به گزارش خبرنگار ایمنا، زمانی که سخن از محیط‌بانان در میان است، در نگاه نخست این موضوع از نظر شغلی در ذهن ما متجلی می‌شود که عده‌ای تنها از تنوع زیستی کشور از جمله گوشتخواران، علف‌خواران و پرندگان حفاظت می‌کنند، اما واقعیت این نیست؛ چرا که این افراد با تلاش مضاعف از منابع خاک و طبیعی کشور محافظت می‌کنند، لذا این مسئله بسیار حائز اهمیت است که جایگاه محیط‌بانان باید جدا از دیدگاه نخستین باشد و مورد حمایت جدی تحت عنوان قوانین حمایتی و دولتمردان کشور قرار گیرند، زیرا این حافظان عرصه‌های طبیعی با وجود کمبودهایی از جمله تجهیزات به‌روز، نیروی انسانی و بازدارنده نبودن قوانین به خدمت مشغول هستند که باید برای رفع این نیازها تدابیر ویژه‌ای در نظر گرفته شود، هر ساله هم‌زمان با ولادت امام رضا (ع) به پاس زحمات محیط‌بانان از آنها تقدیر می‌شود تا شاید گوشه‌ای از سختی کارشان را جبران کرده‌باشیم.
محیط‌بان‌ها در ایران به واسطه اقلیم منحصربه‌فرد این سرزمین، شرایط خاصی را تجربه می‌کنند و ممکن است در مناطق حفاظت شده کشور از دمای ۲۰- درجه (بخش‌هایی از فیروزکوه) تا بالای ۵۰ درجه (بخشی از کویر در تابستان) را در فصل‌های مختلف تجربه کنند.
کمبود نیرو و امکانات در عرصه حفاظت از محیط‌زیست، موضوعی است که باید بیشتر به آن پرداخته شود، این مسئله از این نظر اهمیت دارد که محیط‌بانان روزها یا شاید هفته‌ها در محل خدمت و به دور از حداقل امکانات هستند؛ در کشور ما برای نظارت هر ۱۰ تا ۱۱ هزار هکتار منطقه حفاظت شده، به‌طور متوسط یک محیط‌بان وجود دارد در حالی که استاندارد جهانی برای هر یک هزار هکتار عرصه خشکی یک نفر نیرو و برای هر ۵۰۰ هکتار عرصه تالابی و آبی یک نفر را پیشنهاد کرده؛ این بدان معنا است که در کشور بیشتر محیط‌بانان مجبور به اضافه کار و پذیرش مسئولیت مضاعف هستند، بنابراین به لحاظ قانونی موقعیت محیط‌بانان در جایگاه شغل پرخطر و دیده‌بانی در مناطق دور از دسترس شناخته و درک نشده است، محیط‌بانان از ۱۰ درصد خاک کشور در مناطق صعب‌العبور حفاظت می‌کنند و بر اساس استاندارد جهانی باید ۱۱ هزار محیط‌بان برای حفاظت داشته باشیم، اما مطابق با آمارهای دقیق، اکنون تنها حدود سه هزار محیط‌بان داریم؛ یعنی هر محیط‌بان به اندازه چهار نفر در طول شبانه‌روز با تمام مشکلات و کمبودها به نگهداری از مناطق محافظتی مشغول است.
کمبود ۵۰ درصدی محیط‌بان در کشور
منوچهر فلاحی، معاون یگان حفاظت سازمان محیط زیست کشور هم‌زمان با روز ملی محیط‌بان یکی از مشکلات امر حفاظت محیط زیست را در بحث سرانه حفاظتی دانست و اظهار کرد: اکنون براساس چارت مصوب سال ۹۲ حدود ۵۰ درصد کمبود نیرو داریم، این باعث فشار چندین برابری به محیط‌بانان در زمینه کاری‌شان می‌شود، تا جایی که می‌توان گفت هر محیط‌بان چندین برابر استاندارد از عرصه‌های منابع طبیعی حفاظت کند که این فشار مضاعف در کار تأثیرگذار است.
وی مشکل دیگر را در زمینه زمان خدمت نیروها دانست و افزود: براساس دستورالعمل خدمتی و ضوابط اداره استخدامی سازمان، محیط‌بانان کارمند محسوب می‌شوند، اما محیط‌بانان ۱۵ شبانه‌روز یعنی ۳۶۰ ساعت کار کنند و در واقع ۱۸۴ ساعت مازاد بر قانون تعیین شده خدمات کشوری کار می‌کنند.
معاون یگان حفاظت سازمان محیط زیست کشور تاکید کرد: یکی از مطالبات محیط‌بانان این است که سازمان برای این مقدار ساعات مازاد خدمت امتیاز ویژه‌ای را در نظر گیرد، البته باتوجه به محدودیت‌های بودجه نمی‌توان این سقف را به همه پرداخت کرد، اما باز هم اقداماتی انجام شده تا بخشی از این مقدار را اکنون برای اضافه کار محیط‌بانان پرداخت می‌کنیم.
وی درباره دوره‌های آموزشی محیط‌بانان و اقدامات انجام شده برای آنها، اضافه کرد: حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد نیروهای ما دوره‌های آموزشی اولیه را طی نکرده بودند. در یک برنامه چندساله اکنون محیط‌بانان در بدو استخدام دوره‌های آموزشی را می‌گذرانند، حتی فردی که در منطقه قبل از گذراندن دوره‌ها حضور پیدا می‌کند حالت فردی که درحال طی کردن این دوره‌ها است را دارد، با این روش قبل از گذراندن دوره‌ها در منطقه تجربه کسب می‌کنند.
فلاحی افزود: اکنون می‌توانیم بگوییم در آموزش‌های بدو خدمت محیط‌بانان به‌روز هستیم، قبل از آن افرادی حتی با نزدیک بودن به دوران بازنشستگی باز هم این دوره‌های آموزشی را طی نکرده بودند.
وی با اشاره به اینکه شغل محیط‌بانی را جزو مشاغل تخصصی سازمان حفاظت محیط زیست محسوب کرده‌اند، تصریح کرد: مزایای این اقدام برخوردار بودن از امتیازات صنفی است. این موضوع کمک به بحث حقوقی آنها است.
شغل محیط‌بانی ساعت کاری مشخص ندارد
معاون یگان حفاظت سازمان محیط زیست کشور درباره سختی کار محیط‌بانان، گفت: آنها به علت شغلی که دارند امتیاز سختی شرایط کار به آنها تعلق می‌گیرد، در گذشته این موضوع ۹۰۰ امتیاز داشت که در گذر زمان به ۱۲۰۰ امتیاز هم می‌رسید، اما ما این امتیاز را به سه هزار امتیاز رساندیم و با افزایش ۵۰ درصدی حقوق‌ها در سال ۹۸ امتیاز سختی شرایط کار برای محیط‌بانان ۴۵۰۰ شد؛ به عبارتی محیط‌بانان در بدنه سازمان حفاظت محیط زیست بالاترین جایگاه در سختی شرایط کار را دارند. محیط بانان به احتمال زیاد در دستگاه اجرایی کشور نیز جزو ردیف‌های اول سختی شرایط کار هستند.
وی با اشاره به اینکه شغل محیط‌بانی از نظر ساعت کاری جزو مشاغل نامتعارف است و ساعت کاری مشخص ندارد، اظهار کرد: براساس نظر و مصوبه هیئت وزیران محیط‌بانان اکنون از امتیاز نوبت کاری برخوردار هستند. در این موضوع نیز به آنها در دریافت حقوق و مزایا کمک می‌شود.
فلاحی درباره کاهش ساعت کاری محیط‌بانان، افزود: بر اساس دستورالعمل خدمتی قبلی نیروهای محیط‌بانی باید ۱۸ شبانه‌روز مشغول به کار بودند و ۱۲ شبانه‌روز استراحت می‌کردند، این درحالی است که باتوجه به بررسی‌های انجام شده و وضعیت کنونی جامعه تعداد روزهای خدمت سه روز کاهش یافته و به ۱۵ شبانه‌روز خدمت تبدیل شده است، با این اقدام نیروها می‌توانند به‌صورت یک روز در میان ۲۴ ساعت را خدمت و ۲۴ ساعت بعدی را استراحت کنند.
وی درباره ناوگان موتوری محیط‌بانان، گفت: بیشتر موتورسیکلت‌های ما قدیمی، فرسوده و از رده خارج بودند، لذا از طریق یک شرکت داخلی باتوجه به وجود محدودیت در خرید موتورسیکلت خارجی، ۱۲۰۰ دستگاه موتورسیکلت مونتاژ داخل کشور را تهیه و در پاسگاه‌های سراسر کشور توزیع کردیم و اکنون پاسگاه‌های ما باتوجه به تعداد محیط‌بانان حداقل دو موتورسیکلت آماده به کار را دارند.
معاون یگان حفاظت سازمان محیط زیست کشور با اشاره به اینکه بیشتر خودروهای محیط‌بانی فرسوده ا، است اظهار کرد: در زمینه خودرو بسیار مشکل داریم، به طوری که بیشتر خودروهای خریداری شده اخیر، پس از یک سال کارایی لازم برای استفاده در مناطق صعب‌العبور با شرایط آب و هوایی مختلف را ندارند، لذا پس از مدتی آنها هزینه‌های سنگین تعمیر و نگهداری دارند. بالای ۵۰ تا ۶۰ درصد ناوگان خودرویی ما فرسوده هستند و نیاز به بازسازی در این زمینه بسیار احساس می‌شود. می‌توان گفت اقداماتی هم انجام شده، اما در واقع جواب‌گو نبوده است.
وی با اشاره به مجوزهای استخدام محیط‌بانان، افزود: در گذشته سالانه حدود ۲۵۰ نفر مجوز استخدام داشتیم، این در حالی است که با رایزنی با دستگاه‌های ذی‌ربط این تعداد را به ۳۸۰ نفر مجوز برای جذب محیط‌بان رساندیم، همچنین بخش دیگری از نیروها از طریق افراد واجد شرایط سهمیه‌های خانواده‌های جانبازان و شهدا تأمین می‌شود، این نیروها به بدنه محیط‌بانی کشور تزریق می‌شوند و کاستی‌های کمبود نیرو را کمی جبران می‌کنند.
فلاحی درباره اینکه براساس قانون حمایت‌های بیمه‌ای و قضائی از محیط‌بانان و جنگل‌بانان بیمه‌های تکمیلی آنها را انجام دادند، خاطرنشان کرد: بیمه تکمیلی برای خود محیط‌بانان صددرصد رایگان است، همچنین بیمه عمر، حوادث و مسئولیت مدنی از مهم‌ترین مواردی است که برای آنها به صورت رایگان انجام می‌شود. اکنون اگر اتفاقی ناشی از سهل‌انگاری باعث محکومیت محیط‌بان شود دغدغه پرداخت دیه را ندارد، چراکه بیمه تعهد پرداخت داده است، به علاوه این موارد حتی برای همسر آنها ۵۰ درصد تخفیف در بیمه تکمیلی قائل می‌شوند.
محیط‌بانان از ۱۰ درصد خاک کشور در مناطق صعب‌العبور حفاظت می‌کنند
پیش‌تر کرمعلی یزدخواست که به حرفه محیط‌بانی مشغول است، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه شغل محیط‌بانی در کشور ما شرایط دشواری دارد، اظهار کرد: محیط‌بانان به صورت شیفتی کار می‌کنند و در ماه ۱۵ شبانه‌روز باید خدمت کنند که در جمع هفته‌ای ۱۰۰ ساعت می‌شود، با توجه به این حجم کار حقوق دریافتی بسیار حداقلی است و هزینه‌های سنگین زندگی را تأمین نمی‌کند.
وی ادامه داد: محیط‌بانان با خطرات گوناگونی روبه‌رو هستند نظیر شکارچیان غیرمجاز، سقوط از ارتفاع، تصادف با موتورسیکلت، شرایط جوی نامساعد و دیگر اتفاقات که سختی این حرفه را دو چندان کرده است؛ علاوه بر این محیط‌بانان در بدو خدمت و حین خدمت در موضوعات مختلفی شامل آشنایی با قوانین محیط‌زیست، وظایف محیط‌بانی، آشنایی با اسلحه سازمانی و تمرین تیراندازی، آشنایی با وظایف ضابطان دادگستری، آشنایی با حیات‌وحش، آموختن دفاع شخصی و آمادگی جسمانی آموزش می‌بینند.
این محیط‌بان درباره اینکه مشکلات مهم محیط‌بانان تقابل با شکارچیان غیرمجاز است، افزود: محیط‌بان زمانی که با متخلفان روبه‌رو می‌شود باید از درگیری جلوگیری کند، زیرا متخلف مسلح است و اگر درگیر شوند و متخلف کشته شود، مأمور زندانی می‌شود؛ بنابراین این محیط‌بان است که باید جریان را مدیریت کند و بتواند بدون درگیری مشکل را برطرف کند.
وی با بیان اینکه محیط‌بانان از ۱۰ درصد خاک کشور در مناطق صعب‌العبور حفاظت می‌کنند و بر اساس استاندارد جهانی باید ۱۱ هزار محیط‌بان برای حفاظت داشته باشیم، اظهار کرد: مطابق با آمارهای دقیق، اکنون تنها حدود سه هزار محیط‌بان داریم؛ یعنی هر محیط‌بان به اندازه چهار نفر در طول شبانه‌روز با تمام مشکلات و کمبودها به نگهداری از مناطق محافظتی مشغول است.
یزدخواست خاطرنشان کرد: وقتی می‌گویم محیط‌بانان در نگاه نخست این موضوع از نظر شغلی در ذهن ما متجلی می‌شود که عده‌ای صرفاً از تنوع زیستی ما اعم از گوشتخواران، علف‌خواران و پرندگان حفاظت می‌کنند اما واقعیت این نیست؛ چراکه این افراد با تلاش مضاعف از منابع خاک و طبیعی کشور محافظت می‌کنند. این مسئله بسیار حائز اهمیت است که جایگاه محیط‌بانان باید جدا از دیدگاه نخستین باشد و مورد حمایت جدی قوانین حمایتی و دولتمردان کشور قرار بگیرند، زیرا این حافظان عرصه‌های طبیعی با وجود کمبودهایی به خدمت مشغول هستند که باید برای رفع این نیازها تدابیر ویژه‌ای در نظر گرفته شود.
اهمیت افزایش دو برابری تعداد محیط‌بانان در مناطق حفاظتی
اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌زیست در گفت‌وگوهای پیشین خود با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه حقوق محیط‌بان‌ها کفاف زندگی آنها را نمی‌دهد، اظهار کرد: شغل محیط‌بانان جزو مشاغل پرخطر شناخته شده که باید روزهای طولانی به دور از خانواده و شهر در مناطق حفاظتی محیط‌زیست به مراقبت از منابع طبیعی و حیات‌وحش مشغول باشند اما با دو برابر کار و فعالیت شبانه‌روزی، حقوق آنها نصف حقوق کارکنان دولتی است.
وی افزود: شغل محیط‌بانی شغل سخت و پرخطری است؛ چراکه محیط‌بانان باید در سرما و گرما و در برخورد با متخلفان از محیط‌زیست کشور حفاظت کنند اما نبود حمایت قانونی از این افراد مشکلات بسیاری را برای آنها ایجاد کرده است.
این کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: محیط‌بانی را می‌شناسم که باوجود خدمت در مناطق حفاظتی گرمسار نمی‌تواند به دلیل هزینه‌های هنگفت رفت و آمد، خانواده‌اش را مکرراً در کرج ملاقات کند و هر سه تا چهار ماه به دیدن خانواده می‌رود.
وی اضافه کرد: سال گذشته طی حمایت‌هایی از محیط‌بانان تا حدودی حقوق‌های آنها هم ردیف حقوق کارمندان دولتی تعیین شده است، اما این در حالی است که قشر محیط‌بانی مظلوم واقع شده و از حمایت‌های قانونی چندانی نیز برخوردار نبوده و آن طور که باید مورد حمایت قرار می‌گرفتند، پشتیبانی نشده‌اند.
کهرم، پیرامون دیگر مشکلات درباره محیط‌بانان گفت: اگر اتفاقی برای محیط‌بانان در حین خدمت در برخورد با متخلفان رخ دهد، نبود حمایت قانونی از آنها روند رسیدگی به پرونده‌شان را با دشواری‌هایی همراه می‌کند، چنان‌چه افسری در هنگام خدمت، فرد خاطی دزد یا سارق را مصدوم کند و یا سبب کشتن او شود همانند محیط‌بانان مورد محاکمه قرار نمی‌گیرند، اما محیط‌بانانی داشتیم که با وجود انجام وظیفه و برخورد با متخلفان به دلیل نبود حمایت قانونی با مشکلات بسیاری روبه‌رو شده‌اند.
وی با اشاره به لزوم حمایت جدی مجلس و دولت از محیط‌بانان، ادامه داد: امید است هم مجلس و هم دولت توجه بیشتری به موضوع محیط‌زیست داشته باشند و حمایت‌های بیشتری از محیط‌بانان کنند.
۳ هزار و ۳۰۰ محیط بان از مناطق حفاظتی کشور حفاظت می‌کنند
این کنشگر محیط‌زیست با اشاره به اینکه هم اکنون حدود ۳۳۰۰ محیط‌بان از مناطق حفاظتی محیط‌زیست کشور حفاظت می‌کنند، گفت: با وسعت منطقه‌های مراقبتی حدود ۹ هزار محیط‌بان نیاز است که به راحتی و خیال آسوده بر نواحی محافظت داشته باشند. اما با نبود نیروهای کافی محیط‌بانان هنوز مأموریت فعلی تمام نشده با مشاهده نور غیرعادی در چهار تا پنج کیلومتری جنگل‌ها باید با وجود خستگی به مأموریت و گشت‌زنی جدید بروند.
وی خاطرنشان کرد: اگر با حمایت‌های قانونی و رفع مشکلات، تعداد نیروهای محیط‌بان حتی دو برابر محیط‌بانان فعلی یعنی شش هزار نفر هم افزایش پیدا کند، می‌توانیم با حفاظت گسترده‌تر از مناطق حفاظتی محیط‌زیست با خیال آسوده و به دور از تنش‌های وارده به محیط‌بان در نگهداری سرزمین خودمان گام‌های محکمی برداریم و نگهبانان طبیعت هم با مسئولیت بیشتری زندگی خواهند کرد.
نظر شما