به گزارش خبرنگار ایمنا، رکود اقتصاد داخلی و جهانی، تورم، افزایش نرخ ارز، کاهش کیفیت و استاندارد نبودن تولید محصولات مواد اولیه و فضای کارگاهی، به‌روز نبودن صنایع‌دستی، افزایش مالیات و نبود گردشگر، ازجمله دلایلی است که صنایع‌دستی را در داخل و خارج از کشور بدون مشتری کرده است.
این شرایط در حالی بر بازار صنایع‌دستی کشور حاکم شده است که ایران ازنظر تولید و تنوع صنایع‌دستی در دنیا پس از چین و هند، مقام سوم را به خود اختصاص داده، اما جایگاهش از نظر تولید و صادرات صنایع‌دستی با پتانسیل‌های موجود تطبیقی ندارد. موضوعی که نشان‌دهنده تجارت ضعیف صنایع‌دستی است و باعث شده است که بسیاری از فعالان این حوزه، صنایع‌دستی را خارج از گود رقابت مطرح کنند.
حتی مدتی است که اخباری از فراوانی مهاجرت در میان هنرمندان این صنف منتشر می‌شود، مهاجرتی که نگران کننده است و اکثر فعالان این حوزه علت آن را بی‌رونقی بازار و صنعت صنایع دستی مطرح می‌کنند، حال‌آنکه با بی‌مهری بیشتر نسبت به صنایع‌دستی به‌خصوص شهرهای خلاق ایران، شرایط برای فعالان دشوارتر و حیات این صنعت بی‌رمق‌تر می‌شود.
صنایع‌دستی ایران در چه جایگاهی قرار گرفته است؟
براساس ماده ۱ قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی، صنایع‌دستی ایران مجموعه‌ای از صنایع هنری و سنتی است که ضمن رعایت ضوابط شرعی و قانونی با محوریت خلاقیت، ذوق و زیبایی‌شناسی و با بهره‌گیری از مواد اولیه قابل‌دسترس، تولید می‌شود؛ همچنین فرآیند ساخت و تولید این محصولات به‌صورت فردی یا گروهی و عمدتاً به‌صورت دستی و با کمک ابزار موردنیاز انجام می‌گیرد. این صنایع و هنرها در ایران بدون احتساب قالی و گبه ۲۹۵ رشته و زیررشته دارد.
اما وضعیت صنعت صنایع دستی در اصفهان چگونه است؟ در اصفهان که به‌عنوان شهر خلاق و مرکزی برای تولید و عرضه صنایع‌دستی شناخته می‌شود، اکنون وضعیت تولید به‌جایی رسیده است که از میان بیش از ۲۰۰ صنایع‌دستی در این استان، از نیمی از این آثار حتی حرف و نشانی هم در میان نیست و مابقی هم به‌طور نیمه‌جان در حال تولیدند و همین میزان نیز جذابیت چندانی برای مشتریان ایجاد نمی‌کند.
آثار ارزشمندی که ازجمله هنرهای پرآوازه این دیار محسوب می‌شد و شهری که در روزگاری نه‌چندان دور، صنایع‌دستی آن جایگاه و ارزش قابل‌توجهی نه‌تنها در ایران بلکه در آن‌سوی مرزهای کشور داشت، اکنون با فقدان مشتری روبه‌روست.
چرا صنعت صنایع دستی ایران نتوانست از نظر تولید و قیمت با کشورهای پیشرفته رقابت کند؟ بنا بر گفته فعالان این حوزه، دلیل اصلی این عقب ماندگی به عدم توانمندی در ایجاد تنوع در طرح‌ها، مدل‌ها و محصولات تولیدی بازمی‌گردد و این موضوع باعث شده که صنایع‌دستی ایران جذابیت چندانی برای گردشگران و مصرف‌کنندگان خارجی نداشته باشد. چه‌بسا این روزها سلیقه مصرف‌کنندگان در جهان و ایران، به سمت تلفیق کالاهای سنتی با طرح‌های مدرن رفته است اما تولیدکنندگان اندکی از این تحولات الگو گرفته و اغلب به همان شیوه سنتی خود مانده‌اند.
نکته بسیار مهمی که اغلب کشورهای پیشرفته برای بهبود وضعیت تولید و صادرات صنایع‌دستی نسبت به آن توجه داشته و با آشنایی با سلایق بازارهای هدف و استفاده از تکنولوژی‌های به‌روز در تولید صنایع‌دستی توانسته‌اند از رقبای خود پیش بگیرند. موضوع دیگر ارتباطات تجاری ایران با کشورهای پیشرفته است؛ حقیقت آن است که میزان صادرات صنایع‌دستی در ایران نسبت به کشورهایی نظیر هند و چین بسیار کمتر است.
سالنامه آماری وزارت فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۹ تنها کشورهای عراق، افغانستان، ترکیه، عمان و آذربایجان مقاصد اصلی صادرات صنایع‌دستی ایران بودند. به اعتقاد فعالان و کارشناسان این عرصه، ایران تا زمانی که با کشورهای پیشرفته، ارتباطی دوسویه را پیدا نکند، نمی‌تواند مانند دیگر کشورها انتظار عملکرد مناسبی در زمینه صادرات صنایع‌دستی داشته باشد. همچنین برای پیشرفت در این زمینه نیاز به سرمایه‌گذار و حمایت از او است که این مهم را دولت باید بر عهده گیرد.
دولت پا پیش بگذارد
به غیر از چالش‌های اشاره شده، عده‌ای از هنرمندان صنایع‌دستی افزایش نرخ مواد اولیه، کاهش توان مالی مردم، کاهش ورود گردشگر و نبود تدابیر صحیح مدیریتی را از دلایل اصلی این اتفاق مطرح می‌کنند. به‌طوری‌که فعالان بسیاری از این حرفه ناامید و ترجیح به تعطیلی، تغییر شغل و یا مهاجرت داده‌اند.
هرچند هم دولت تسهیلات حمایتی را برای برخی از هنرمندان در نظر گرفت ولی این تسهیلات چندان ثمره‌ای درپی نداشت، زیرا مشکل به‌قدری عمق پیدا کرده است که تسهیلات این‌چنینی قادر به گشایش گره‌ای نیست.
دراین‌باره مجدالدین تاج، رئیس اتحادیه صنایع‌دستی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با تأکید بر رکود شدید در بازار صنایع‌دستی اظهار می‌کند: درحال‌حاضر فروش صنایع‌دستی اصفهان به کمترین حد خود رسیده است. حتی در فصل ورود توریست‌ها به اصفهان که اردیبهشت، مهر و آبان است متأسفانه به دلیل سفرهای اندک، این بازار، کساد بود.
وی یادآور می‌شود: ازآنجاکه صنایع‌دستی ارتباط مستقیمی با صنعت گردشگری دارد قطعاً به هر میزان گردشگر بیشتری وارد یک شهر شود بازار صنایع‌دستی آن‌هم رونق می‌گیرد. در این میان افزایش قیمت مواد اولیه هم نقش قابل‌توجه در رکود بازار داشته زیرا در قیمت نهایی محصول تأثیر می‌گذارد.
رئیس اتحادیه صنایع‌دستی استان اصفهان توضیح می‌دهد: افزایش قیمت دلار باعث گرانی مواد اولیه شده و نرخ نهایی محصول تولیدشده را افزایش می‌دهد و با توجه به قدرت خرید مردم و شرایط اقتصادی، خرید صنایع‌دستی گران‌قیمت، بدون توجیه می‌ماند زیرا اولویت فعلی برای مردم، تأمین خوراک است.
تاج تأکید می‌کند: گرانی دلار موجب نابودی صنایع‌دستی است، چون زیرساخت ۸۰ درصد محصولات مس است و طبق قوانین، قیمت مس هم با نرخ دلار سنجیده می‌شود. درصورتی‌که تقاضای ما آن است سهمیه‌ای از مس، برای هنرمندان صنایع‌دستی در نظر گرفته شود. لازم است برای برون‌رفت از این شرایط راکد در حوزه صنایع‌دستی دولت پای پیش بگذارد و با تخصیص مواد اولیه و فراهم‌سازی بازارهای هدف به هنرمندان کمک کند.
وی اضافه می‌کند: باوجودآنکه رتبه سوم تولید صنایع‌دستی را در جهان داریم اما در زمینه صادرات در رتبه ۴۵ قرار داریم. بنابراین باید دولت در راستای استفاده از ظرفیت‌های صادراتی، تسهیل قوانین گمرکی، ایجاد ارتباط بین تاجران کشورهای مختلف، تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع‌دستی و تبلیغات مناسب نسبت به صنایع‌دستی داخل در خارج از کشور، شرایط صادرات را فراهم آورد.
رئیس اتحادیه صنایع‌دستی استان اصفهان اظهار می‌کند: به‌عنوان‌مثال نقره یکی از مصنوعات صنایع‌دستی است که با درخواست‌های مکرر، واردات آن برای هر مسافر آزاد شده که تصمیم خوبی است، ولی محدودیت خروج و صادرات آن هم باید برداشته شود. هم‌اکنون هر فردی امکان صادرات پنج کیلو نقره را دارد که لازم است این محدودیت نیز حذف شود.
تاج می‌افزاید: برگشت پول حاصل از صادرات هم خود معضلی دیگراست. درمجموع یکسری قوانین و محدودیت‌های صادراتی وجود دارد که فعالان زیادی را نسبت به ادامه فعالیت بی‌انگیزه کرده و همچنین بسیاری را ناچار به ابطال مجوز کرده است.
وی خاطرنشان می‌کند: صنایع‌دستی در شرایطی قرار گرفته است که کمتر جوانی وارد این حوزه می‌شود، زیرا جذابیت و ارزش افزوده‌ای برای افراد ندارد و اگر تدابیری اندیشیده نشود، به‌تدریج همه رسته‌های صنایع‌دستی از گردونه خارج می‌شود.
نظر شما