به گزارش خبرنگار ایمنا، پزشکی قانونی یکی از اصلی‌ترین سازمان‌های زیرنظر قوه‌قضاییه است، وظیفه این سازمان کارشناسی در امور پزشکی بوده که نظریات آن برای مراجع قضائی و سایر سازمان‌های دولتی مستند است.
همچنین بررسی و تحقیق در امور پزشکی و پیشگیری از وقوع جرم با دستور مراجع قضائی ذی‌صلاح از وظایف این سازمان است. لذا پس از ارجاع دستور از سوی مرجع قضائی مانند دادگاه یا دادسرا، پرونده پزشکی قانونی تشکیل شده و شعبه آن مشخص می‌شود؛ پس از معاینات لازم، پزشکی قانونی گزارشی کامل شامل علت و زمان فوت یا میزان آسیب‌دیدگی، جراحات و صدمات جسمی و بدنی به مرجع قضائی ارائه می‌دهد.
با وجود اینکه این سازمان زیرنظر قوه‌قضاییه است، اما به صورت سالانه بودجه جداگانه‌ای به آن اختصاص یافته و همچنین دارای استقلال اداری است، پزشکی قانونی جهت افزایش توانایی در تحقیقات پزشکی در مواردی از متخصصان سم‌شناسی، میکروبیولوژی و روان‌شناسی بهره می‌برد.
تنها درصد کمی از مراجعه‌ها به پزشکی قانونی در خصوص فوت است و اکثر مراجعه‌ها مربوط به امور سرپایی که برای مسائل جنسی، سنجش میزان جراحت‌ها در تصادفات، درگیری‌ها، حوادث یا موارد روان‌پزشکی مراجعه می‌کنند مورد بررسی قرار می‌گیرد.
کالبدشکافی توسط پزشکی قانونی می‌تواند علت مرگ، هویت متوفی، زمان فوت، شدت و حدت و تقدم جراحت‌ها و شرایط فوت را مشخص کند؛ بر اساس قانون مجازات اسلامی در صورتی که فردی حین ارتکاب جرم در حالت روانی پایدار نبوده باشد شرایط جرم و حکم مربوطه متفاوت است، لذا بخشی از سازمان پزشکی قانونی مربوط به روان‌شناسی و روان‌پزشکی است.
البته این بخش علاوه‌بر این، وظایف دیگری نیز مانند تشخیص رشد عقلانی، تشخیص مهجوریت یا عدم مهجوریت، تشخیص سلامت عقلانی و روانی افرادی که مدعی مشکلات روانی هستند، تشخیص و صدور مجوز برای تغییر جنسیت، اهدای عضو، تشخیص سلامت روانی برای برعهده گرفتن حضانت فرزند خوانده، تشخیص عوارض ناشی از ضربه و جراحت‌ها و بررسی شرایط روانی مادر و موافقت با سقط جنین دارد؛ از این رو با منصور فیروزبخت، مدیرکل پزشکی قانونی استان اصفهان در خصوص نقش و وظایف پزشکی قانونی به گفت‌وگو پرداختیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
کمتر از ۴ درصد از پرونده‌ها در پزشکی قانونی مربوط به معاینه اجساد است
ایمنا: وظایف سازمان پزشکی قانونی چیست؟
فیروزبخت: پزشکی قانونی سازمان مستقلی بوده که تحت نظر قوه‌قضاییه اداره می‌شود، شرح وظیفه اصلی این سازمان، انجام کارشناسی برای مراجع و محاکم قضائی است یعنی یک سوم از پرونده‌هایی که به هر عنوانی در دادگستری تشکیل می‌شود سوالات پزشکی در آن مطرح می‌شود.
بازپرس و قاضی پرونده برای انجام کارشناسی موارد پزشکی، پرونده و مراجعه‌کننده را به پزشکی قانونی برای انجام کارشناسی ارجاع می‌دهد؛ در حقیقت می‌توان گفت سازمان پزشکی قانونی که نهادی مستقل برای انجام کارشناسی تخصصی برای مراجعه و محاکم قضائی است.
ایمنا: در چه مواردی مردم به پزشکی قانونی مراجعه می‌کنند؟
فیروزبخت: به صورت کلی کمتر از چهار درصد از پرونده‌هایی که در پزشکی قانونی تشکیل می‌شود مربوط به معاینات اجساد و فوتی‌ها و سوال‌هایی که مراجع قضائی در خصوص علت، نحوه فوت، موارد فوت‌های مشکوک و قتل‌ها دارند، است. همچنین ۱۵ درصد از پرونده‌ها مربوط به آزمایش‌ها در پزشکی قانونی (به عنوان آزمایشگاه معتبر برای مراجع قضائی) انجام می‌شود که آزمایشگاه سم‌شناسی، پاتولوژی یا آسیب‌شناسی، الکل، اعتیاد و مهم‌تر از همه آزمایشگاه ژنتیک و DNA برای بررسی هویت افراد است.
مابقی آمار مربوط به معاینات سرپایی است که از طرف مراجع قضائی به سازمان پزشکی قانونی ارجاع می‌شود که شامل نزاع، تصادفات، معاینات روان‌پزشکی، رشد و مهجوریت، معاینات تحمل کیفر برای زندانیانی که دچار بیماری هستند، معاینات اختصاصی زنان و مردان، تعیین سن است؛ همچنین واحدی به نام واحد تخصصی کمیسیون‌های پزشکی داریم که شرح وظیفه اصلی این کمیسیون رسیدگی به اعتراضات مراجعان در خصوص گواهی‌های صادره و علت فوت‌ها و مواردی که بررسی قصور پزشکی مطرح است و مراجع قضائی به صورت مستقیم این پرونده‌ها را برای بحث بررسی قصور کادر درمان به کمیسیون تخصصی پزشکی قانونی ارجاع می‌دهد.
در صورتی که پزشک موازین علمی و فنی را رعایت نکند، قصور کرده است
ایمنا: قصور پزشکی به چه معنا است؟
فیروزبخت: زمانی عنوان می‌کنیم یک پزشک یا کادر درمان مرتکب قصور شده که هم‌زمان سه شرط داشته باشد، اول اینکه آن پزشک، پزشک مسئول بیمار باشد (وظیفه‌ای نسبت به بیمار داشته باشد)، شرط دوم اینکه به دنبال اقدام درمانی این پزشک بیمار دچار آسیب شده باشد، همچنین اینکه بیمار به دنبال کوتاهی پزشک مرتکب ضرر و زیان شده باشد.
بسیاری از بیماران و بستگان افراد فوت شده شکایت‌هایی را مطرح می‌کنند و انتظار دارند که پزشک در کمیسیون‌های مربوطه محکوم شود، اما این‌گونه نیست. بیشتر اوقات ممکن است پزشک کوتاهی کرده باشد اما آسیبی به بیمار نرسیده باشد یا اینکه آسیبی که به بیمار رسیده از عوارض قابل پیش‌بینی و غیرقابل پیشگیری امور پزشکی باشد.
اگر یک پزشک تمام موازین علمی و فنی را رعایت کرده و بیمار را درمان و جراحی کرده باشد، اما بر اساس مراجع پزشکی این جراحی حتی برای یک درصد عارضه‌ای برای بیمار به وجود بیاورد پزشک قصوری نکرده است، در صورتی پزشک مقصر است که موازین علمی و فنی را رعایت نکرده باشد.
مرجع قضائی و دادگستری تنها مراجع رسیدگی به شکایت درباره مسائل پزشکی
ایمنا: در چه صورتی قصور پزشکی قابل پیگیری است؟
فیروزبخت: هر فردی که احساس می‌کند حقی از وی ضایع شده می‌تواند شکایت کند، در حال حاضر مردم نسبت به حقوق خود آگاه شدند و بیماران توقع بیشتری از پزشکان دارند، پزشک موظف نیز است قبل از درمان رضایت آگاهانه از بیمار دریافت کند یعنی اینکه برای بیمار به زبان خود بیمار توضیح کامل دهد که وی را درمان می‌کند، فلان جراحی را انجام می‌دهد و عوارض این جراحی ممکن است این‌گونه باشد، از این رو ممکن است بیمار ریسک عمل را بپذیرد یا خیر.
تنها مرجع رسیدگی کننده به شکایت در خصوص مسائل پزشکی، مرجع قضائی و دادگستری است، از این رو مردم می‌توانند به شعب دادگستری یا به دفاتر خدمات قضائی مراجعه و شکایت خود را مطرح کنند، همچنین پرونده در یکی از شعب دادگستری رسیدگی و آن شعبه، قاضی و بازپرس مختار است که پرونده را به یک کارشناس ارجاع دهد؛ از این رو پرونده به صورت بی‌طرفانه در پزشکی قانونی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نزدیک به ۴۰ درصد از پرونده‌های پزشکی منجر به محکومیت پزشکان و کادر درمان می‌شود و حدود ۶۰ درصد به دلیل مسائل و عوارض غیرقابل اجتناب در پزشکی امکان تبرئه وجود دارد.
ایمنا: آیا می‌توان روی نظر پزشکی قانونی اعتراض کرد؟
فیروزبخت: به طور قطع گواهی که صادر می‌شود، قابل اعتراض است، اما نباید اعتراض را به پزشکی قانونی ارائه داد، بلکه اعتراض را باید به مرجع قضائی که از ابتدا نامه دریافت کردند، ارائه شود. اگر قاضی پرونده صلاح دانست و اعتراض را پذیرفت آن زمان به پزشکی قانونی ارجاع می‌دهد تا در کمیته معاینه و کمیسیون تخصصی پزشکی بررسی شود.
لازم است مردم بدانند که پزشک هیچ اقدام درمانی بدون رضایت فرد نمی‌تواند انجام دهد حتی یک ویزیت ساده، ممکن است گاهی این رضایت تلویحی باشد، اما اگر قرار باشد معاینه‌های خاص و جراحی انجام شود، باید برای آن موارد خاص رضایت از بیمار دریافت شود، اما صرفاً نه اینکه فرمی جلوی بیمار قرار دهند و اصطلاحات پزشکی به کار برده شود و بیمار ندانسته آن رضایت‌نامه را امضا کند.
ایمنا: چگونه بیماران می‌توانند نسبت به حقوق خود آگاه شوند؟ مرجعی در این راستا وجود دارد؟
فیروزبخت: منشوری به عنوان منشور حقوق بیمار وجود دارد که در سایت معاونت درمان قرار داده شده است، از طرفی پزشک وظیفه دارد رضایت آگاهانه را به درستی انجام دهد، یعنی اینکه پزشک اگر قصد جراحی فردی را دارد باید تمام عوارض را برای بیمار گوشزد و بیمار را نسبت به آن عمل جراحی آگاه کند.
این نکته مهم است که رضایت دادن به منزله این نیست که حق شکایت از بیمار گرفته شده باشد، رضایت به این عنوان است که بیمار بداند چه اتفاقی قرار است رخ دهد، اما اگر پزشک از بیمار رضایت بگیرد، اما مرتکب قصور شده باشد یعنی موازین علمی و فنی را رعایت نکرده باشد در کمیسیون‌های نظام پزشکی یا پزشکی قانونی محکوم می‌شود؛ اینکه عنوان کنیم بیمار صرفاً رضایت داده و دیگر هیچ حق و حقوقی ندارد، صحیح نیست.
بسیاری از بیماران ممکن است عارضه‌ای برای آنها به وجود بیاید و بدون اینکه به پزشک مراجعه کنند شکایت خود را مطرح می‌کنند، از این رو توصیه می‌کنم بیماران با پزشک خود مشورت کنند، ممکن است پزشک، بیمار را توجیه کند و متوجه شوند که این اتفاق جزو عوارض بیماری یا جراحی بوده است و چه بسا توسط پزشک یا جراح آن عارضه ترمیم می‌شود و اگر زودتر مراجعه کند به شکایت نمی‌رسد.
پیوند اعضا نیاز به مجوز پزشکی قانونی دارد
ایمنا: آیا برای پیوند اعضای افراد مرگ مغزی باید از پزشکی قانونی مجوز گرفته شود؟
فیروزبخت: افرادی که دچار مرگ مغزی می‌شوند و قرار است اعضای آنها اهدا شود، غیر از اینکه متخصصان مربوطه مغز و اعصاب و بیهوشی و داخلی باید بیمار را ویزیت و تأیید کنند، در نهایت به تأیید نهایی پزشکی قانونی نیاز است که نظرات متخصصان را تأیید و مجوز پیوند عضو را صادر کند.
ایمنا: پس از تصادف فرد آسیب‌دیده چه مدت زمان دارد تا به پزشکی قانونی مراجعه کند؟
فیروزبخت: باید هرچه سریع‌تر فرد آسیب‌دیده به پزشکی قانونی مراجعه کند، به این دلیل که اگر در اولین زمان ممکن به پزشکی قانونی مراجعه شود، وضعیت و آثار ظاهری فرد آسیب‌دیده از بین نمی‌رود، اگر تغییری در وضعیت ظاهری افراد در تصادف رخ دهد، باید هرچه سریع‌تر به پزشکی قانونی مراجعه کنند تا ثبت شود و بعد به دنبال معالجه بروند، اما اگر به پزشکی قانونی مراجعه نکنند و در پرونده بیمارستان توسط پزشکان آن بیمارستان شرح حال و وضعیت بیمار ثبت شده باشد، برای پزشکی قانونی قابل استناد خواهد بود.
نظر شما