آسیب پلاستیک به محیط‌زیست جبران‌پذیر است؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، مهدی خادم ثامنی، مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: "آیین‌نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی" به کاهش ورودی لندفیل‌ها، افزایش یازیافت و رسیدن به هدف پسماند صفر(zero waste) کمک می‌کند.

وی با اشاره به آئین‌نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی افزود: در این آئین‌نامه، کیسه‌های پلاستیکی را کیسه‌هایی تعریف کردیم که از مواد پلیمری ساخته شده که اغلب از جنس پلی‌اتیلن یا پلی‌پروپن‌ها هستند. ما دو نوع کیسه سازگار با محیط زیست و کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر را داریم. کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر بر اساس تجزیه میکروارگانیسم‌ها به ترکیبات آب، Co۲ و سایر ترکیبات غیرمضر تبدیل می‌شوند که این تجزیه بستگی به شرایط محیطی، دما و رطوبت کمتر از یک سال زمان می‌برد. کیسه‌های سازگار با محیط زیست نیز کیسه‌های کاغذی یا پارچه‌ای هستند.

مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: گروهی از کیسه‌های پلاستیکی وجود دارند که پیوندهای زنجیره‌های پلیمری آنها توسط اشعه UV(فرابنفش) خورشید شکسته شده و به میکروارگانیسم‌ها تجزیه می‌شوند که بسیار خطرناک است. این نوع پلاستیک‌ها در دنیا منسوخ شده و در کشور ما نیز در همین آئین‌نامه به ممنوعیت تولید این کیسه‌ها در کشور تأکید شده است.

وی در رابطه با ماده دو آئین‌نامه کاهش کیسه‌های پلاستیکی گفت: بر اساس این ماده وزارت صمت موظف است تدابیری را در نظر بگیرد که طبق آن تولیدکنندگان کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون در یک بازه زمانی پنج ساله این پلاستیک‌ها را به کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر تبدیل کنند. در این ماده یک برنامه تشویقی برای تولیدکنندگان پلاستیک با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون در نظر گرفته شده که وزارت اقتصاد و دارایی، سازمان محیط زیست و وزارت صمت باید این برنامه را تدوین کنند.

خادم ثامنی اضافه کرد: در ماده ۳ آئین‌نامه آمده است که وزارت صمت و وزارت کشور موظف شده‌اند در راستای کاهش تولید پسماند و کاهش تولید و توزیع کلاس‌های پلاستیکی ظرف سه ماه شیوه‌نامه‌هایی را تدوین کنند. بر این اساس توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی به جز در میوه‌فروشی‌ها ممنوع می‌شود. در قسمت دوم ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون را داریم که شامل همه اصناف از جمله میوه‌فروشی‌ها است. در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از ۶۰ میکرون مطرح است؛ کیسه‌های کمتر از این مقدار بسیار سبک بوده و با باد به راحتی جابه‌جا می‌شوند و مدیریت آنها دشوار است.

وی تصریح کرد: در ماده ۵ آئین‌نامه تأکید شده که وزارت صمت و وزارت کشور از اقدامات خود به سازمان حفاظت محیط زیست گزارش دهند. ماده ۶ نیز به تدوین استاندارد برای تشخیص کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر اشاره دارد. در حال حاضر استانداردی را برای تشخیص اینکه یک کیسه پلاستیکی تخریب‌پذیر است یا خیر نداریم اما دفتر پسماند سازمان محیط زیست با همکاری دانشگاه علم و صنعت در نظر دارند تا این کار را در اسرع وقت انجام دهند.

مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست افزود: ایران صنایع پتروشیمی قدرتمندی دارد، تولید کیسه‌های پلاستیک مقرون به صرف است و بحث این نیست که تولید نشوند، بلکه باید ضخامت بیشتری داشته باشند، چندبار مصرف باشند و به راحتی بازیافت شوند. از طرفی کیسه‌های پارچه‌ای و کاغذی سازگار با محیط زیست مصرف آب بالایی دارند و نسبت به پلاستیک بسیار آب‌بر است چرا که منشأ گیاهی دارد و گیاهی که کیسه از آن ساخته شده آب، سم و کود مصرف کرده است.

وی درباره سمی بودن کیسه‌های پلاستیکی گفت: کنوانسیون جهانی پلاستیک اعلام کرده است که پلاستیک‌ها شامل یک سری ترکیبات سمی هستند که به مرور زمان می‌توانند محیط زیست و به‌ویژه آب‌های دریایی را آلوده کنند. در کنوانسیون بازل (کنوانسیون انتقال برون‌مرزی پسماندهای خطرناک) نیز پسماندهای پلاستیکی که سابقاً در الحاقیه ۹ بودند، به الحاقیه‌های ۲ و ۸ رفته است، یعنی در گروه پسماندهای خطرناک قرار گرفته است. البته اثبات این مورد مستلزم یک سری آزمایشات بر روی پلاستیک است.

خادم ثامنی با بیان اینکه مدیریت پسماندهای پلاستیکی بسیار حائز اهمیت است، اظهار کرد: ۳۰ نوع پلاستیک مختلف داریم که تجزیه آنها در محیط نسبت به شرایط محیطی مختلف بین ۲۰۰ تا ۹۰۰ سال زمان می‌برد. آئین‌نامه کاهش کیسه‌های پلاستیکی قدمی است که در راستای کاهش کیسه‌های پلاستیکی برداشته شده اما دنیا به بازیافت کیسه‌های پلاستیک تأکید دارد.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر آمار دقیقی از مقدار بازیافت در کشور نداریم البته در سال ۱۳۹۷ سامانه جامع محیط زیست راه اندازی شد که در این سامانه کلیه دستگاه‌ها و صنایع باید مقدار تولید پسماندهای خود را بارگذاری کنند. در تلاش هستیم که این سامانه به‌روز شود و دستگاه‌ها و صنایع نیز در زمینه بارگذاری مقدار پسماند خود همکاری کنند. اگر این اتفاق بیفتد می‌توانیم آمار دقیقی از میزان بازیافت در کشور داشته باشیم.

مقابله با بحران ترویج مصرف پلاستیک با تدوین قوانین بازدارنده

محمد درویش، فعال و کنشگر محیط‌زیست تعریف قوانین بازدارنده مؤثر را عمده‌ترین موفقیت کشورهای جهان در مقابله با ترویج و مصرف بی‌رویه پلاستیک می‌داند و اظهار کرد: این کشورها با تصویب جریمه‌های هنگفت و افزایش هزینه‌های مصرف پلاستیک، درصدد تشویق شهروندانی هستند که از این ماده مخرب زیست‌محیطی استفاده نمی‌کنند.

وی افزود: نمی‌توانیم پلاستیک را حذف کنیم، اما می‌توانیم ماهیت پلاستیک را به‌نحوی تغییر دهیم که از یک عنصر آلاینده و مخرب محیط‌زیستی به یک عنصر دوستدار محیط‌زیست تبدیل شود؛ اگر درصدد مقابله با بحران مخاطرات زیست‌محیطی مصرف پلاستیک در کشور هستیم باید با بازنگری قوانین و اعمال سیاست‌هایی، طی فرایندی بتوانیم سرمایه‌گذاری را در جهت تولید محصولات زیست‌پذیر و حفاظت از محیط‌زیست تشویق کنیم.

این کنش‌گر محیط‌زیست با اشاره به اهمیت فرهنگ‌سازی برای خودداری مردم از مصرف کیسه‌های پلاستیکی، گفت: اگر تنها به صورت گفتاری و بدون معرفی هیچ‌گونه جایگزینی، برای شهروندان متذکر شویم که مصرف پلاستیک خطرناک است، به هیچ‌وجه دغدغه‌های زیست‌محیطی برطرف نخواهد شد؛ باید طی بازنگری قوانین از افرادی که با تفکیک زباله‌های تر و خشک از مبدا درصدد کاهش هزینه‌های بازیافت هستند، حمایت کنیم.

وی با اشاره به فعالیت اپلیکیشن‌هایی در پایتخت که درب منازل، زباله‌های تفکیکی خشک را طی فرآیند وزن و با پرداخت هزینه از شهروندان تحویل می‌گیرد، تصریح کرد: متأسفانه پیمانکارهای برخی از ارگان‌ها در جهت ترویج پدیده زباله‌گردی ضمن کنترات محله‌ها برای جمع‌آوری زباله‌ها با اپلیکیشن‌ها درگیری فیزیکی هم پیدا می‌کنند اما پیگیری این موضوع زیست‌محیطی توسط مسئولان مرتبط رسیدگی نمی‌شود و در این موضوع کاملاً بی‌تفاوت هستند.

درویش ادامه داد: گروه‌هایی که منفعت آن‌ها در بخش زباله است، به دلیل پرداخت نکردن حق بیمه، نبود رعایت حقوق اخلاقی کارگران به خصوص در به‌کارگیری اکثر اتباع بیگانه با صرف هزینه‌های اندک، اقدام به جمع‌آوری پلاستیک از سطح شهرها می‌کنند، اما در حفظ محیط‌زیست از اپلیکیشن‌ها و افراد متخصص استفاده نمی‌شود.

وی درباره اینکه پلاستیک‌ها با آلایندگی‌های بسیار بالا بدون تجزیه، سال‌ها در طبیعت با مخاطرات زیست‌محیطی ماندگار است، افزود: بعضی پلاستیک‌ها پس از تجزیه مورد مصرف پرندگان و دام قرار می‌گیرد که با آلودگی این موجودات و ورود آن‌ها به زنجیره غذایی مورد استفاده انسان، آن‌ها را نیز آلوده می‌کند.

این کنش‌گر محیط‌زیست درباره آثار مخرب میکروپلاستیک‌ها بر محیط‌زیست و سلامت انسان و سایر موجودات، خاطرنشان کرد: میکروپلاستیک‌ها می‌تواند تا سال‌ها به‌راحتی وارد آب، غذا و بدن انسان‌ها شود و به شدت برای سلامتی خطرناک باشد، طبق پژوهش‌هایی میزان زیادی میکروپلاستیک در ارتفاعات کوه راکی، کوهستان‌های آلپ و ارتفاعات هیمالیا مشاهده شده که حتی پژوهشگران را متعجب کرده است؛ چراکه ممکن است این پلاستیک‌ها تا صدها سال به شکل ذرات ریز با آسیب‌پذیری به محیط‌زیست همچنان در طبیعت ماندگار باشد.