به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از مسائلی که از گذشته تا کنون ذهن بشریت را درگیر کرده، وجود بیگانگان در جهان هستی است. اینکه ما در این کیهان تنها هستیم یا نه، یکی از مسائلی است که تا کنون پاسخ قطعی برای آن ارائه نشده، اما به‌لحاظ ریاضی و آماری وجود حیات بیگانه ناممکن نیست.
جهانی که در آن زندگی می‌کنیم، بسیار عظیم است و همین عظمت موجب کنجکاوی دانشمندان برای شناخت بیشتر کیهان و کشف حیات احتمالی بیگانگان شده است. در منظومه شمسی تنها سیاره زمین میزبان حیات هوشمند است و سیارات دیگری مانند مریخ ممکن است میزبان حیاتی تک‌سلولی باشد، اما در تمام کیهان میلیاردها ستاره وجود دارد که هر یک از آن‌ها دارای منظومه‌ای مختص به خود است. بنابراین احتمال وجود حیات در چنین کیهان عظیمی بسیار ممکن است.
طی تحقیقات انجام‌گرفته از سوی دانشمندان، قمر «انسلادوس» که جزو قمرهای سیاره زحل است، ویژگی‌هایی دارد که آن را مستعد وجود حیات می‌کند. برای شناخت بیشتر این قمر و بررسی ویژگی‌های آن، با محسن منتظری، ستاره‌شناس و مخترع فناوری‌های حوزه نجوم گفت‌وگویی انجام داده‌ایم، که در ادامه می‌خوانید:
مطالعات پیرامون سیاره زحل از چه زمانی آغاز شد؟
مطالعات پیرامون سیاره زحل به‌صورت جدی از سال ۱۹۷۹ آغاز شد. در نخستین مأموریت، فضاپیمای «پایونیر» به فضا پرتاب شد و آگاهی‌هایی را درباره این سیاره گردآوری کرد و در اختیار بشر قرار داد. در ابتدا اطلاعات بشر از سیاره زحل و اقمار مهم آن بسیار کم بود، اما زمانی که فضاپیمای «وویجر» توانست به فضا برود و «تایتان» را مورد بررسی قرار دهد، اطلاعات بسیاری در اختیار پژوهشگران قرار گرفت. قمر «تایتان» جزو بزرگ‌ترین اقمار منظومه شمسی است و حتی از عطارد نیز بزرگ‌تر است.
قمر «انسلادوس» چه زمانی مورد توجه قرار گرفت؟
پس از آنکه بشر توانست با استفاده از فضاپیمای «وویجر» قمرهای زحل را بررسی کند، مأموریت «کاسینی» شروع به فعالیت کرد. این مأموریت تا سال ۲۰۰۵ ادامه داشت و اطلاعات مفیدی پیرامون اقمار زحل در اختیار بشر قرار داد؛ البته پیش از آن «وویجرها» اطلاعات بسیاری به دست آورده بودند، اما داده‌های جدیدی که بشر از اقمار زحل و «انسلادوس» در اختیار دارد، مربوط به مأموریت «کاسینی» است.
قمر «انسلادوس» چه ویژگی‌هایی دارد؟
«انسلادوس» ششمین قمر بزرگ سیاره زحل به‌شمار می‌رود که توسط سفینه فضایی «کاسینی» مورد بررسی قرار گرفت. قطر این قمر تنها ۵۰۰ کیلومتر و تقریباً معادل یک دهم قمر «تایتان» است. «انسلادوس» در قیاس با زمین بسیار کوچک است، زیرا قطر زمین برابر با ۱۲ هزار و ۸۰۰ کیلومتر بوده و قطر «انسلادوس» ۵۰۰ کیلومتر است.
هنگامی که پژوهشگران این قمر را مورد بررسی قرار دادند، اطلاعات حائز اهمیتی به دست آوردند. نخستین ویژگی مهم «انسلادوس» دمای بسیار پایین آن است، دمای این قمر در هنگام ظهر به منفی ۱۹۸ درجه می‌رسد. «انسلادوس» از مغناطیس و گرانش سیاره زحل بسیار تاثیرپذیر است. از طرفی، شرایط جوی و سطحی این قمر باعث شده است که تمام نور خورشید را بازبتاباند و هیچ انرژی برای گرم شدن جذب نمی‌کند.
چرا «انسلادوس» به‌عنوان یکی از اقمار مستعد حیات شناخته می‌شود؟
این قمر مانند یک سطح برفی نور خورشید را به‌طور کامل بازمی‌تاباند، اما «انسلادوس» دارای ویژگی‌هایی است که آن را مستعد وجود حیات می‌کند. هنگامی که فضاپیماهای اعزام‌شده از سوی پژوهشگران موفق شدند تصاویر و داده‌هایی از قمر «انسلادوس» دریافت کنند، یخ‌فشان‌هایی در برخی از نقاط این قمر مشاهده شد. طی بررسی‌های انجام‌گرفته، این قمر که تنها ۵۰۰ کیلومتر قطر دارد، دارای ۹۰ آب‌فشان است و بیشتر آن‌ها در قطب جنوب «انسلادوس» قرار گرفته است.
آب‌فشان ناهمواری طبیعی است مانند آتش‌فشان‌های سیاره زمین که البته از آب‌فشان به‌جای گدازه، آب خارج می‌شود.
آیا شرایط «انسلادوس» استثنایی است؟
نه؛ در واقع شرایط قمر «انسلادوس» مانند اروپا است که البته در آن قمر به اندازه «انسلادوس» آب‌فشان وجود ندارد. از طرفی، در اروپا گسل‌های زیادی نیز وجود دارد که باعث می‌شود گاهی آب‌فشان‌هایی از سطح قمر جدا شده و در حلقه مشتری قرار گیرد. با توجه به این مسئله، «انسلادوس» ویژگی منحصربه‌فردی ندارد و تا حدود شرایط آن مشابه اروپا است.
چه عواملی اجرام آسمانی را مستعد حیات می‌کند؟
به‌طور کلی در هر جرم آسمانی که آب وجود داشته باشد، امکان وجود حیات نیز هست. در واقع آب مایع، ماده بسیار مهمی در بررسی حیات بیگانه محسوب می‌شود و در دل قمر «انسلادوس» نیز آب مایع وجود دارد، اما به صورت برف در سطح قمر پخش می‌شود.
و سخن پایانی؟
در حال حاضر پژوهشگران باید آب موجود در «انسلادوس» را مورد بررسی قرار دهند، تا از عناصر موجود در این سیاره اطلاعات بیشتری به دست بیاورند، زیرا در بررسی حیات بیگانه تنها وجود آب کافی نیست، بلکه در کنار آن نیتروژن، کربن‌دی‌اکسید و عناصر ارگانیک نیز باید وجود داشته باشند.
وجود هیدروکربن‌ها در سیاره یا قمر می‌تواند نشانه‌ای از وجود حیات باشد. زیرا هیدروکربن عامل تشکیل‌دهنده نفت خام است و نفت خام نیز در رُستنی‌ها وجود دارد. از طرفی، در بدن انسان نیز هیدروکربن‌های بسیاری وجود دارد. وجود نیتروژن نیز به‌عنوان عامل تشکیل‌دهنده DNA در بررسی حیات بیگانه بسیار حائز اهمیت است. در کنار تمام این موارد، اگر در سیاره‌ای فسفر نیز وجود داشته باشد، وجود حیات هوشمند و موجودات چندسلولی نیز امکان‌پذیر است.
نظر شما