به گزارش خبرنگار ایمنا، طی یادداشتی که غلامرضا لاشجردی فراهانی، نویسنده و کارشناس پژوهش بنیاد ایران‌شناسی در اختیار خبرگزاری ایمنا قرار داده، آمده است:
«برای بررسی تاریخ جشن نوروز می‌توان به منابع مختلفی که در دسترس قرار دارند، مراجعه کرد. این منابع می‌توانند کتیبه‌های باستانی هخامنشی و ساسانی یا کتاب‌ها و داستان‌هایی باشند که از روزگاران گذشته به یادگار مانده‌اند و یا از دل فرهنگ‌عامه استخراج شده‌اند. اما اگر نگاهی دقیق به کتاب‌هایی چون اوستا، شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری بیندازیم، می‌توانیم ردپای این آئین کهن را دوره قبل زرتشت پیامبر جست‌وجو کرد. بر اساس روایت تاریخی جمشید چهارمین پادشاه پیشدادی بنیان‌گذار نوروز بوده است. جمشید با انجام هر کار نیکی، آن روز را جشن می‌گرفته است. دریکی از این روزها تابیدن نور خورشید بر تاج پادشاه و درخشش و تلألو آن شور و هیجانی وصف‌ناپذیر در میان مردم برپا می‌کند. بعد از این اتفاق جمشید آن روز را گرامی داشت و از آن به بعد آن روز بزرگ به‌عنوان نوروز شناخته شد.
قبل از ورود اسلام، مردم ایران‌زمین پیرو زرتشت پیامبر بودند. زرتشت فردی بود که تقویم خورشیدی را به مردم معرفی کرد و اولین روز سال که در آن طول روز و شب با یکدیگر برابر بودند را جشن گرفت. این اطلاعات که در کتاب اوستا آمده است، زرتشت را به‌عنوان بنیان‌گذار نوروز عنوان می‌کند، اما بر اساس یک سری روایات دیگر، نوروز قبل از ظهور زرتشت هم وجود داشته است.
نوروز از منظر علم نجوم
نوروز مصادف باروزی انتخاب‌شده که در آن خورشید روی مدار استوا قرار می‌گیرد درنتیجه این پدیده طول روز و شب باهم برابر می‌شوند. این اتفاق در سراسر جهان رخ می‌دهد و در همه کشورها، روز و شب هر یک دقیقاً معادل ۱۲ ساعت خواهند بود. این روز به‌خصوص که نشانه آمدن بهار و بیدارشدن طبیعت از خواب زمستانی است از سه هزار سال پیش مورد احترام ایرانیان بوده و جشنی به همین مناسب برگزار می‌شده است.
نوروز یکی از بزرگ‌ترین‌های جشن‌های ایرانیان
شاید تاکنون نام جشن‌های مختلف ایرانی مانند سپندارمذگان و جشن سده را شنیده باشید. در میان جشن‌های مختلف ایرانیان هفت جشن وجود دارند که تحت هر شرایطی برگزار می‌شدند. شش جشن به نام جشن‌های گاه‌انبار به معنی آفرینش‌های شش‌گانه نامیده می‌شدند.
مید یوزرم گاه (جشن میانه بهار)
مید یوشم گاه (جشن نیمه تابستان)
پیتی شهیم گاه (سالگرد آفرینش زمین و فصل گردآوری غله)
آیا سرم گاه (سالگرد آفرینش گیاه)
مید یاریم گاه (سالگرد آفرینش چارپای مفید)
همسپد میدم گاه (سالگرد آفرینش انسان)
هفتمین جشن، نوروز است که باگذشت هزاران سال همچنان برگزار می‌شود و جزو جدایی‌ناپذیر هویت ایرانیان و تمام پارسی‌زبانان سراسر دنیا است. این جشن همان‌طور که می‌دانید با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود. البته بخش‌هایی از این رسوم دچار تغییرات شده، اما اصل ماجرا همان است که توسط نیاکان ما هم اجرا می‌شده است.
نحوه جشن‌گیری نیاکان ما
آنچه مسلم است برگزاری مراسم نوروز از زمان هخامنشیان در بین مردم رواج بسیار داشته، اما تغییراتی در شیوه برگزاری آن ایجاد شده است.
جشن نوروز در زمان ساسانیان باشکوه بسیار زیادی برگزار می‌شد و مدت‌زمان آن شش روز بود که درمجموع به دو دوره نوروز کوچک (یکم تا پنجم فروردین) و نوروز بزرگ (روز ششم فروردین) تقسیم می‌شد. هرکدام از روزهای نوروز به یکی از طبقات اجتماعی مردم تعلق داشت تا به خدمت شاه برسند.
در روز یکم فروردین، مخصوص عامه مردم بود. در این روز مردم به دیدن شاه می‌آمدند و خواسته‌های خود را مطرح می‌کردند.
روز دوم فروردین مخصوص دهقانان و خدمتگزاران آتشکده‌ها بود. در روز سوم فروردین روحانیان و موبدان خود را به محضر شاه می‌رسانند. روز چهارم شاه میزبان اعضای خاندان سلطنتی، رجال، مردم کشور و فرماندهان ارتش بود. روز پنجم هم به بازدید اشراف اختصاص داشت. در روز پایانی این ندیمان و مشاوران بودند که خود را به این مراسم می‌رسانند. در گاه‌شمار ساسانی سال کبیسه وجود نداشت به همین ممکن بود نوروز در فصل‌های مختلفی برگزار شود.
یکی از رسوم بسیار جذاب این دوره این بود که ۲۵ روز قبل از شروع نوروز، انواع حبوبات و غلات روی ستون‌هایی از خشت خام کاشته می‌شد. هرکدام از این غلات که سریع‌تر رشد می‌کرد نشان می‌داد که سال آینده قرار است آن محصول برداشت پربرکتی داشته باشد. آب پاشیدن روی یکدیگر، روشن‌کردن آتش، سکه عیدی دادن از دیگر رسومی بودند که در دوره‌های دیگر پادشاهان ساسانی در ایام نوروز برگزار می‌شد.
به دستور ملک شاه سلجوقی، تعدادی از ستاره‌شناسان ایرانی تغییراتی در گاه‌شمار ایرانی ایجاد کردند. این گروه محاسباتی انجام دادند که در آن هر چهارسال یک‌بار تعداد روزهای سال از ۳۶۵ روز به ۳۶۶ روز تغییر می‌کرد تا نوروز همواره در اولین روز فروردین برگزار شود. این تقویم به تقویم جلالی شهرت پیدا کرد.
نوروز در زمان صفویان
دوره صفوی دوره‌ای است که در آن نوروز دوباره به‌روزهای اوج خود بازگشت. شاه‌عباس صفوی در سال ۱۵۹۷ میلادی، مراسم نوروز را در عمارت نقش‌جهان در اصفهان باشکوه فراوان برگزار کرد و به این ترتیب اصفهان را به‌عنوان پایتخت خود برگزید.
در این روز قبل از شروع مراسم، منجمان و ستاره‌شناسان روی پشت‌بام کاخ سلطنتی می‌رفتند و با بررسی دقیق زمان مشخص تحویل سال را مشخص می‌کردند. سپس با علامت این گروه صدای شلیک توپ و تفنگ و نقاره و نای بلند می‌شد و شروع سال نو به اطلاع مردم می‌رسید. در دوره صفوی هم مانند سلسله‌های ایرانی قبل از اسلام، مراسم بار عام اجرا می‌شد. طول مدت جشن نوروز هشت روز بود که هرروز قشر خاصی از مردم به دیدن شاه می‌رفتند. اولین روز به مردم عادی و آخرین روز به نزدیکان درجه‌یک شاه اختصاص داشت.
آتش‌بازی، اجرای صحنه‌های کمدی در مقابل کاخ شاه ازجمله مراسم‌هایی بودند که در جشن نوروز برگزار می‌شد، اما شاید یکی از جالب‌ترین بازی‌های بین مردم تخم‌مرغ‌بازی بود. در این بازی دو نفر تخم‌مرغی به دست می‌گرفتند و نوک تخم‌مرغ‌ها راه به هم می‌زدند، کسی پوسته تخم‌مرغش زودتر می‌شکست، بازنده بازی بود.
نوروز در زمان قاجار
در زمان قاجار هم یک ساعت قبل از تحویل سال نو، تمام درباریان در کاخ شاه جمع می‌شدند. سپس شاه به این جمع اضافه می‌شد و پس از کمی صحبت و سخنرانی خطیب، تعظیم در مقابل شاه، منجم دربار خیر شروع سال جدید را به اطلاع توپچی می‌رساند و با شلیک توپ تمامی مردم از شروع سال نو باخبر می‌شدند. سپس شاه به اعضای حاضر در دربار عیدی می‌داد. در سایر شهرها این مراسم با حضور فرماندار همان منطقه برگزار می‌شد.»
نظر شما