به گزارش خبرنگار ایمنا، با ایجاد صنایع بزرگ و مادرتخصصی در اراک، این شهر هدف بسیاری از مهاجرت‌های کاری شده و طیف مختلفی از مردم اقصی نقاط کشور با فرهنگ‌های مختلف را در خود جای داده است، در چنین شهر جوانی که در این بازه زمانی کوتاه به یکی از قطب‌های صنعتی کشور تبدیل شده است؛ تغییر و تحولات آنچنان با سرعت پیش رفته است که نه تنها افراد مهاجر، بلکه اهالی بومی شهر نیز با عقبه تاریخی این خطه از کشور همچنین فولکلور مردم آن در گذشته ناآشنا هستند و همین مسئله مدیران شهری را بر آن داشته تا توجه بیشتری به بناهای و تاریخی این شهر داشته باشند و برای احیای این نمادهای هویتی گام بردارند.
یکی از بناهای تاریخی این شهر که در حال حاضر به دو موزه صنایع دستی و اسناد تاریخی شهرداری تبدیل شده است و در دو بنای مجزا در اختیار اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی و شهرداری اراک قرار دارد، در گذشته یک مجموعه واحد را تشکیل می‌داده است و اواخر دوره قاجاریه توسط کمپانی زیگلر انگلستان ساخته شده بود که به عنوان محل صادرات فرش استان به کشور انگلستان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
این بنا بعدها به دو قسمت تفکیک می‌شود و به‌طور مجزا در تملک محمدحسن وکیل و یکی از فرزندان حاج آقا محسن اراکی قرار می‌گیرد و از آن تاریخ همیشه به صورت منفک مورد استفاده قرار می‌گرفت تا اینکه به گفته سرپرست مرکز اسناد تاریخی شهرداری اراک، به‌تازگی با ایجاد یک راه ارتباطی بین این دو خانه تاریخی، موزه اسناد تاریخی شهرداری اراک و قلعه حاج وکیل یا همان موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی استان مرکزی به هم متصل شد و شهروندان می‌توانند بدون خارج شدن از یک بنا، از بنای دیگر نیز دیدن کنند.
قلعه حاج وکیل از تیرماه ۱۳۹۸ به موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی استان تبدیل شد
مصطفی مرزبان، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: قلعه حاج وکیل از بناهای ساخته شده در دوره قاجار در شهر اراک است؛ بنای قلعه وکیل در دوره ناصرالدین شاه قاجار و همزمان با فعالیت کمپانی زیگلر در راستای تولید و صارات فرش سلطان‌آباد برای آن کمپانی ساخته شده است.
وی با بیان اینکه پس از بازگشت انگلیسی‌ها در جنگ جهانی دوم، بنای قلعه به شخصی به نام محمدحسن وکیل فروخته شد و پس از آن به قلعه وکیل شهرت پیدا کرد، اظهار می‌کند: بنای قلعه وکیل با عرصه چهار هزار متر مربع و اعیان ۹۰۰ متر مربع از بخش‌های مختلفی همچون ایوان ورودی، حیاط بیرونی و درونی، فضاهای اطراف حیاط درونی، زیرزمین بخش عمارت مسکونی در طبقه اول و بنای موسوم به کلاه فرنگی تشکیل شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی ادامه می‌دهد: حیاط درونی در بخش جنوبی بنا واقع شده است و فضای یک طبقه پیرامون آن قرار دارد؛ از ضلع شمال این حیاط به واسطه یک رشته راه‌پله می‌توان به عمارت مسکونی رسید، این بخش دارای اتاق‌های متعددی است که در طرفین راهروی میانی واقع شده است.
وی تصریح می‌کند: عمارت مربع کلاه فرنگی نیز در بالای این بخش به عنوان سومین سطح از معماری بنا شناخته می‌شود؛ عمده تزئینات بنای قلعه وکیل را آجرکاری و کاشی معقلی (بنایی) تشکیل می‌دهد که در بخش‌هایی از بنا به ویژه در ازاره دیوارهای بیرونی به کار رفته است.
مرزبان می‌گوید: این بنای ارزشمند بیست‌وششم آبان‌ماه ۱۳۷۵ به شماره ۱۷۷۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و پس از چندین سال بهره‌برداری اداری و آموزشی، از تیرماه ۱۳۹۸ به‌عنوان موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی استان به حیات خود ادامه می‌دهد.
وی با بیان اینکه در این موزه آثار شاخص استان در زمینه هنرهای سنتی نگهداری و در معرض دید بازدیدکنندگان قرار است، به‌طوری که تعداد ۲۵۰ اثر شاخص از هنرمندان استان مرکزی شامل فرش دستباف گلیم، آثار قلمزنی، آثار چوبی، خوشنویسی و نگارگری را در خود جای داده است، می‌افزاید: ۱۰ اثر موجود در موزه شامل کمانچه استاد وحید کشاورز، سه‌تار استاد حمید اشتری، دو اثر از گیوه سنتی استاد عبدالله گله سنجانی، قیچک استاد امین کشاورز و تذهیب استاد میلاد رفیعی، سوتک‌های گلی استاد محمد شمس، گردن‌آویز (تراش سنگ) استاد علی غفاری، دهل استاد احسان طیبی دارای مهر اصالت یونسکو است که در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است، همچنین گلدان قلمزنی استاد مهدی باباخانی و فرش‌هایی با طراحی هنرمندان بافنده اراکی از دیگر آثار قابل توجه این موزه است.
مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی خاطرنشان می‌کند: بنای جنبی این قلعه نیز که در حال حاضر به شهرداری تعلق دارد و موزه اسناد تاریخی این مجموعه به‌شمار می‌رود، به‌همراه قلعه حاج وکیل در گذشته یک مجموعه واحد را تشکیل می‌داد که بعدها مورد تفکیک قرار گرفت، از این‌رو به‌دنبال توافقات انجام شده با شهرداری اراک، مقرر شد این دو عمارت به یکدیگر راه پیدا کنند تا بازدیدکنندگان بتوانند با ورود به هر یک از بناها از بنای دیگر نیز بازدید کنند.
۲ میلیون سند تاریخی در موزه اسناد تاریخی شهرداری
سیدوحید میرنظامی، رئیس کمیسیون نظارت و حقوقی شورای اسلامی شهر اراک نیز به خبرنگار ایمنا می‌گوید: مجموعه منزل ورثه محسنی دارای ۱۲۵۰ متر مربع مساحت و ۶۵۰ متر مربع حدود بنا است و به‌همراه قلعه وکیل به‌عنوان یک مجموعه در اواخر دوره قاجاریه توسط کمپانی زیگلر مربوط به کشور انگلستان ساخته شده بود و به‌عنوان محل صادرات فرش استان به کشور انگلستان مورد استفاده قرار می‌گرفت که بعدها تفکیک شد.
وی تصریح می‌کند: تعدادی از شرکت‌های خارجی در زمان حکومت ناصرالدین شاه امتیاز تجارت فرش را به‌دست آوردند و این دو بنای تاریخی شهر اراک نیز در واقع یک مجموعه واحد را تشکیل می‌دادند که در زمان حکومت قاجاریان اراک یکی از مراکز مهم فرش به‌شمار می‌رفت.
رئیس کمیسیون نظارت و حقوقی شورای اسلامی شهر اراک می‌افزاید: کارخانه‌های زیادی برای تجارت فرش در اراک وجود داشت که برای در اختیار داشتن تمام مراحل تولید فرش، مجموعه‌هایی را در این شهر احداث کردند که اثر تاریخی زیگلر نیز از آن جمله است؛ این بنا بیست‌وششم آبان ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
وی ادامه می‌دهد: بعدها بنای این شرکت تجاری تفکیک شد و قلعه وکیل یا همان کلاه فرنگی توسط حاج محمد حسین میثمی وکیل خریداری شد و از آن زمان به قلعه حاج وکیل مشهور شد و منزل ورثه محسنی نیز توسط فرزند حاج آقا محسن اراکی خریداری و قسمت‌هایی از باغ‌های این بنا به منازل مسکونی اطراف تبدیل شد.
میرنظامی با بیان اینکه در این بنا که مرکز اسناد تاریخی شهرداری به‌شمار می‌رود، دو میلیون سند تاریخی وجود دارد که برای نمونه ۱۰۰ عدد قاب در معرض بازدید عموم قرار دارد، همچنین ۲۵۰ اثر شاخص از هنرمندان استان مرکزی در رشته‌های فرش دستباف، گلیم، آثار قلمزنی، آثار چوبی و خوشنویسی و نگارگری را در خود جای داده است، خاطرنشان می‌کند: شهرداری برای حفظ این بنا تاکنون ارقام زیادی هزینه کرده است و در حال حاضر هم شهرداری در حال انعقاد قرارداد سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومانی با پیمانکار برای ترمیم این ساختمان است.
وی با اشاره به ایجاد راه ارتباطی بین دو بنا می‌گوید: آغاز پاک‌سازی و ایجاد این مسیر بیست‌وهشتم فروردین‌ماه امسال آغاز شد و دوازدهم اردیبهشت‌ماه نیز به پایان رسید.
نظر شما