به گزارش خبرنگار ایمنا، سیامک مسعودی امروز _دوشنبه بیست‌وسوم آبان‌ماه_ در نوزدهمین همایش کشوری کارشناسان بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان (زئونوز)، اظهار کرد: محیط زیست مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی (فیزیکی و شیمیایی) است، خاک، آب، هوا، گیاهان و جانوران به نوعی بر زندگی انسان تأثیرگذار هستند، همچنین محیط زیست به انسان و فعالیت‌های آن نیز مرتبط می‌شود.
وی با با بیان اینکه محیط زیست طبیعی مجموعه‌ای از زیست بوم‌ها (اکوسیستم‌ها) و تنوع زیستی شامل گونه‌های جانوری و گیاهی است، ادامه داد: عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست، تنوع آب و هوایی، شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و ناهمواری است.
رئیس گروه بیماری‌های حیات وحش حفظ فرایندهای اکولوژیکی، حفظ تنوع زیستی، بهره‌برداری پایدار از گونه‌ها و زیست بوم‌ها به صورت یکپارچه از اهداف سه‌گانه راهبرد جهانی حفاظت دانست و تصریح کرد: امروزه در سه سطح ژن، گونه و زیست‌بوم، تنوع زیستی را می‌توان مطرح کرد اما این واژه در سطح گونه شناخته‌تر است، حفاظت می‌تواند ژن‌ها، گونه‌ها، جمعیت‌ها، جوامع، زیست بوم‌ها و سیمای سرزمین را هدف قرار دهد، برای مدیریت بهینه و حفاظت از محیط زیست شاید یکی از اصولی‌ترین اقدامات شناخته شده، تنوع زیستی باشد.
وی اضافه کرد: نمونه‌هایی از غنی‌ترین مناطق طبیعی از نظر تنوع زیستی و زیست بوم‌ها و با ارزش‌ترین میراث طبیعی کشور به عنوان الگو در چهار رده حفاظتی برای حفاظت توسط سازمان حفاظت محیط زیست انتخاب شده است که پارک‌های ملی، پناهگاه‌های حیات وحش، مناطق حفاظت شده و آثار طبیعی ملی از جمله این موارد است.
۹۱ گونه موجودات ایران در معرض تهدید
مسعودی با اشاره به وضعیت موجود حیات وحش کشور گفت: ۱۹۸ گونه پستانداران، ۵۵۸ گونه پرندگان، ۲۲۵ گونه خزندگان، ۲۳ گونه دوزیستان، ۱۶۳ گونه آبزیان آب‌های داخلی وجود دارد که در مجموع یکهزار و ۱۶۷ گونه موجودات در کشور داریم.
وی خاطرنشان کرد: ۱۹ گونه پستانداران، ۳۶ گونه پرندگان، ۱۵ گونه خزندگان، پنج گونه دوزیستان، ۱۶ گونه آبزیان آب‌های داخلی در معرض تهدید هستند که در مجموع ۹۱ گونه موجودات در ایران در معرض تهدید قرار دارند.
رئیس گروه بیماری‌های حیات وحش با بیان اینکه برای حفاظت از تنوع زیستی و حفظ محیط زیست، شناخت تهدیدات زیست محیطی اهمیت ویژه‌ای دارد، اظهار کرد: این تهدیدات در هر نقطه کره زمین و در کشوری مانند ایران که روی کمربند بیابانی نیمکره شمالی قرار گرفته تغییرات اقلیمی و عواملی مانند تداوم خشکسالی اثرات عمیق‌تری داشته و خود را بیشتر نشان می‌دهد.
وی بهره‌برداری غیراصولی از منابع طبیعی، تردد و چرای بی‌رویه دام‌ها به ویژه دام‌های اهلی غیر واکسینه در مراتع مشترک با حیات وحش، نبود رعایت ضوابط زیست محیطی، تخریب گذرگاه‌های حیات وحش، افزایش آلاینده‌ها در محیط زیست از جمله شیمیایی و فیزیکی، پسماندها و زباله‌ها، تخلفات شکار غیرمجاز، تصادفات جاده‌ای، تخریب و جزیره‌ای شدن زیستگاه‌های جانوران وحشی، ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی به منابع آبی و خاکی، گونه‌های بیگانه مهاجم، حضور سگ‌های بی‌سرپرست و رها شده در طبیعت، تغییرات شدید اقلیمی و گردوغبار و خشکسالی‌های متوالی را مهم‌ترین تهدیدات برای تنوع زیستی و محیط زیست دانست.
مسعودی اضافه کرد: شیوع بیماری‌های واگیر بین گونه‌های جانوری تعارض بین انسان و دام اهلی با حیات وحش می‌تواند به افزایش شیوع بیماری‌های نوپدید و بازپدید در حیات وحش منجر گردد.
وی گفت: تغییرات شدید اقلیمی، تداوم خشکسالی و افزایش ریزگردها و گردوغبار، مهاجرت گونه‌های جانوری نظیر پرندگان مهاجر، فعالیت‌های انسانی در طبیعت بدون رعایت ضوابط و مقررات زیست محیطی، حضور دام اهلی بیش از ظرفیت مراتع، تردد دام‌های اهلی غیرواکسینه و بیمار در زیستگاه‌های حیات وحش (بدون مجوز بهداشتی سازمان دامپزشکی)، استفاده دام اهلی از آبشخورها و مراتع مشترک با حیات وحش، رعایت نکردن اصول قرنطینه دامی، رهاسازی لاشه حیوانات بیمار یا مشکوک به بیماری در حیات وحش و دام‌های قاچاق از مهم‌ترین دلایل شیوع بیماری در حیات وحش است.
رئیس گروه بیماری‌های حیات وحش خاطرنشان کرد: عوامل مهم تهدیدکننده تنوع زیستی و سلامتی انسان و صنعت دامپروری، برای حفظ ذخایر ژنتیکی به ویژه گونه‌های در معرض خطر انقراض، امکان گسترش سریع انتقال بیماری‌ها توسط حیوانات به ویژه بروز و گسترش بیماری‌های نوپدید و بازپدید (پرندگان مهاجر، قاچاق حیوانات و اجزای آنها- دام اهلی)، وجود بیش از ۵۰۰ نوع بیماری مشترک بین انسان و حیوان (حدود ۷۵ درصد عوامل بیماری‌زا)، بین انسان و حیوان مشترک هستند، پیشگیری از اقدامات بایوتروریسم از جمله اهمیت پیشگیری مهار بیماری‌ها در حیات وحش است.
ضرورت توجه به بیماری‌های دامی در حیات وحش
وی با اشاره به دیدگاه سازمان جهانی بهداشت دام در خصوص حیات وحش تصریح کرد: طی سالیان اخیر بیماری‌های دامی در حیات وحش مورد توجه است که از جمله دلایل آن، رخداد مجدد بیماری‌های مشترک نظیر تب‌های خونریزی دهنده و بیماری لایم و هانتاویروس و منشأ حیات وحش است، برخی از بیماری‌ها مانند سل و بروسلوز که کنترل و ریشه‌کنی آنها در دام‌های اهلی مشکل بوده که در حیوانات وحشی نیز شیوع می‌یابند، افزایش موارد پرورش برخی از حیوانات وحشی به صورت اهلی و سازگاری با محیط بسته، افزایش آگاهی عمومی در خصوص تأثیر مخرب محیط زیست و زیستگاه‌های این حیوانات در کاهش تعداد و سلامت آنها و لزوم حفاظت زیستی از گونه‌های در معرض تهدید و یا خطر انقراض است.
مسعودی با اشاره به بیماری‌های شاخص و مهم در حیات وحش، اضافه کرد: بیماری‌های واگیر دامی از جمله طاعون نشخوار کنندگان کوچک(PRP)، تب برفکی، آبله بزی و اکتیمای واگیر است، همچنین بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان و هاری است.
مهاجرت صدها هزار پرنده مهاجر آبزی در پاییز و زمستان به کشور
وی در خصوص آنفلوانزای فوق حاد پرندگان خاطرنشان کرد: نخستین بار آنفلوانزای فوق حاد پرندگان سویه HSN۱ در حیات وحش کشور در سال ۸۴ بین قوهای مهاجر (تالاب انزلی در استان گیلان) گزارش شد، حدود ۵۰۰ قطعه تلفات در حیات وحش و احتمال آلودگی بسیاری از پرندگان خشکی‌زی به ویروس آنفلوانزای فوق حاد همواره وجود دارد، سالانه صدها هزار پرنده مهاجر آبزی در فصول پاییز و زمستان جهت زمستان گذرانی به کشور مهاجرت می‌کنند.
رئیس گروه بیماری‌های حیات وحش اضافه کرد: تاکنون سویه‌های HSN۶، HSN۸ و HSN۱ ویروس آنفلوانزای فوق حاد در حیات وحش کشور شناسایی شده است، از این رو دستورالعمل پیشگیری و مهار بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در حیات وحش تهیه و برای ادارات کل محیط زیست ابلاغ شده است.
وی افزود: احتمال انتقال بیماری از پرندگان اهلی به پرندگان وحشی به خصوص در مجاورت تالاب‌ها وجود دارد، احداث مراکز تولید و پرورش طیور اهلی در مجاورت تالاب‌ها و مسیر مهاجرت پرندگان مهاجر خطر انتقال بیماری را افزایش می‌دهد.
تمرکز بر قطع زنجیره انتقال و کاهش تماس بین طیور اهلی
مسعودی ضمن توجه به نکاتی در خصوص آنفلوانزای فوق حاد پرندگان، ادامه داد: تمرکز بر قطع زنجیره انتقال و کاهش تماس بین طیور اهلی (حتی انسان) با پرندگان وحشی به ویژه پرندگان مهاجر آبزی و پرندگان خشکی‌زی و منابع آبی آلوده، نظارت بهداشتی بر بازارچه‌های خرید و فروش پرندگان زنده، پرهیز از انجام اقدامات غیرعلمی و مخرب محیط زیست از جمله ضدعفونی تالاب‌ها و کشتار پرندگان مهاجر و با اقدام به تیراندازی جهت وادار نمودن پرندگان به مهاجرت اجباری چرا که هرکدام از این اقدامات منتج به پیچیده‌تر شدن و بدتر شدن اوضاع خواهد شد.
وی گفت: در زمان رخداد بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در جمعیت‌های پرندگان حیات وحش مهاجر، با حفظ آرامش و امنیت تالاب از هرگونه مهاجرت اجباری پرندگان آلوده به سایر زیستگاه‌ها و در نتیجه انتشار بیشتر بیماری جلوگیری گردد.
رئیس گروه بیماری‌های حیات وحش با اشاره به مشکلات پیشگیری و مهار آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در حیات وحش، اظهار کرد: وسعت زیاد مناطق تالابی و گستره‌های آبی، سختی کار در مناطق کم عمق باتلاقی و نی‌زار برای پایش و یا جمع آوری لاشه‌ها، احداث مرکز تولید و پررش طیور اهلی در مجاورت تالاب‌ها و نواحی تجمع پرندگان مهاجر، مجاورت با مناطق مسکونی و استفاده از منابع آبی تالاب‌ها است.
۹۰ درصد موارد هارگزیدگی در ایران توسط سگ‌ها صورت می‌گیرد
وی با اشاره به بیماری هاری گفت: هاری یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مشترک است، ۹۰ درصد موارد هارگزیدگی در ایران توسط سگ‌ها صورت می‌گیرد، در ایران سگ، روباه، شغال و گرگ از مهم‌ترین ناقلان این بیماری هستند.
مسعودی اضافه کرد: ابتلاء خرس و پلنگ به بیماری هاری در کشور گزارش شده است، احتمال درگیری آنها با سگ‌های بی‌سرپرست، رها شده و سگ گله و آلوده شدن به ویروس هاری وجود دارد، در ایران خفاش خون آشام وجود ندارد و از ۴۷ گونه خفاش در کشور یک گونه خفاش میوه‌خوار و بقیه حشره‌خوار هستند و به طور مستقیم در چرخه هاری نقش ندارند و در ایران تاکنون مورد مثبتی از خفاش آلوده به ویروس هاری گزارش نشده است.
رئیس گروه بیماری‌های حیات وحش افزود: اجرای دستورالعمل پیشگیری و مهار بیماری هاری در حیات وحش، افزایش پایش منطقه (گزارش موارد مشکوک و یا تلفات گوشت‌خواران وحشی به دامپزشکی جهت نمونه‌برداری)، همکاری‌های فرابخشی و تشریک مساعی دستگاه‌های مربوطه با توجه به اهمیت و سلامت واحد، اجرای کامل دستورالعمل‌های وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی و حفاظت محیط زیست، ارجاع لاشه گوشت‌خواران وحشی تلف شده مشکوک به هاری به دامپزشکی از جمله موارد مهم جهت پیشگیری و کنترل هاری است.
وی با بیان اینکه باید توجه کرد که در کشورهایی مانند ایران، کنترل بیماری هاری و انجام اقدامات پیشگیرانه و مبارزه با این بیماری بسیار مشکل و پیچیده است، گفت: افزایش جمعیت سگ‌های بی‌سرپرست و رها شده و تماس با گوشت‌خواران وحشی، افزایش پسماندها و زباله‌ها در طبیعت و حاشیه مناطق مسکونی در نتیجه ارتباط بیشتر بین سگ‌ها و حیوانات، تعدد میزبانان بیماری هاری در کشور به نحوی که علاوه بر گوشت‌خواران اهلی، طیف وسیعی از گونه‌های جانوری وحشی می‌توانند میزبان ویروس عامل این بیماری باشند، مهاجرت‌های فصلی و تردد گوشت‌خواران وحشی احتمالاً آلوده به ویروس هاری در مرز کشورهای همسایه و ورود به داخل کشور از جمله مشکلات مهار هاری در حیات وحش است.
مسعودی با بیان اینکه آلودگی در کاهش جمعیت حیات وحش مؤثر است، اضافه کرد: تغییرات اقلیمی باعث افزایش پاتوژن می‌شود که نشان می‌دهد باید در راستای حفاظت از زیست‌بوم و گونه‌های جانوری جدی باشیم، حتی تغییرات اکولوژیکی می‌تواند منجر به این مسائل شود.
نظر شما