به گزارش خبرنگار ایمنا، ساعت ۴:۰۵ بامداد روز پنجشنبه سی‌ام خردادماه ۹۸، سامانه پدافندی ایرانی «سوم خرداد» یک فروند پهپاد آمریکایی مدل RQ- ۴ از سری BAMS-D (مخفف عبارت «تجسس دریایی مساحت وسیع-نمونه») را که وارد مرزهای هوایی کشورمان شده بود، هدف قرار داد و منهدم کرد.
لحظه شلیک و اصابت موشک سوم خرداد به "پهپاد جاسوسی" آمریکا
توضیحات سردار حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران درباره هدف قرار دادن پهپاد آمریکایی
بررسی فنی پهپاد گلوبال هاوک (Global Hawk) نشان می‌دهد محصول شرکت نورثروپ-گرومن آمریکا با نام اختصاری RQ-۴ است که به منظور اجرای عملیات‌های جاسوسی و شناسایی توسط نیروی هوایی و دریایی ایالات متحده آمریکا به کار گرفته می‌شود؛ برد عملیاتی این پهپاد حدود ۱۲ هزار و ۳۰۰ ناتیکال‌مایل (بیش از ۲۲ هزار کیلومتر) است و قادر به اجرای مأموریت در تمام شرایط آب و هوایی خواهد بود. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط شرکت سازنده «گلوبال هاوک» از جمله ویژگی‌های بارز این پهپاد، مداومت پروازی زیاد (بیش از ۳۲ ساعت بدون سوخت‌گیری) در ارتفاع پروازی زیاد (۶۰ هزارپا معادل با ۱۸ کیلومتر از سطح زمین) برای انجام مأموریت اصلی خود یعنی تصویربرداری و نقشه‌برداری آنلاین مناطق وسیع به وسیله دوربین‌ها و سنسورهای مختلف است، به طوری که قادر است محوطه‌ای به مساحت ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع را در یک روز اسکن و نقشه‌برداری کند.
مجله تایم درباره پهپاد RQ- ۴ گلوبال‌هاوک نوشت: در ادبیات تخصصی، پهپادی که ایران هدف قرار داد، یک پرنده «تجسس دریایی مساحت وسیع» متعلق به نیروی دریایی آمریکا بوده که نسخه نیروی دریاییِ همان پهپاد بلندپرواز RQ- ۴ A گلوبال‌هاک نیروی هوایی است. در بیان ساده، این پهپاد یک هواپیمای بدون‌سرنشین با کاربرد تجسس در دریا است.
گلوبال هاوک بزرگترین پهپاد مورد استفاده در جهان است که در ارتفاع بسیار بالا پرواز می‌کند و کارشناسان می‌گویند که سرنگون ساختن این پهپاد نشان از توانمندی بالای نظامی دارد.
دن گتینگر، مدیر «مرکز مطالعات پهپادی» در دانشکده «بارد» در نیویورک به مجله تایم می‌گوید: «ممکن است از گلوبال‌هاک برای تجسس استفاده شود، اما این پهپادها پرنده «پنهان‌کار» محسوب نمی‌شوند. طول بال گلوبال‌هاک حدود ۴۰ متر است، مانند یک هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷. این پهپاد در مقایسه با جنگنده‌ها بزرگ، سنگین و کُند است.»
در نخستین واکنش پس از سرنگونی، فرماندهی ارتش آمریکا در منطقه غرب آسیا با صدور بیانیه‌ای رسماً اعتراف کرد یک فروند پهپاد این کشور توسط پدافند جمهوری اسلامی ایران هدف قرار گرفته و ساقط شده است؛ این بیانیه می‌افزاید: «این یک حمله بی‌دلیل به یک دارایی نظارتی ایالات متحده در حریم هوایی بین‌المللی بود». در همین راستا «ژوزف کاستلا» فرمانده نیروی هوایی ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده آمریکا در یک پیام ویدئویی به خبرنگاران گفت: «یک فروند پهپاد RQ ۴ نیروی دریایی آمریکا حین انجام یک مأموریت تجسس در حریم هوایی بین‌المللی در حال پرواز بر فراز دریای عمان و تنگه هرمز بود که با یک موشک سطح به هوای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ساقط شد.» او موضع ایران درباره پرواز هواپیما بر فراز آسمان ایران را رد کرد و آن را «کاملاً اشتباه» توصیف کرد. ساعاتی پس از آن، رئیس‌جمهور آمریکا نیز اقدام ایران را «اشتباه بسیار بزرگ» توصیف کرد.
سی‌ویکم خردادماه همان سال، «الیجاه جی مانیه» روزنامه‌نگار الرای سوال مهمی را مطرح کرد و در توئیتی نوشت: چگونه است که موشک‌های ساخت داخل ایران با ارزشی معادل ۲۵۰۰ دلار پهپاد پیچیده گلوبال هاوک نیروی دریایی آمریکا را که حدود ۱۲۳ میلیون دلار قیمت دارد رهگیری و سرنگون کردند؟
«کارل بیلت» نخست وزیر اسبق و وزیر خارجه اسبق سوئد در توئیتی به این توانمندی ایران واکنش نشان داد و نوشت: کار جالبی از ایران در رابطه با گلوبال هاوک. اگر درست باشد، این یعنی آنکه این پهپاد از امارات متحده عربی پرواز کرده و در مسیر برگشت در سواحل ایران سرنگون شد.
از اتاق اتفاق تا اتفاقی که هرگز محقق نشد
«جان بولتون» مشاور امنیت ملی سابق ترامپ در بخشی از کتاب جدیدش به نام «اتاق اتفاق» که خاطرات روزانه او از ۴۵۳ روز مسئولیتش به عنوان مشاور امنیت ملی آمریکا است، به سرنگونی پهپاد آمریکایی اشاره می‌کند و از آنچه در ساعت‌های مهم پس از آن در کاخ سفید و تصمیمی مهمی که در لحظات آخر لغو شد، می‌گوید.
روایت بولتون از آن جایی شروع می‌شود که مشاوران امنیت کاخ سفید سی‌ام خردادماه ۱۳۹۸ در حالی که در شوک انهدام تصفیه‌خانه آب‌شیرین‌کن الشقیق سعودی توسط راکت یمنی‌ها بودند، اتاق وضعیت کاخ سفید آمریکا ساعت ۲۱:۳۰ با اعلام یک خبر فوری با مقامات ارشد آمریکا خبر ساقط شدن پهپاد گلوبال هاوک بر فراز تنگه هرمز را اعلام می‌کند.
به گفته بولتون پس از تشکیل جلسه فوری در اتاق افسران کاخ سفید با حضور شاناهان (سرپرست وقت وزارت دفاع آمریکا) و پامپئو (وزیر خارجه)، دانفورد (رئیس وقت ستاد مشترک ارتش آمریکا) و اِسپر (وزیر ارتش وقت) گزارشی از سقوط پهپاد اعلام شد، پس از آن دانفورد میزان خسارات به دارایی‌ها آمریکا را در پی این سانحه، حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ میلیون دلار اعلام می‌کند و خواستار واکنش نسبت به این اقدام ایران می‌شود.
هدف قرار دادن سه پایگاه در سواحل ایران
بولتون در ادامه این جلسه سقوط گلوبال هاوک را با سوانح دیگر متفاوت تلقی کرده و هم‌نظر با دانفورد معتقد به واکنش نظامی است. دانفورد با ابراز خرسندی از تأیید بولتون، هدف قرار دادن سه پایگاه نظامی در سواحل ایران را پیشنهاد می‌کند. در این بین جان بولتون که قصد دارد واکنش شدیدتری نسبت به این سانحه نشان دهد، با ارائه پیشنهادی اعلام می‌کند عناصر دیگری از فهرست گزینه‌ها که از قبل با ترامپ صحبت شده بود، به لیست اهداف اضافه شود.
پس از بررسی‌های متعدد سرانجام مقامات ارشد نظامی و مشاوران امنیتی ترامپ بر روی هدف قرار دادن سه پایگاه در سواحل ایران و چند اقدام دیگر توافق می‌کنند، پس از اتمام جلسه بولتون فوراً با ترامپ تماس می‌گیرد تا او را در جریان جلسه افسران بگذارد، در ادامه مکالمه، بولتون به ترامپ اطمینان می‌دهد که مشاوران ارشدش روی یک پاسخ به سقوط پهپاد ایرانی اتفاق نظر دارند، ترامپ نیز موافقت خود را با این تصمیم اعلام می‌کند.
توئیت دونالد ترامپ بعد از تماس بولتون نشان می‌دهد او قصد داشته است به سرنگونی گلوبال هاوک پاسخ دهد، او در صفحه توئیتر خود نوشت: «ایران اشتباه بزرگی مرتکب شد!»
فردای حادثه، جلسه شورای امنیت ملی کاخ سفید با حضور پنس، اسپر، شاناهان، دانفورد، پامپئو، هاسپل (رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا)، مولوینی (رئیس دفتر کاخ سفید)، سیپولون (مشاور حقوقی کاخ سفید)، آیزنبرگ (مشاور حقوقی شورای امنیت ملی آمریکا) و همچنین بولتون رأس ساعت ۱۱ برگزار می‌شود.
در ابتدای جلسه، بولتون گزارشی از جزئیات ساقط شدن پهپاد بیان می‌کند و در ادامه از دانفورد خواست توضیحات تکمیلی را در این خصوص ارائه دهد، دانفورد اعلام کرد که این پهپاد به ارزش ۱۴۶ میلیون دلار هنگام سرنگونی در حال انجام مأموریت خود در حریم هوایی بین‌المللی بوده است، دانفورد در ادامه تصمیمی که در جلسه افسران مبنی بر هدف قرار دادن سه پایگاه در سواحل ایران گرفته شده بود را ارائه کرد.
پس از اظهارات دانفورد؛ ترامپ پرسید آیا این سایت‌ها روسی هستند و ارزش آن‌ها چقدر است؟ دانفورد اطمینان داد که این سایت‌ها روسی هستند اما ارزششان کمتر از پهپاد آمریکایی است. در این جلسه همچنین درباره احتمال وجود تلفات از روس‌ها بحث شد که گرچه غیرمحتمل بود اما بعید نبود. دانفورد گفت که حملات در نیمه‌شب انجام خواهد شد تا افرادی که در آن حضور دارند کمتر باشند.
فضای کلی جلسه شورای امنیت در کاخ سفید در همان زمان نشان از موافقت حاضران در نشست با حمله به سه پایگاه ایران داشت. مایک پامپئو که از ابتدای این جلسه سکوت اختیار کرده و حرفی نزده بود، در پاسخ به سوالی درباره تأمین هزینه این حمله می‌گوید: این عملیات برای ما سودآور است.
ترامپ موافقت کرد و خواستار صدور یک بیانیه با محوریت پاسخ کوچک به اشتباه قابل پیشگیری از طرف ایرانی‌ها شد. درخواست ترامپ با مخالفت اعضای نشست شورای امنیت روبه‌رو شد، چرا که هیچ‌کس با این کار موافق نبود و از آنجا که آن حمله تلافی‌جویانه بود و باید ایرانی‌ها را غافلگیر می‌کرد، بنابراین این ایده همان لحظه محو شد.
بولتون در کتابش تاکید دارد حمله به سه پایگاه نظامی ایران سه جنبه مهم داشت؛ نخست آنکه نمادین نبود و مکان‌های نظامی و کاربردی ایران مورد هدف قرار می‌گرفت؛ دوم آزمودن یکی از خطوط قرمز ایران یعنی به خطر انداختن امنیت داخلی ایران بود، چرا که ایران بارها مقامات آمریکایی را تهدید کرده بود در صورت حمله به شدیدترین شکل ممکن واکنش نشان خواهد داد و حالا می‌شد این تهدید را محک زد؛ سومین جنبه این اقدام تلفات احتمالی ایرانی‌ها و روس‌ها بود و اینکه ترامپ می‌دید حمله‌ای که دستورش را داده منجر به مرگ آن‌ها شده است.
همه چیز مهیای حمله به ایران
فردای همان روز ترامپ به کنگره می‌رود تا آن‌ها را در جریان بگذارد و حمایت اعضا را جلب کند. جلسه برای اقناع افکار نمایندگان کنگره ساعت ۱۶و ۲۰ دقیقه خاتمه یافت و همه چیز مهیای حمله نظامی به ایران بود؛ بولتون به منزل رفته و پس از استراحتی کوتاه بار دیگر سوار بر خودرو عازم کاخ سفید می‌شود، شاناهان در مسیر با او تماس می‌گیرد که به اذعان بولتون، درباره حمله به سفارت انگلیس در تهران خبر می‌دهد و ادامه می‌دهد که او و دانفورد تصمیم گرفته‌اند زمان حمله را یک ساعت به تأخیر بیندازند.
منبع این خبر افسر رابط انگلیسی در ستاد مشترک ارتش بود که شاناهان به بولتون گفته پمپئو در حال بررسی آن است و اطمینان داد موضوع یک تصادف خودروی ناچیز بوده است، همین موضوع باعث می‌شود پنتاگون زمان حمله را به تأخیر بیندازند؛ بولتون می‌نویسد: در تماسی با ترامپ به او گفتم که مجبوریم زمان حمله را یک ساعت به تعویق بیندازیم، گرچه همچنان در حال بررسی هستیم. ترامپ هم نفهمید چرا باید زمان حمله تغییر کند اما مخالفتی هم نکرد.
بولتون ادامه اتفاقات و ساعات حساس آن شب را این‌طور روایت می‌کند: با پمپئو تماس گرفتم و گفتم شاناهان و دانفورد عجله کردند و کاملاً دچار اشتباه شده‌اند. پمپئو هم گفت که آن‌ها به او گفته‌اند باید چند روز صبر کنیم تا با توجه به "حمله" به سفارت انگلیس، ببنیم می‌توانیم انگلیسی‌ها را هم در حمله تلافی‌جویانه مشارکت دهیم. در حال گفت‌وگو بودیم که اوضاع بدتر شد و از اتاق وضعیت خبر دادند ترامپ می‌خواهد با من، پمپئو، شاناهان و دانفورد مکالمه تلفنی گروهی داشته باشد.
بولتون می‌نویسد: حدود ساعت ۷ و ۲۰ دقیقه ترامپ روی خط تلفن آمد و گفت که به دلیل متناسب نبودن پاسخ، تصمیم گرفته آن را لغو کند. ترامپ گفت «۱۵۰ به یک»؛ فکر کردم منظور او تعداد موشک‌هایی است که قرار است ما در مقابل موشک ایرانی که پهپاد گلوبال هاوک را سرنگون کرد، شلیک کنیم. اما ترامپ افزود شخصی که نامش را نبرده به او گفته که ممکن است ۱۵۰ نفر از ایرانی‌ها در این حمله کشته شوند. ترامپ گفت «کلی کیسه اجساد».
ترامپ چنین پاسخی را در ازای سرنگونی یک هواپیمای بدون سرنشین نامتناسب می‌خواند؛ پمپئو سعی می‌کند برای ترامپ دلیل بیاورد اما او قبول نکرده و یک بار دیگر تاکید می‌کند که نمی‌خواهد شاهد دیدن کلی کیسه جسد در تلویزیون باشد؛ تلاش بولتون هم به روایت خودش برای تغییر عقیده ترامپ جواب نداد. بولتون که حسابی از تصمیم ناگهانی ترامپ عصبانی بوده برای دیدن ترامپ به دفتر او می‌رود.
بولتون در ادامه کتابش، تصمیم ترامپ را غیرمنطقی‌ترین چیزی خوانده که شاهد انجام آن از سوی یک رئیس‌جمهور بوده است.
او ادامه داده: وقتی به کاخ سفید رسیدم کوپرمن (معاون بولتون)، بیرون ساختمان منتظر من بود تا بگوید که حمله لغو شده است. بعد از مکالمه با ترامپ فهمیدم که آیزنبرگ به تنهایی به دفتر بیضی رفته است و به ترامپ این آمار را درباره تعداد تلفات احتمالی داده بود. عددی که جایی در وزارت دفاع مطرح شده و گفته شده بود این حمله تلافی‌جویانه به دلیل عدم تناسب به لحاظ قانونی هم مشکل دارد. مسئله‌ای که صحت نداشت.
بولتون هر دوی این اظهارات را مزخرف می‌خواند و می‌گوید: آمار از سوی یک مقام ارشد محاسبه نشده بود و بحث قانونی بودن این اقدام هم به دلیل نتیجه‌گیری از روی آمار نادرست، سندیت نداشت.
ترامپ گفت که بعد از شنیدن این آمار با دانفورد تماس گرفت و او هم در مقابل تصمیم ترامپ مقاومتی نشان نداد. دانفورد روز بعد به بولتون گفت که این حرف صحت ندارد زیرا تلاش کرده بود که ترامپ را از تصمیمش منصرف کند اما او گوش نمی‌داد. ترامپ در گفت‌وگو با او مدعی شده بود که «نگران نباش، همیشه وقت برای حمله هست و اگر در آینده حمله‌ای انجام شود، سخت‌تر خواهد بود.»
مشاور امنیت ملی سابق ترامپ نوشت که بعد از صحبت با وی به دفترش رفت و با پمپئو تماس گرفته و او هم مانند بولتون سرخورده شده بود. بولتون در ادامه نوشت قبل از این اتفاق چندین بار به استعفا فکر کرده بودم اما این برای من نقطه عطفی بود. اگر قرار بود در شرایط بحرانی این‌طور تصمیم بگیریم و این تصمیماتی بود که می‌گرفتیم، پس به دنبال چه بودیم؟ من حدود ۱۴ ماه در کاخ سفید بودم و به دنبال ثبت رکورد زیادی نبودم.
جان بولتون حدود دو ماه بعد از مشاور امنیت ملی آمریکا استعفا می‌دهد.
رئیس‌جمهور آمریکا بعدها در مصاحبه با شبکه سی‌بی‌اس به تصمیم حمله و لغو آن در آخرین ساعت اشاره می‌کند و می‌گوید از ژنرال‌های ارتش پرسیده است که چند نفر در این حمله کشته می‌شوند؟ و پاسخ شنیده است که حدود ۱۵۰ نفر. ترامپ سپس با خودش فکر کرده است که کشتن ۱۵۰ نفر در مقابل سرنگون کردن یک هواپیمای بدون سرنشین، «پاسخ متناسبی» نیست.
چنین ادعایی از رئیس‌جمهور کشوری که بیشترین مشارکت را در جنگ‌های تاریخ معاصر داشته و دستش به خون میلیون‌ها نفر آغشته است، باورپذیر نیست و ترامپ صرفاً به دلیل انسان‌دوستی تصمیم نگرفته است تا از واکنش نظامی به اقدام ایران خودداری کند و حتماً بابت پاسخ ایران نگران بوده است.
آمریکا بر خلاف این روایت پرهیجان بولتون، هرگز پاسخی به سرنگونی پهپاد گران‌قیمتش نداد.
در خصوص جان بولتون نکته جالب‌تری وجود دارد، او دو سال پیش از سرنگونی گلوبال هاوک، تیر ماه ۱۳۹۶ در نشست گروهک منافقین در پاریس گفته بود «نتیجه تصمیمات دولت ترامپ برای بازبینی سیاست‌هایش در قبال ایران بایستی این باشد که این کشور نتواند پیروزی ۴۰ سالگی انقلابش را جشن بگیرد.» رسانه‌ها بعدها اعلام کردند بررسی از اظهارنامه مالی که «دفتر امور اخلاقی دولت ایالات متحده آمریکا» آن را ژانویه ۲۰۱۸ برای «جان بولتون» تهیه کرده نشان می‌دهد وی برای شرکت در نشست گروهک منافقین در پاریس برگزار شده، ۴۰ هزار دلار به عنوان «کارمزد سخنرانی» دریافت کرده است.
نظر شما