به گزارش خبرنگار ایمنا، روز _جمعه بیست‌وپنجم شهریورماه ۱۴۰۱_ در بیست و دومین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که به میزبانی ازبکستان در شهر سمرقند برگزار شد؛ به صورت رسمی، عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای توسط رئیس جمهور ازبکستان اعلام شد.
ایران از سال‌های دور همواره به دنبال عضویت کامل در پیمان شانگهای بوده است؛ با این وجود، اعضای این سازمان تحت‌تأثیر تحریم‌های اقتصادی، موافق عضویت کامل ایران نبودند و حتی در سال ۲۰۱۵، چین علت مخالفت را تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل عنوان کرده بود.
گفتنی است، سازمان همکاری‌های شانگهای یک نهاد همکاری میان دولتی است که باهدف همکاری چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی، از سوی رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان در سال ۱۹۹۶ تشکیل شد.
با این وجود، در سال‌های اخیر به دلیل بالا گرفتن تنش‌های روسیه و چین با ایالات متحده، فضای مساعدی جهت عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای فراهم شد؛ در واقع چین و روسیه در سال‌های اخیر به دلیل تنش با آمریکا تحت برخی از تحریم‌های این کشور و اتحادیه اروپا قرار گرفته‌اند و همین امر فرصت مناسبی را برای ایران ایجاد کرد تا عضویت کامل ایران در این سازمان که یک‌سوم از اقتصاد دنیا را شامل می‌شود، تحقق یابد.
مزایای عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای
بدون شک، عضویت ایران در این پیمان سبب می‌شود که روابط دوجانبه کشور با تک‌تک اعضا بهبود یابد و ایران از ظرفیت‌های اقتصادی جدید بهره‌مند شود؛ از سوی دیگر به دلیل عضو نبودن غربی‌ها در این سازمان، ظرفیت‌های قابل‌توجهی برای ایران ایجاد خواهد شد و کشور قادر خواهد بود بدون امتیازدهی به غرب، در مسیر خنثی‌سازی شرایط تحریمی قدم بردارد.
همچنین ایران قادر خواهد بود از ظرفیت کشورهای چین و روسیه در پرونده هسته‌ای یا قطعنامه شورای امنیت بهره ببرد، درعین‌حال بستر مناسبی جهت نهایی شدن قرارداد ۲۵ سال با چین و قرارداد بلندمدت با روسیه فراهم خواهد شد.
به‌طورکلی «امکان تجارت مستقیم و پایدار با کشورهای عضو»، «ایجاد اعتماد همه اعضا جهت تعامل همه‌جانبه»، «تقویت اثرگذاری در بازار بین‌المللی نفت و گاز»، «کاهش هزینه حمل‌ونقل در صادرات و واردات»، «سرعت بخشیدن به روند حذف دلار از معاملات»، «مشارکت سازنده در حل‌وفصل مناقشات منطقه‌ای»، «افزایش همکاری در زمینه‌های مختلف از قبیل انرژی و تورسیم» و «برقراری امکان مشارکت گسترده در ساختارهای سیاسی نظامی و امنیتی»، از مهمترین مزایای عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای به شمار می‌رود.
فرصت‌های حوزه انرژی و پتروشیمی
کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای بزرگترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی در جهان محسوب می‌شوند، به همین دلیل مهمترین فرصت پیش روی ایران با عضویت در این سازمان را باید در حوزه منابع انرژی جست‌وجو کرد. جمهوری اسلامی ایران از لحاظ منابع گازی دومین کشور و از لحاظ منابع نفتی چهارمین کشور مهم جهان محسوب می‌شود، عضویت در این سازمان باعث افزایش فروش منابع انرژی از سوی ایران می‌شود. پتروشیمی نیز یکی دیگر از موارد همکاری میان ایران و اعضای سازمان به شمار می‌رود که نباید از آن غافل شد.
اقتصاد، تجارت و صادرات
همکاری‌های اقتصادی فرصتی مشترک برای اعضای سازمان محسوب می‌شود تا بتوانند مبادلات تجاری و اقتصادی خود را گسترش دهند، عضویت ایران در این سازمان تأثیر بسزایی در زمینه افزایش سطح بازرگانی با کشورهای عضو سازمان ایفا می‌کند و فرصت بهره‌برداری از امکانات و تسهیلات سازمان را در این زمینه فراهم می‌کند. ایران با عضویت دائم در این سازمان می‌تواند از امتیازات این پیمان استفاده کند و به بازار بزرگ و پرجمعیت کشورهای عضو سازمان دسترسی پیدا کند.
در حال حاضر کشورهای عضو شانگهای نیز زمینه و بستر همکاری با جمهوری اسلامی ایران را از هر زمان دیگری مهیاتر می‌دانند و بر این باورند که می‌توانند همکاری‌های بهتر و بیشتری با ایران داشته باشند. هر یک از اعضای سازمان بسته به ظرفیت‌هایی که دارند مقصدی برای صادرات و همچنین واردات کالا و … به شمار می‌روند.
فرهنگی و گردشگری
تقویت زبان فارسی با عضویت کامل جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای علاوه بر منافع اقتصادی و سیاسی، امنیتی، منافع فرهنگی نیز خواهد داشت، یکی از عناصر مهم فرهنگی یک کشور زبان است، قدرت زبان، شعر و ادب فارسی یک میراث فکری و فرهنگی ارزشمند به شمار می‌رود که امروزه دارای یک قلمرو وسیع از جغرافیای انسانی است که از افغانستان تا پاکستان و تاجیکستان را شامل می‌شود.
سه عضو سازمان همکاری شانگهای یعنی افغانستان به عنوان عضو ناظر، تاجیکستان و پاکستان به عنوان دو عضو از همزبانان ایران و نزدیکان زبان فارسی محسوب می‌شوند که این خود یکی از فرصت‌های پیش روی ایران در زمینه فرهنگی و گردشگری است. توجه داشته باشید که در حوزه فرهنگی و گردشگری محدودیت کمتری وجود دارد به همین دلیل ایران می‌تواند از ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری همچون فیلم، موسیقی، معماری و … استفاده کند که البته لازمه آن اقدامات گسترده‌ای است که باید صورت بگیرد.
از سوی دیگر نباید از محدودیت‌های سازمان همکاری شانگهای غافل شد. تنها ۷ درصد اسناد این سازمان اقتصادی بوده و مهمترین موانع موجود در مسیر همگرایی اقتصادی و تجاری در سازمان همکاری شانگهای عدم تجانس و ناهمگونی بین کشورهای عضو از منظر شاخص‌های اقتصادی و تجاری است. فراهم نبودن زمینه همکاری نهادی میان کشورهای عضو، تفاوت دیدگاه چین و روسیه درباره اهمیت و جایگاه اقتصادی سازمان در برنامه‌های بلندمدت اقتصادی آنها در منطقه و عدم وجود زیر ساخت‌های مالی مورد نیاز در ساماندهی همکاری‌های مالی میان اعضا از دیگر محدودیت‌های این نهاد است.
در نهایت عضویت کشورمان در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند فرصت‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی زیادی را در اختیار ایران قرار دهد که با برنامه‌ریزی درست می‌توان از ظرفیت‌های این سازمان برای تأمین منافع ملی استفاده کرد.
چالش‌های عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای
اگرچه ورود ایران به سازمان همکاری شانگهای به هر دو طرف کمک خواهد کرد، اما دو طرف نباید توقع زیادی از یکدیگر داشته باشند. از یک سو، اگرچه سازمان همکاری شانگهای از زمان تأسیس تاکنون دستاوردهایی داشته است، اما در حال حاضر نمی‌توان توانایی‌های آن را دست بالا ارزیابی کرد. به عنوان مثال، دو عضو سازمان همکاری شانگهای، تاجیکستان و قرقیزستان، در جریان اجلاس سمرقند که به تازگی پایان یافته است، وارد جنگ شدند که بدیهی است که چالشی جدی برای سازمان همکاری شانگهای است.
تناقض آشکار بین برخی از کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای خطری پنهان است که نمی‌توان آن را برای توسعه و رشد سازمان نادیده گرفت.
از سوی دیگر، از طرفی ایران ممکن است یک عضو مفید برای سازمان همکاری شانگهای باشد، ولی مثل هر یک از کشورهای عضو این سازمان شاید در مواقعی شاید چالش‌هایی نیز برای آن داشته باشد چرا که در دنیای امروز، روند کلی این است که روابط بین سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای عضو آنها سست‌تر شده است زیرا دنبال کردن و در نظر گرفتن منافع ملی کشورها به طور فزاینده ای نسبت تعهد آنها در قبال منافع جمعی و سازمان‌های بین المللی پیشی گرفته است.
نظر شما