به گزارش خبرنگار ایمنا، محسن جاوری امروز _چهارشنبه هجدهم آبانماه_ در نشستی با عنوان «تمدن باستانی در محور زاینده‌رود»، در مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل، اظهار کرد: دو غار به نام قلعه بزی در حاشیه زاینده‌رود وجود دارد که سابقه تاریخی بالایی در سکونت و حضور انسانی دارند.
وی افزود: این غارها دارای شیب بسیار تندی هستند که بالا رفتن از آن سخت و خطرآفرین است. مسیر بر اثر تردد انسان لغزنده شده و امروز با گذشت سال‌ها از سکونت و تردد جامعه انسانی در مسیر این غارها، همچنان تردد کاری دشوار است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی تصریح کرد: زاینده‌رود امروزی در نمای روبروی این غارهای کهن به فاصله حدود یک کیلومتر قرار دارد. بر اساس یافته‌های کاوشگران در این نقطه، زاینده‌رود در حدود ۶۰ هزار سال قبل، دقیقاً از مقابل این غار عبور می‌کرده و امروز حدود یک‌هزار متر پس‌رفت داشته و در جایگاه کنونی است.
او ادامه داد: رسوب گذاری و شمار زیاد حلزون در زمین‌های روبه‌روی غار نشان می‌دهد که زاینده‌رود یک‌هزار متر به سمت جنوب تغییر مسیر داده است. البته این امری طبیعی است و برخی عوامل همچون سیل یا زلزله می‌تواند مسیر رودخانه را عوض کند. همچنین آثار و داده‌هایی از غار شماره دو به دست آمده که نشان می‌دهد قدیمی‌ترین آثار سکونت انسان در فلات مرکزی ایران با ۶۰ هزار سال قدمت، متعلق به همین نقطه است و بقایایی از انسان نئاندرتال همچون خنجر، درفش و سرنیزه در آن کشف شده است.
جاوری با بیان اینکه مقادیر زیادی استخوان در فصل دوم کاوش در این منطقه به دست آمد، یادآور شد: این داده‌ها توسط دکتر مرجان مشهور از فرانسه مورد مطالعه قرار گرفت، وی اطلاعات مهمی ارائه داد که در دو مقاله علمی پژوهشی منتشر شده و اگر کسی علاقه‌مند به مطالعه بیشتر باشد می‌تواند عنوان غارهای قلعه بزی و نام مرجان مشهور را در موتورهای جست‌وجو بیابد و از آنها استفاده کند.
وی اضافه کرد: غاز قلعه بزی شماره دو یک استثنا در باستان شناسی دوره پارینه سنگی است به دلیل اینکه تمام داده‌های درونی خود را سالم نگه داشته است. حتی در شست وشوی خاک این محل، اثر فضولات حیوانی که به فسیل تبدیل شده‌اند به دست آمده است.
حیوانات و خزندگانی که غذای انسان بوده‌اند
دکترای باستان شناسی دوران اسلامی گفت: این حیوان‌ها به مصرف غذایی انسانی رسیده‌اند. بقایای شتر مرغ، کرگدن، آهو، بز کوهی، خرگوش و گوزنو، گونه‌ای الاغ وحشی نشان می‌دهد همه این استخوان‌ها توسط انسان شکار شده و همه آنها مصرف شده و مواد غذایی آن دوره تاریخی بوده‌اند؛ همچنین تعداد قابل توجهی بقایای خزندگان متوسط مانند مارمولک‌ها، سوسمارها و حتی خفاش در این کاوش‌ها پیدا شد که آنها هم به‌عنوان غذا مصرف شده‌اند.
وی افزود: در حدود ۶۳ هزار سال قبل، انسان شناختی از تولید غذا نداشته و آنچه طبیعت در اختیار او قرار می‌داده استفاده می‌کرده که امری طبیعی است.
جاوری اظهار کرد: در کاوش‌های سال ۸۳ و ۸۴ از مدیران میراث فرهنگی خواهش کردم از این داده‌های ۶۳ هزار ساله‌ای که به آکسفورد هم ارسال شده بود، نمایشگاهی در حد چند ویترین برپا کنند تا مردم ببیند که اصفهان فقط همین سازه‌های معروفی که می‌شناسیم نیست و عظمت بیشتری دارد.
وی اضافه کرد: یک جلد کتاب به‌زودی در شهرداری مبارکه منتشر می‌شود که در آن درباره غارهای قلعه بزی نوشتارهایی دارم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی تصریح کرد: اصفهان شهری است که بر اساس یافته‌های باستان شناسی، شش هزار سال قدمت دارد؛ آثار و یافته‌ها از محله گورتان در کاوش‌های سال ۱۳۷۶ و بر اثر کشف اتفاقی در این محل، اشیاء و سفال‌هایی از دل زمین یافته شد که مربوط به هزاره چهارم پیش از میلاد بود.
وی ادامه داد: سفال‌هایی که تاثیر فرهنگ سیلک در آن دیده می‌شود و مدل خاصی با نام نقش منفی که قسمت‌های رنگ نشده شی یا سفال نقش دارد در آنها به وضوح دیده می‌شود. این شیوه را در فرهنگ شوش باستان هم مشاهده می‌کنیم.
جاوری تاکید کرد: همه اینها نشان می‌دهد که یک فرهنگ خاص در اصفهان حاکم بوده که ما هیچ شناختی از آن نداریم. اصفهان، کاوش و پژوهش باستان شناسی قابل توجهی نداشته و تمرکز مدیران در این سال‌ها به شکلی بوده که فقط آمده‌اند و رفته‌اند و در زمینه تحقیق و پژوهش کار چندانی نکرده‌اند.
وی گفت: ظروفی مربوط به دوره مادها کشف شده که در میراث فرهنگی نگهداری و گاهی در موزه چهل‌ستون به نمایش گذاشته می‌شود که قدیمی‌ترین وسایل سالمی است که از شهر اصفهان کشف شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی در ادامه به کاوش‌های تپه اشرف اشاره کرد و افزود: سال ۱۳۸۸ مبلغی برای کاوش در این محل تاریخی اختصاص داده شد. فضای اطراف بدنه‌ها تخلیه شد و داده‌هایی از دوره ساسانی به دست آمد که با احداث خیابان مشتاق در اوایل دهه ۷۰، بدون هیچ مجوزی از میراث فرهنگی خیلی از آنها بر اثر تسطیح و تخریب سطحی که برای احداث خیابان صورت گرفت، نابود شد.
به گفته وی، یافته‌های این دوره نشان می‌دهد این محل در دوره ساسانی مکان بسیار مهم و بزرگی بوده که عرض دیوارهای آن به حدود دو متر می‌رسد و اتاق‌های مستحمی داشته است.
جاوری ادامه داد: دو سال و نیم قبل، بر اثر اقدام شرکت آب برای لوله گذاری چندین هزار سفال در کنار همین خیابان دیده شد. اسب سه ساله‌ای مربوط به دوره اشکانیان در کاوش‌ها پیدا شد که به عمد کشته شده بود تا در کنار فرد متوفی در قبر گذاشته شود، این سنت رایج در آن دوره بوده است.
وی با اشاره به مناطق تاریخی شرق اصفهان یادآور شد: هر چه از اصفهان به سمت شرق از جمله گورت، دشتی، کاج و دیگر روستاها می‌رفتیم سرسبزی و خرمی بیشتری را شاهد بوده‌ایم که امروز اثری از آن طراوت و خرمی نیست.
شرق اصفهان؛ سرآمد در کشاورزی و پرآبی
عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی اظهار کرد: شرق اصفهان از مناطق مهم کشت و کار کشاورزی در استان اصفهان و مرکز ایران بوده و تعداد قابل توجهی برج کبوتر در این منطقه وجود دارد. همچنین منطقه تاریخی دیگری تپه کپنده در محدوده روستای کفران در شرق اصفهان وجود دارد.
وی گفت: در انتهای زاینده رود محدوده‌ای بنام باتلاق گاو خونی است که به «ریگ سرای» معروف است که محلی‌ها به آن شهر صبا می‌گویند. سال ۱۳۸۴ برنامه پژوهشی در آن محدوده اجرا شد و تیم باستانی شناسی در حدود ۴۰ روز این منطقه را بررسی کرد، داده‌های جالبی به دست آمد که نشان می‌داد همان‌طور که میزان دبی آب و بارش سالانه زاینده رود در ۱۵ هزار سال اخیر کاهش پیدا کرده سازه‌های تمدنی اطراف این رود هم به مرور به سمت جریان آب پایین و پایین‌تر رفته‌اند.
به گفته جاوری، نزدیک به ۱۰۰ محوطه تاریخی در این محوطه پیدا شد و نشان داد در طول این ۱۵ هزار سال همان‌طوری که از میزان آب کم شده، این تمدن‌ها هم به سمت آب حرکت کرده‌اند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی در پایان حاصل این بررسی در سال ۸۴ را یافتن ۹۵ محوطه باستانی در محور زاینده رود عنوان و خاطرنشان کرد: چهار محوطه فراپارینه سنگی با قدمت ۱۵ هزار سال، هشت محوطه نوسنگی، ۱۱ محوطه عصر مس و سنگ، ۱۹ محدوده از دوران مفرق و ایلامی، ۱۸ محوطه از دوران اشکانیان و ساسانیان، ۱۹ محوطه از دوره اسلامی ۱۹ در این کاوش‌ها شناسایی شد. همچنین ۲۸ محوطه باستانی با داده‌های پراکنده که قابل تاریخ گذاری نبود یافت شد.
نظر شما