به گزارش خبرنگار ایمنا، در چند دهه گذشته مصرف پلاستیک در قالب ظروف مصرفی و کیسه‌های خرید برای سهولت انجام کار بسیار افزایش یافته است، در صورتی که این پلاستیک‌ها تجزیه نمی‌شوند و تنها در جریان آب و باد به ذرات ریزتر تبدیل و وارد چرخه غذایی می‌شوند.
براساس تحقیقات پژوهشگران؛ هر ایرانی روزانه به‌طور میانگین سه کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند که متوسط عمر استفاده از هر کیسه تنها ١٢ دقیقه است، درحالی‌که برای حذف هر کدام از این کیسه‌ها از طبیعت زمان زیادی نیاز است. علاوه بر این ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی، سفره‌های پلاستیکی، بسته‌بندی‌های پلاستیکی نیز به مقادیر زیاد تولید شده که به دلیل تغییر سبک زندگی مردم در دهه‌های اخیر، بسیار مورد استفاده قرار گرفته و فشاری دوچندان بر محیط‌زیست وارد کرده است.
حدود ۱۰ سال پیش تصور نمی‌کردیم که میزان قابل توجهی از میکروپلاستیک‌های کوچک وجود داشته باشد که با چشم غیرمسلح قابل رؤیت نباشد و ما هنوز قادر نبودیم آن‌ها را در بدن انسان متصور باشیم. اکنون در مطالعات انجام گرفته به‌طور فزاینده‌ای میکروپلاستیک‌ها در برخی از اندام‌های انسان از جمله ریه‌ها، طحال، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها شناسایی شده‌اند، همچنین اینکه ما این ذرات موجود در هوا را تنفس می‌کنیم، ممکن است چندان شوکه کننده نباشد.
مطالعات، اولین نشانه‌های وجود ترکیب "پلی‌اتیلن ترفتالات" را در خون گزارش داده است. نگرانی‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه اگر مواد پلاستیکی در جریان خون نفوذ پیدا کند، ممکن است به همه اندام‌ها منتقل شود. تأثیر میکروپلاستیک‌ها بر سلامت انسان یا حیوانات مزرعه هنوز ناشناخته است اما کارشناسان نگران هستند زیرا در بررسی‌های آزمایشگاهی میکروپلاستیک‌ها به سلول‌های انسان آسیب می‌رساند و ذرات آلودگی باعث مرگ زودهنگام میلیون‌ها نفر در سال می‌شود.
نتایج مطالعه‌ای توسط دانشگاه فناوری سیدنی (UTS) نشان داده است که انسان ممکن است حدود ۱۶.۲ بیت میکروپلاستیک در هر ساعت یا معادل یک کارت اعتباری در هفته را استنشاق کند، میکروپلاستیک‌ها زباله‌های ریز در محیط زیست ما هستند که از تخریب محصولات پلاستیکی بزرگ‌تر ایجاد می‌شوند. این ذرات بیشتر حاوی مواد شیمیایی بسیار سمی هستند که خطرات قابل توجهی برای سلامتی به همراه دارند. میلیون‌ها تن از این ذرات میکروپلاستیک در آب، هوا و خاک یافت شده است، تولید جهانی میکروپلاستیک و به دنبال آن تراکم میکروپلاستیک‌ها در هوا به طور قابل توجهی در حال افزایش است.
محققان برای نخستین بار در سال ۲۰۲۲، مطالعات میکروپلاستیک‌هایی را در اعماق راه‌های هوایی انسان پیدا کردند که نگرانی‌هایی را در مورد خطرات جدی سلامت تنفسی ایجاد می‌کند. به تازگی نیز مطالعه‌ای که توسط دانشگاه فناوری سیدنی (UTS) نشان داده است که انسان ممکن است حدود ۱۶.۲ بیت میکروپلاستیک در هر ساعت یا معادل یک کارت اعتباری در هفته را استنشاق کند! محققان در این تحقیق با توسعه یک مدل دینامیک سیالات محاسباتی، انتقال و رسوب میکروپلاستیک‌ها را با اشکال و اندازه‌های مختلف در مجاری هوایی فوقانی، تحت تنفس آهسته و سریع را تجزیه و تحلیل کردند، نتیجه تجزیه و تحلیل نشان داد که میکروپلاستیک‌های استنشاقی تمایل به تجمع در چندین ناحیه از حفره بینی و یا پشت گلو دارند.
میکروپلاستیک‌ها، آلاینده‌های نوپدید
مهدی خادم‌ثامنی، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست درباره مدیریت اجرایی پسماندهای عادی، کیسه‌های پلاستیکی نازک با وجود وزن کمی که دارند جمع‌آوری آن‌ها بسیار پر هزینه و دشوار است و بازیافت این کیسه‌ها نیز مقرون به صرفه نیست، گفت: بدین جهت آئین‌نامه اجرایی درخصوص کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی با هماهنگی سایر دستگاه‌ها مانند سازمان صدا و سیما، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت آموزش و پرورش و سازمان ملی استاندارد تهیه و تقدیم هیئت دولت شد که در نهایت مهرماه ۱۴۰۱ به تصویب رسید.
وی ضمن اشاره به اینکه کیسه‌های پلاستیکی از جنس پلی‌اتیلن یا پلی پروپیلن و به‌صورت تک‌لایه یا چند لایه‌ای هستند، افزود: آئین‌نامه کاهش مصرف پلاستیک و میکروپلاستیک‌ها در ۱۰ ماده تصویب شد و در ماده ۲ آن که - یکی از مهم‌ترین مواد آئین‌نامه مذکور است - وزارت صمت مکلف است برنامه‌ای پنج ساله را تدوین کند تا سالانه ۲۰ درصد از ظرفیت تولیدی کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون با کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر و یا سازگار با محیط زیست جایگزین شود.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه در شیوه‌نامه ماده ۳ ممنوعیت توزیع کیسه‌های کمتر از ۲۵ میکرون وجود دارد، تصریح کرد: این کیسه‌ها بسیارنازک و سبک هستند و تجزیه و بازگشت‌شان به طبیعت بسته به نوع پلیمر و شرایط محیطی بین ۳۰۰ تا ۹۰۰ سال زمان‌بر است.
وی درباره تأثیرات میکروپلاستیک‌ها بر محیط زیست گفت: میکروپلاستیک‌ها آلاینده‌های نوپدید هستند. در همین راستا، تولید و توزیع پلاستیک‌های اکسا زیست تخریب‌پذیر از سال ۲۰۱۶ در بسیاری از کشورها ممنوع شد چراکه در گذشته تصور می‌کردند که این نوع پلاستیک‌ها قابلیت برگشت به محیط را دارند اما با تحقیقات بیشتر متوجه شدند که این نوع پلاستیک‌ها در معرض نور خورشید و گرما با شکسته شدن زنجیره‌های پلیمری به میکروپلاستیک‌ها تبدیل می‌شوند.
خادم‌ثامنی تاکید کرد: براساس برخی بررسی‌ها، تحقیقات و آنالیزهای بین المللی و ملی، وجود میکروپلاستیک‌ها در منابع آبی ثابت شده است. وجود میکروپلاستیک‌ها درهوا، منابع آبی و خاک به آبزیان، موجودات زنده و محیط طبیعی خسارات زیادی را وارد می‌کند. کیسه‌های پلاستیکی زیست‌تخریب‌پذیر با اضافه شدن یک سری از مواد شیمیایی، توسط میکرو ارگانیسم‌های موجود در محیط تجزیه می‌شوند و به آب، دی اکسید کربن و مواد غیرمضر تبدیل خواهند شد.
وی درباره میزان آلودگی‌های پلاستیکی و میکروپلاستیک‌ها بر آلایندگی‌های محیطی انسان‌ها گفت: هنوز هیچ‌گونه حدود مجاز برای آلاینده‌های میکروپلاستیک‌ها در محیط‌های آب، خاک و هوا همچنین استاندارد ملی و یا بین‌المللی وجود ندارند بنابراین در حال حاضر نمی‌توان گفت چه مقدار از آلودگی‌های محیط زیستی ما را شامل می‌شوند اما محققان براساس تحقیقات و پایش‌های انجام شده بین‌المللی معتقدند مقدار غلظت این آلاینده‌ها در منابع حیاتی در حال افزایش است و در واقع بررسی و نتایج اینگونه تحقیقات باعث شکل‌گیری جلسات مقدماتی کنوانسیون پلاستیک شده است.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به آلودگی پلاستیکی در ایران، خاطرنشان کرد: حدود ۱۸۵ هزار تن پلاستیک سالانه در کشور تولید می‌شود که قابلیت برگشت به طبیعت را ندارند بنابراین باید در حوزه جمع‌آوری پسماندهای پلاستیکی و بازیافت آن‌ها بسیار فعال باشیم تا با تبدیل شدن به مواد اولیه صنایع در محصولات دیگر استفاده شوند.
انسان‌ها روزانه مقدار زیادی "میکروپلاستیک" را از طریق غذا و هوا دریافت می‌کنند
سیدحسین هاشمی، استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: انسان‌ها روزانه مقدار زیادی میکروپلاستیک را از طریق غذا و هوا دریافت می‌کنندف اما هنوز مدرکی که نشان بدهند این موارد بر سلامت انسان اثر منفی دارند، وجود ندارد و این مورد در حال بررسی توسط دانشمندان است.
وی اظهار کرد: میکروپلاستیک‌ها، پلاستیک‌هایی با اندازه ۱.۰ میکرومتر تا پنج میلی‌متر هستند که منشأ انسانی دارند و جزو آلودگی‌های نوپدید دسته‌بندی می‌شوند.
استاد دانشگاه شهید بهشتی درباره خطر آلودگی توسط میکروپلاستیک‌ها، افزود: هر چند خطرات میکروپلاستیک‌ها برای اکوسیستم موضوع تحقیقات روز دنیا است، نگرانی‌های قابل توجهی در زمینه پتانسیل ایجاد صدمه فیزیکی و شیمیایی در انواع جانداران از زئوپلانکتون‌ها تا پستانداران، از طریق انسداد دستگاه گوارش و امکان انتقال آلودگی‌های آلی به بدن موجودات و موارد مشابه و اثرات بالقوه آن‌ها بر سلامتی انسان وجود دارد.
وی ادامه داد: به همین دلیل در برخی کشورها محدودیت‌هایی در کاربرد پلاستیک‌ها همچنین مشوق‌هایی برای بازیافت آن‌ها در نظر گرفته شده است؛ با این وجود، به دلیل محدود بودن تحقیقات انجام شده در این زمینه، سازمان جهانی بهداشت میکروپلاستیک‌ها را به عنوان یک نگرانی دسته‌بندی کرده است و خواستار پژوهش‌های بیشتر در این زمینه شده است.
هاشمی تصریح کرد: انسان‌ها روزانه مقدار زیادی میکروپلاستیک را از طریق غذا، هوا و سایر مسیرها دریافت می‌کنند! با این وجود، به دلیل محدود بودن پژوهش‌ها، هنوز مستندات کافی در مورد اثرات آن‌ها بر سلامت انسان وجود ندارد و پژوهش‌ها در این زمینه ادامه دارد؛ یکی از مشکلات در زمینه پژوهش‌های مرتبط با میکروپلاستیک‌ها، نبود روش‌های استاندارد برای پایش، سنجش و بررسی اثرات آن‌ها است.
وی درباره منابع ورود میکروپلاستیک‌ها به اکوسیستم خاطرنشان کرد: عمده مسیرهای ورود میکروپلاستیک‌ها ناشی از فعالیت‌های انسانی در خشکی‌ها است؛ پسماندها، فاضلاب و رواناب‌های سطحی آلوده از جمله اصلی‌ترین منابع ورود میکروپلاستیک به زیستگاه‌ها هستند.
نتایج تحقیقات درباره مقصد نهایی میکروپلاستیک‌های جذب‌شده در بدن انسان
آرش جوانشیرخویی، عضو هیأت علمی دانشکده‌های کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در تحقیقی با عنوان «میکروپلاستیک در اکوسیستم ناحیه خزری» با ردیابی مسیر طی شده توسط میکروپلاستیک‌ها در بدن انسان، دریافت که بیشترین محلی که میکروپلاستیک‌ها تمایل به مهاجرت دارند، کبد است.
وی اظهار کرد: پلاستیک‌ها که به دلیل شیوه زندگی انسان امروز به سه شکل فلس، رشته و یا توپ درمی‌آیند، در طبیعت از جمله اقیانوس‌ها و دریاها و در خشکی‌ها توسط آبزیان و سایر جانوران جذب می‌شود.
عضو هیأت علمی دانشکده‌های کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران با بیان اینکه در قطب شمال شش میلیارد تن میکروپلاستیک وجود دارد، افزود: پلاستیک‌ها به حدی در طبیعت وارد شده و افزایش یافته‌اند که حتی در بدن خرس قطبی یک کیلوگرم پلاستیک جذب‌شده وجود دارد و آن را با خود حمل می‌کند.
وی با اشاره به اینکه انسان به خاطر استفاده از گوشت جانوران دریایی و غیردریایی و از طریق استنشاق میکروپلاستیک‌های موجود در هوا، این مواد را دریافت می‌کند، خاطرنشان کرد: این مواد از طریق دیواره روده جذب و در نهایت وارد کبد می‌شوند.
میکروپلاستیک؛ تهدیدی جدی برای سلامت عمومی
محمد درویش، فعال و کنشگر محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره آثار مخرب میکروپلاستیک‌ها بر محیط‌زیست، اظهار کرد: میکروپلاستیک، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی است و سلامت انسان و سایر موجودات را با خطراتی جدی روبه‌رو می‌کند.
وی افزود: میکروپلاستیک‌ها می‌تواند تا سال‌ها به‌راحتی وارد آب، غذا و بدن انسان‌ها شود و به شدت برای سلامتی خطرناک باشد، طبق پژوهش‌ها میزان زیادی میکروپلاستیک در ارتفاعات کوه راکی، کوهستان‌های آلپ و ارتفاعات هیمالیا مشاهده شده که حتی پژوهشگران را متعجب کرده است؛ چراکه ممکن است این پلاستیک‌ها تا صدها سال به شکل ذرات ریز با آسیب‌پذیری به محیط‌زیست همچنان در طبیعت ماندگار باشد.
این کنشگر محیط‌زیست درباره راهکارهای مقابله و کاهش میکروپلاستیک‌ها گفت: به‌منظور کاهش پراکنش میکروپلاستیک‌ها لازم است مصرف پلاستیک را در سطح جهان کاهش دهیم و به سمت استفاده از محصولات جایگزین با ویژگی دوستدار محیط زیست گرایش پیدا کنیم.
وی تعریف قوانین بازدارنده مؤثر را عمده‌ترین موفقیت کشورهای جهان در مقابله با ترویج و مصرف بی‌رویه پلاستیک دانست و اظهار کرد: این کشورها با تصویب جریمه‌های هنگفت و افزایش هزینه‌های مصرف پلاستیک، درصدد تشویق شهروندانی هستند که از این ماده مخرب زیست‌محیطی استفاده نمی‌کنند.
درویش افزود: نمی‌توانیم پلاستیک را حذف کنیم اما می‌توانیم ماهیت پلاستیک را به‌نحوی تغییر دهیم که از یک عنصر آلاینده و مخرب محیط‌زیستی به یک عنصر دوستدار محیط‌زیست تبدیل شود. اگر درصدد مقابله با بحران مخاطرات زیست‌محیطی مصرف پلاستیک در کشور هستیم باید با بازنگری قوانین و اعمال سیاست‌هایی، طی فرایندی بتوانیم سرمایه‌گذاری را در جهت تولید محصولات زیست‌پذیر و حفاظت از محیط‌زیست تشویق کنیم.
نظر شما