط زیست و تربیت محیط‌بان، راه‌اندازی و اجرای رشته محیط‌بانی، اجرایی شدن تدریس واحد درسی «شناخت محیط زیست» در تعامل با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای تمام رشته‌های دانشگاهی کشور، انعقاد تفاهم‌نامه همکاری سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت آموزش و پرورش و انعقاد تفاهم نامه با سازمان نهضت سوادآموزی ذیل تفاهم‌نامه مذکور و ورود محتواهای محیط زیستی به کتاب‌های درسی مقاطع مختلف از پیش دبستان تا متوسطه دوم از دیگر اقدامات سازمان است.
معاون رئیس جمهور افزود: درباره " اهمیت تضمین دسترسی عادلانه به آموزش با کیفیت بالا و دانش علمی و فناوری‌های مفید اجتماعی برای پاسخ‌گویی به چالش‌های متعدد"، لازم است مشارکت با هدف تقویت فرهنگ و دانش جامعه گسترش یابد. علاوه بر اقدامات گسترده و قابل تأمل در آموزش همگانی، به منظور جلب مشارکت حداکثری آحاد مردم در حفاظت از محیط زیست، به عنوان یک وظیفه عمومی با تأسیس بیش از ۲ هزار خانه محیط زیست و جلب مشارکت سازمان‌های مردم نهاد و علاقمندان به محیط زیست امکان آموزش چهره به چهره آحاد هموطنان مهیا شده و ۳ جلد کتاب برای آموزش رسمی و تدریس در مدارس و دانشگاه‌ها منتشر شده است.
وی تصریح کرد: در حوزه علوم و فناوری در حوزه محیط زیست انجام پروژه‌هایی به شرح ذیل در دستور کار دولت جمهوری اسلامی قرار دارد: گسترش و کاشت جنگل‌های حرا در مناطق ساحلی به منظور ترسیب کربن، بازیافت دی اکسید کربن و استفاده مجدد از آن در صنایع مختلف به خصوص صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی، اجرای برنامه‌های بازچرخانی کاهش پساب خروجی صنایع و همچنین کاهش مصرف آب، انرژی و استفاده مجدد از مواد آلاینده (دی اکسید کربن، گوگرد، کک و....)، اجرای برنامه جمع‌آوری و فرآوری گازهای در حال سوخت فلر در میادین نفتی فراساحلی، ساحلی و خشکی و مجتمع‌های پتروشیمی و پالایشگاهی، ایجاد و راه‌اندازی بانک نمونه‌های زیستی و سلولی به عنوان روش حفاظت خارج زیستگاهی منابع ژنتیکی حیات وحش کشور، نظارت ویژه بر روی قاچاق گونه‌های حیات وحش و همکاری همه جانبه کشورها در این خصوص، نظارت ویژه بر روی جابجایی گونه‌های غیر بومی بین کشورها و توجه ویژه به موضوع میکروپلاستیک‌ها و عظم جدی به منظور کاهش انتشار آنها است.
سلاجقه افزود: ایران با اقلیمی خشک و نیمه‌خشک و با توجه به تخمین افزایش دمای آن بیش از حد متوسط جهانی، بیش از پیش با معضلات محیط زیستی ناشی از تغییر اقلیم مواجه است. علاوه بر این، تحمیل تحریم‌های اقتصادی یک جانبه و نامشروع، فناوری، دانش و شرایط نابرابر موجود، دولت جمهوری اسلامی ایران را برای اقدام مناسب بیشتر در تنگنا قرار داده است به طوری که حتی از دسترسی به منابع یکی از مهمترین صندوق‌های جهانی محیط زیست از جمله صندوق جهانی محیط زیست (GEF) و بسیاری از تجهیزات و فناوری‌های نوین محروم گشته است.
وی گفت: با پیگیری‌های صورت گرفته موضوع گردوغبار در قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد طرح شد و به سبب آن کنفرانس بین‌المللی مقابله با پدیده گردوغبار در سطح بلندپایه تاریخ ۹ و ۱۰ سپتامبر سال جاری در تهران برگزار خواهد شد. قطعاً برگزاری این کنفرانس گام بزرگی برای انجام مذاکرات و انتقال دانش و تجربیات کشورهای درگیر و علاقمند به موضوع گردوغبار و سازمان‌های بین‌المللی فراهم خواهد آورد تا با بررسی عوامل ایجاد آن و هم اندیشی، دستیابی به سازوکارهای علمی و عملی برای مدیریت، سازگاری و مقابله با پدیده گردوغبار چه در بعد منطقه‌ای و چه در بعد بین‌المللی برای رفع این معضل محقق شود. موضوع خرسند کننده آنکه روز ۱۲ جولای (مصادف با روز برگزاری نشست منطقه‌ای وزرا در تهران با موضوع همکاری برای آینده‌ای بهتر) نیز به عنوان روز بین‌المللی مقابله با طوفان‌های گردوغبار نام‌گذاری شد و امیداست به زودی این روز را با رفع این معضل در کل جهان گرامی داریم.
کانون‌های اصلی ریزگردها مطابق با اطلاعات ماهواره‌ای
اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره اینکه همواره مضاف بر تولید گردوغبار داخلی، مطابق با اطلاعات ماهواره‌ای از ارتفاعات ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتری ریزگردهای سرخ و صورتی رنگی از شرق آفریقا، عربستان، ترکیه، عراق و سوریه به سمت ایران می‌آیند، اظهار کرد: ایران علاوه بر ریزگردهای داخلی که گاهی منشأ آن از سیستان و بلوچستان و کویر مرکزی است با معضلات همسایگانش نیز درگیر است. یکی از کانون‌های اصلی ریزگردها در منطقه سوریه و شرق آفریقا هستند.
وی پیرامون اینکه آیا امکان تعیین میزان و درصد منشأ داخلی و خارجی ریزگردها وجود دارد یا خیر، می‌افزاید: در راستای این موضوع هرچه بگوییم فقط حدس و گمان است؛ چراکه شمارش میلیاردها ذره ریزگرد که گاهی به چشم هم دیده نمی‌شود امری غیرقابل پیش‌بینی است.
کهرم یکی دیگر از چالش‌های زیست‌محیطی ایران در افزایش ریزگردهای داخلی را نابودی مراتع درپی ازدیاد سه تا چهار برابری چرای حیوانات دانست و افزود: پوشش گیاهی موجود در مراتع می‌تواند غذای مناسبی برای گوسفندان، گاو و بز باشد و آنها از علوفه تازه و مقوی تغذیه کنند، اما با بایر شدن زمین‌ها و خالی شدن خاک از گیاهان، باد و طوفان ریزگردها به سمت شهرها سوق داده خواهد شد و سلامتی مردم به دلیل هجوم ریزگردها و آلاینده‌ها در معرض خطر قرار می‌گیرد.
وی در مورد اقدامات لازم درپی داخلی بود کانون‌های گردوغبار، می‌افزاید: در درازمدت، استفاده از خودروهای شخصی باید لغو شوند و سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی مانند مترو و اتوبوس معرفی شوند. برداشت‌های بی‌رویه منابع‌آبی متوقف و سپس کاشت گیاهان و ایجاد کمربند سبز برای شهرها تنها راه‌هایی است که می‌تواند در میان مدت و درازمدت پاسخ‌گو باشد.
نظر شما