به گزارش خبرنگار ایمنا، شهر مجموعه‌ای از علائم، نشانه‌ها و عناصر است که مفاهیم متفاوتی را به شهروندان و گردشگران منتقل می‌کند، یکی از مهم‌ترین وجوه یک شهر مبادی ورودی آن است که تأثیر بسزایی در تصورات مخاطبان از شهر و رونق اقتصادی آن شهر دارد و از مهم‌ترین نشانه‌ها و نمادها در ساختار شهری محسوب می‌شود.
نحوه طراحی ورودی‌های شهر چه به لحاظ نشانه‌ها و چه به لحاظ ساماندهی کاربری‌ها حائز اهمیت است، چراکه با گذشت زمان به نمادهایی تبدیل می‌شود که تمامیت شهر را به نمایش می‌گذارد. طراحی متناسب المان‌ها بنا بر ویژگی‌های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی علاوه بر نمایش چهره مطلوب از شهر موجب پیشبرد بهتر اهداف مدیریت شهری و حتی جلوگیری از گسترش مرزهای شهر می‌شود.
در گفت‌وگو با حسن سجادزاده، دکترای طراحی شهری و مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بوعلی سینای همدان آسیب‌شناسی نحوه طراحی ورودی‌های شهر و راهکارهای اصلاح آن را بررسی کردیم، مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
ورودی‌های شهر کجاست؟
ورودی‌های شهر در گذشته به عنوان دروازه‌ها یا آستانه‌ها شناخته می‌شد و از منظر کالبدی، اجتماعی و فرهنگی دارای ویژگی‌های خاص بود تا بتواند نماد و هویت شهر را بروز و ظهور بدهد، از منظر فرهنگی ورودی شهر نماد و هویت شهر است و در گذشته به صورت دروازه شهری مطرح می‌شد که معمولاً میان دو سر بازار وجود داشت و مسافرانی که وارد شهر می‌شدند با طی کردن یک مسیر اقتصادی که بازار بود وارد شهر می‌شدند.
امروزه ورودی شهرها به شکل نمادین طراحی می‌شود و ویژگی‌های خاص خودش را دارد، در بعضی شهرها ادراک ورودی ابعاد کالبدی دارد و مخاطب با دیدن یک المان فکر نزدیک شدن به شهر را می‌کند، به عنوان مثال زمانی که برج آزادی تهران یا دروازه شیراز می‌بینیم متوجه نزدیک شدن به این شهرها می‌شویم.
بعد کالبدی ورودی‌های شهر در گذشته دروازه و بعد ادراکی آنها مناره‌ها یا مساجد بوده است؛ لذا بحث ورودی‌ها یک آستانه ادراکی روانی و کالبدی فیزیکی دارد. کالبد ورودی یک عامل هویتی است که مخصوص هر شهری است و آن را متمایز از شهرهای دیگر می‌کند. امروزه ورودی شهرها به لحاظ اقتصادی، گردشگری و فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است؛ لذا می‌توان گفت ورودی شهرهای امروزی یک مجموعه و محور است که باید رونق اقتصادی و گردشگری شهر را به دنبال داشته باشد.
طراحی ورودی‌های شهرهای ما با چه مشکلاتی مواجه است؟
بیشتر ورودی شهرهای ایران به کارگاه‌های صنعتی، پادگان‌های نظامی، فضاهای خشک و خشن، گره‌های ترافیکی، زیرگذرها و روگذرهای شهری تبدیل و مانع از این شده است که ورودی‌های شهر به محور گردشگری، زیارتی فرهنگی و عشایری تبدیل شود.
هر شهری چندین ورودی مختلف دارد و باید براساس سند توسعه گردشگری نسبت به ساماندهی ورودی‌ها اقدام کرد، به طور مثال در شهر همدان ورودی شهر از سمت تهران باید از منظر گردشگری کشاورزی مورد توجه قرار گیرد، زیرا در آن مسیر باغ‌های میوه و سبزیجات وجود دارد، لازم است ورودی شهر همدان از سمت شهر اراک نیز به عنوان محور صنعتی مدنظر قرار گیرد.
امروزه به طراحی ورودی‌های شهر و ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر شهر توجهی نمی‌شود، در حالی که هر ورودی پتانسیل و ویژگی‌های خاصی دارد که باید با انجام مطالعات بتوانیم برنامه‌ریزی مشخص و مدونی داشته باشیم.
چه راهکارهایی برای اصلاح ورودی‌ها باید مدنظر باشد؟
به دلیل اهمیت کلان‌شهرها انتظار می‌رود که ساماندهی مجموعه ورودی‌های آن بیشتر مورد توجه قرار گیرد، چراکه گردشگران و مسافران بیشتری به آن شهرها سفر می‌کنند و به دلیل تنوع جمعیتی ویژگی‌های خاص خود را دارند.
ورودی شهرهای کشور از اغتشاشات بصری رنج می‌برد، در حالی که ورودی روستاها، شهرها و کلان‌شهرها باید سیما و منظر مناسبی داشته باشد و تابلوها و رنگ‌های آن پالایش شود. ورودی‌ها باید متناسب با هویت و فرهنگ هر شهر باشد و این ویژگی‌ها در فرایند طراحی مدنظر قرار گیرد، با این وجود ساماندهی ورودی‌های کلان‌شهرهای بزرگ باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، چرا که جمعیت بیشتری دارد و نقش مهمی در جذب گردشگر و توسعه صنعت گردشگری خواهد داشت.
ورودی شهرهای ایران باید از چه منظری مورد توجه قرار گیرد؟
ورودی شهرها از نظر المان، کالبد و زیرساخت‌ها دچار مشکل است. شرط لازم نها این نیست که یک کلان‌شهر المان خوبی در محل ورودی داشته باشد، بلکه مجموعه ورودی‌های شهر باید از منظر کاربری‌ها نیز مورد توجه قرار گیرد؛ لذا در مرحلهنخست باید اغتشاشات بصری و رفع آنها را در اولویت قرار دهیم.
زمانی که ورودی شهرها را مناظر خشک و خشن، کارگاه‌های مختلف، دود و آلودگی گرفته است، اگر المان خوبی هم نصب شده باشد، کیفیت ورودی شهر همچنان مطلوب نیست. زمانی می‌توانیم به طراحی یک المان خوب بپردازیم که فضای سبز پیرامون و محیط زیست اطراف شهر سالم و پاکیزه باشد.
ورودی شهر باید نماینده و چکیده شهر باشد، لازم است بسیاری از پارک‌های موضوعی و موضعی در ورودی شهرها احداث شود تا اگر مسافر و رهگذر فرصت ورود به شهر را نداشت، حداقل آشنایی مختصری با شهر پیدا کند.
امروزه در کشور ما در ورودی شهرها، موضوعات عملکردی، کارکردی، سیما و منظر و حذف اغتشاشات بصری باید در اولویت قرار گیرد؛ لذا نحوه ساماندهی فضاهای سبز شهری، حذف کاربری‌های ناسالم و تعریف الگوی گردشگری می‌تواند مؤثر باشد، چراکه ورودی شهرها معمولاً یک محور اصلی است.
نظر شما