به گزارش خبرنگار ایمنا، چهاردهم نوامبر مصادف با بیست‌وسوم آبان‌ماه سال‌جاری، سالگرد تولد «فردریک بانتینگ» کاشف انسولین، نخستین‌بار در سال ۱۹۹۱ با همکاری بنیاد بین‌المللی دیابت (IDF) و سازمان جهانی بهداشت (WHO) به‌عنوان روز جهانی دیابت نام‌گذاری شده است. هدف از نام‌گذاری این روز، افزایش آگاهی عمومی در ارتباط با علل، عوارض، پیشگیری و درمان این پدیده روزافزون است.
دیابت، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمنی است که بشر با آن درگیر شده و روز به روز بر تعداد مبتلایان به آن افزوده می‌شود. در سال ۲۰۰۳ تعداد مبتلایان به این بیماری در جهان ۱۹۴ میلیون نفر تخمین زده می‌شد و پیش‌بینی می‌شود که این رقم تا پایان سال ۲۰۲۵ در نتیجه طولانی شدن عمر مفید افراد، سبک زندگی غیرفعال و تغییر الگوهای رژیم غذایی به ۳۳۳ میلیون نفر برسد.
در سال ۲۰۱۵ برای اولین بار تعداد کودکان و نوجوانان کمتر از ۱۴ سال در جهان که مبتلا به دیابت نوع یک بودند، از مرز نیم میلیون نفر گذشت و طبق اطلاعات موجود، اگر آمار بیماران دیابتیک کشور را میانگین ۱۳.۵ درصد فرض کنیم، با جمعیت ۸۸.۵ میلیون نفری کشور، حدود ۱۲ میلیون نفر دیابتیک و ۱.۵ برابر این تعداد مستعد دیابت هستند. هر ۳۰ ثانیه یک نفر به بیماری دیابت قندی مبتلا می‌شود و دو نفر به علت ابتلاء به این بیماری جان خود را از دست می‌دهند.
علت عمده نارسایی کلیه، دیالیز، پیوند کلیه، کوری و اختلالات قلبی عروقی، دیابت است و پس از تروما، دیابت علت اصلی قطع پا محسوب می‌شود که با تشخیص و درمان به موقع، تا ۸۵ درصد می‌توان از قطع عضو بیمار دیابتی جلوگیری کرد. دیابت نوع دو در کودکان دارای چاقی و اضافه وزن در حال افزایش است و جمعیت دیابتی دنیا هر ۱۰ سال، دو برابر می‌شود.
تأثیرات کرونا بر بیماران دیابتی
جوان ۲۶ ساله مبتلا به دیابت به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: بیماری دیابت علاوه بر مشکلاتی که دارد، دردسرهای فراوانی را با خود همراه می‌کند. یک بیمار دیابتی همیشه باید مراقب بالا رفتن قند خون خود یا افت آن باشد و درصورتی‌که به هر یک از این دو موقعیت توجهی نداشته باشد، باید خود را برای خطرات بسیاری آماده کند.
وی اضافه می‌کند: کم‌تحرکی و افزایش وزن از عوامل تشدیدکننده دیابت محسوب می‌شود و طی دوران همه‌گیری کرونا ویروس بیشتر افراد با خانه‌نشینی دچار کم‌تحرکی و افزایش وزن شدند. حتی ترس از ابتلاء به کرونا باعث شد بسیاری از افراد مبتلا به دیابت از رفتن به پزشک و انجام آزمایش‌های مهم خودداری کنند و روند درمان خود را به تعویق بیندازند.
اهمیت اقدام به موقع برای کنترل بیماری دیابت
مردی میانسال که حدود پنج سال از مبتلای وی به دیابت می‌گذرد در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: هفت سال پیش از ابتلای خود به پیش‌دیابت اطلاع پیدا کردم، اما به علت‌های متفاوتی آن را قبول نداشتم و اعتقاد داشتم تنها با رژیم غذایی و کاهش وزن قادر به کنترل این بیماری هستم، اما با گذشت مدت زمانی طولانی، اتفاقی متوجه ابتلای خود به بیماری دیابت شدم.
وی با تاکید بر اینکه افراد مبتلا به پیش‌دیابت باید خودمراقبتی داشته باشند، اما در کنار آن تحت نظر پزشک نیز قرار گیرند؛ چراکه رژیم غذایی و کاهش وزن بسیار دشوار است و به تنهایی اثربخش نیست، ادامه می‌دهد: پس از کسب اطلاع از ابتلاء به این بیماری به پزشک مراجعه کردم تا تحت درمان قرار گیرم و عوارض این بیماری را کنترل کنم.
این بیمار مبتلا به دیابت با اشاره به لزوم اقدام به موقع درخصوص کنترل بیماری دیابت، خاطرنشان می‌کند: به علت اقدام نکردن به موقع نسبت به پیشگیری از ابتلاء به دیابت، نه تنها به این بیماری مبتلا شدم؛ بلکه در پی عوارض آن، درگیر افزایش فشار چشم نیز شدم.
تحمیل استرس به بیماران دیابتی با کمبود دارو و انسولین
یک زن جوان مبتلا به بیماری دیابت به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: بیماری دیابت بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در صورتی که کنترل شده نباشد، تمام ارگان‌های بدن از وظایف اصلی خود باز می‌مانند. برای کنترل این بیماری علاوه‌بر لزوم وجود آموزش‌ها و افزایش آگاهی‌های عمومی در خصوص این بیماری، دسترسی به داروها و قیمت منصفانه درمانی حائز اهمیت است.
وی با بیان اینکه سطح استرس برای بیماران دیابتی دارای اهمیت بسیاری است و کمبود یا نبود داروها استرس بسیاری به این بیماران تحمیل می‌کند، می‌افزاید: زمانی انسولین‌های قلمی در بازار با محدودیت و کمتر از میزان تجویز شده توسط پزشک ارائه می‌شدند که این موضوع به دغدغه‌ای سنگین برای بیماران دیابتی تبدیل شده بود.
سرعت بالای رشد دیابت در جهان
رامش حسین‌خانی، مدیر مسئول دیابت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: شیوع دیابت با سرعت بسیاری در حال افزایش است و سریع‌ترین بیماری مزمن رو به رشد در جهان محسوب می‌شود. خاورمیانه یکی از شایع‌ترین مناطق دنیا برای بیماری دیابت محسوب می‌شود و کشورهای عربی از نظر شیوع دیابت، رتبه اول را به خود اختصاص داده‌اند.
وی می‌افزاید: براساس مطالعه انجام شده در سال ۱۳۹۵، شیوع دیابت در استان اصفهان برای افراد بالای ۲۵ سال، برابر با ۱۱.۶۹ درصد بود و سال ۱۳۹۹ این میزان برابر با ۱۳.۶۸ درصد ثبت شد که بیانگر افزایش دو درصدی شیوع این بیماری در استان اصفهان طی چهار سال است؛ درصورتی‌که رسالت این بود، طی ۱۰ سال میزان شاخص‌های این بیماری ثابت نگه داشته شود. روند شیوع بیماری دیابت طی چهار سال در کشور از ۱۰.۵ به ۱۴ درصد رسیده و افزایشی چهار درصدی داشته است.
۶۰ هزار بیمار دیابتی از بیماری خود اطلاعی ندارند
مدیرمسئول دیابت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه استان اصفهان میانگین کمتری از شیوع دیابت را نسبت به میانگین کشوری به خود اختصاص داده است، ادامه می‌دهد: انتظار می‌رود ۴۵۰ هزار نفر در استان اصفهان که بالای ۲۵ سال سن دارند، مبتلا به بیماری دیابت باشند. با غربالگری‌های انجام شده آگاهی از ابتلاء به دیابت در افراد بالا رفته است و از ۱۰۰ بیمار مبتلا به دیابت در استان اصفهان، ۱۴ نفر از بیماری خود اطلاعی ندارند؛ در واقع ۶۰ هزار نفر از ۴۵۰ هزار بیمار مبتلا به بیماری دیابت در استان اصفهان، از بیماری خود اطلاعی ندارند.
وی با بیان اینکه از تعداد افراد دارای آگاهی از ابتلاء به بیماری دیابت، ۷۷ درصد تحت درمان قرار دارند و ۲۳ درصد درمانی انجام نمی‌دهند، می‌گوید: افراد دارای بیماری دیابت علاقه‌ای به داشتن برچسب بیمار دیابتی ندارند و افراد دیابتی حدود دو تا پنج سال ابتلای خود به این بیماری را قبول نمی‌کنند یا به راه‌هایی مانند تغییر رژیم غذایی و کاهش وزن روی می‌آورند، اما تغییرات سبک زندگی و رفتاری، تغییراتی دشوار است و بسیاری توان انجام این تغییرات را ندارند.
حسین‌خانی با بیان اینکه افراد مبتلا به دیابتی که به درمان روی نمی‌آورند، مدت زمانی طولانی را از دست می‌دهند و مستعد تمام عوارض بیماری دیابت خواهند بود، اضافه می‌کند: دیابت ۳۵ درصد افرادی که تحت درمان قرار می‌گیرند کنترل می‌شود و حدود ۲۰۰ هزار نفر از دارو برای کنترل این بیماری استفاده می‌کنند، اما بیماری آن‌ها کنترل نمی‌شود، چراکه به توصیه‌های پزشک دقت نمی‌کنند، در روند درمانی خود دخالت می‌کنند یا به علت نبود دارو یا گرانی آن‌ها از درمان عقب می‌مانند.
سکته‌های مغزی و قلبی، عامل مرگ ۶۰ تا ۷۰ درصد بیماران مبتلا به دیابت
وی خاطرنشان می‌کند: مقرر شده است که بیمه‌ها تا آخر امسال داروهای بسیار عالی بازار را تحت پوشش بیمه قرار دهند و این اقدام سبب افزایش دسترسی بیماران به داروها می‌شود. باید آموزش‌هایی در راستای خود مراقبتی به بیماران دیابتی ارائه شود. اگر آموزش‌ها نیز تحت پوشش بیمه‌ها قرار گیرد و بیماران برای آموزش به مراکز مراجعه کنند، شاهد روندی بسیار بهتر خواهیم بود.
مدیر مسئول دیابت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌گوید: حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد بیماران مبتلا به دیابت به علت سکته‌های مغزی و قلبی جان خود را از دست می‌دهند. اولین فاکتور حائز اهمیت برای کنترل بیماری دیابت در افراد، کنترل چربی است و به همین علت هر فرد دیابتی بالای ۴۰ سال، باید قرص آتورواستاتین مصرف کند. میزان فشار خون بیماران دیابتی نیز دارای اهمیت بالایی است و فشار خون این بیماران در هر ویزیت باید مورد بررسی قرار گیرد.
وی با تاکید بر اینکه بیماران باید از معنای قند کنترل شده اطلاع داشته باشند و در راستای آن خودمراقبتی‌ها را در دستور کار قرار دهند، اظهار می‌کند: پیش‌دیابتی‌ها به افرادی گفته می‌شود که هنوز مبتلا به دیابت نیستند، اما در معرض خطر ابتلاء به این بیماری قرار دارند. قند خون این افراد بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ است و هنوز به معیار تشخیص دیابت که ۱۲۶ محسوب می‌شود، نرسیده است. این بیماران باید تحت مراقبت قرار گیرند؛ چراکه شیوع بیماری دیابت بسیار زیاد است.
لزوم کم کردن هفت درصدی وزن برای افراد پیش‌دیابتی
حسین‌خانی با بیان اینکه آمار نشان داده است که اگر حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد بیماران دیابتی با سکته‌های مغزی و قلبی فوت می‌کنند، افراد پیش‌دیابتی نیز به همین میزان در معرض خطر قرار دارند، ادامه می‌دهد: کنترل چربی و فشار خون افراد پیش‌دیابتی نیز دارای اهمیت بسیاری است و افراد باید حداقل یک بار در سال آزمایش قند و چربی ب دهند.
افراد پیش‌دیابتی باید هفت درصد وزن خود را کم کنند و بهتر است از کارشناس تغذیه کمک گیرند، این افراد باید سیگار را ترک کنند و سراغ مصرف دخانیات نروند، کنترل استرس و پرهیز از مصرف الکل نیز باید در دستور کار این افراد قرار گیرد.
وی درخصوص لزوم مراقبت از افراد پیش‌دیابتی، تصریح می‌کند: در صورت مراقبت از افراد پیش‌دیابتی، احتمال ابتلاء به بیماری دیابت ۲۵ درصد و احتمال کاهش قند خون به میزان نرمال ۵۰ درصد است. همچنین مراکز جامع خدمات سلامت در تمام محلات دایر است و افراد ساکن در یک محله می‌توانند تحت پوشش مرکز جامع خدمات سلامت قرار گیرند.
با آموزش دیابت، از آینده خود محافظت کنیم
مدیرمسئول دیابت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اضافه می‌کند: قند، چربی و فشار خون افراد بالای ۳۰ سال در مراکز جامع خدمات سلامت به صورت رایگان اندازه‌گیری می‌شود؛ بنابراین تمام افراد می‌توانند با مراجعه به این مراکز، مورد غربالگری قرار گیرند. پزشکان و مراقبان سلامت نیز در این مراکز استقرار دارند و بیمار مبتلا به دیابت یا پیش‌دیابتی را تحت مراقبت قرار می‌دهند.
وی با اشاره به اینکه افراد مبتلا به دیابت هر سه ماه یک بار و افراد پیش‌دیابتی هر ۶ ماه تا یک سال یک بار به پزشکان و مراقبان سلامت مستقر در مراکز جامع سلامت مراجعه می‌کنند و تحت آموزش‌های رایگان قرار می‌گیرند، می‌گوید: کارشناسان تغذیه مستقر در مراکز جامع سلامت برای کاهش وزن و بیماران دیابتی، به صورت رایگان مشاوره تغذیه‌ای ارائه می‌کند؛ همچنین کارشناسان مشاوره بالینی در این مراکز استقرار دارند که به صورت رایگان ارائه خدمت می‌کنند.
حسین‌خانی با بیان اینکه شعار روز جهانی دیابت سال جاری «با آموزش دیابت، از آینده خود محافظت کنیم» است، می‌افزاید: ۹۰ درصد مراقبت بیمار مبتلا به دیابت خودمراقبتی است و اگر بیمار خودمراقبتی را نیاموخته باشد، به اهداف درمانی خود نخواهد رسید.
تأثیر هورمون استرس بر ابتلاء به دیابت
منصور خالقی، متخصص غدد و دیابت در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به علت بروز بیماری دیابت، اظهار می‌کند: نمی‌توان گفت تنها یک فاکتور در ایجاد دیابت دخالت دارد، بلکه این بیماری، یک بیماری چند عاملی محسوب می‌شود و فاکتورهای ارث، افزایش وزن، چاقی، کم‌تحرکی، استرس، رژیم غذایی نامطلوب و بهم ریختن عادت غذایی در بروز آن مؤثر است.
وی می‌افزاید: دیابت در سطح سلول‌ها مقاومت به جذب انسولین را بالا می‌برد، مزاحم سلول‌های وبتا می‌شود و با تأثیرگذاری روی سلول‌های وبتای پانکراس که تولید انسولین می‌کنند، فعالیت این سلول‌ها را کم یا آن‌ها را غیرفعال می‌کند؛ این تأثیرگذاری گاهی موقت و گاهی به صورت دائمی است.
این متخصص غدد و دیابت تصریح می‌کند: کورتیزول ناشی از استرس، اسیدهای چرب و تری گلیسیرید را به داخل بافت‌ها شیفت می‌دهد و منجربه ایجاد چاقی به خصوص در ناحیه شکم می‌شود؛ به همین دلیل می‌توان گفت حتی یکی از علت‌های عمده چاقی‌های شکمی، استرس است.
وی ادامه می‌دهد: دیابت مانند یک کوه یخی است که شخص بیمار پیکره آن است؛ بیمار دو سوم این کوه یخی را در اقیانوس نمی‌بیند و تنها نوک قله را می‌بیند. کف این کوه یخی از افزایش وزن، چاقی، عادت بد غذایی و استرس‌ها آغاز می‌شود و پس از آن مقاومت به انسولین ایجاد و لوزالمعده خسته می‌شود. در پی این مراحل، تولید انسولین کاهش می‌یابد و دیابت که همان نوک کوه است، ظاهر می‌شود.
خالقی می‌گوید: بروز بیماری دیابت نوع دو در کودکان نیز شیوع یافته که به علت افزایش وزن کودک هنگام تولد، متولد شدن از مادران دیابتی یا دیابت داشتن مادر در دوران بارداری است. خطرپذیری و ابتلاء به کرونا ویروس در بیماران دیابتی بالا است و دیابت و چاقی منجر به افزایش آسیب‌پذیری بیشتر این افراد می‌شود.
نظر شما