به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه چاقی یکی از علل مهم و قابل پیشگیری مرگ‌و میر محسوب می‌شود. چاقی یک بیماری مزمن است که می‌تواند به صورت جدی سلامت فرد را تحت تأثیر قرار دهد و منجربه بروز بیماری‌های بسیاری در افراد شود. افراد بالای ۶۰ سال با احتمال بیشتری ممکن است دچار چاقی یا اضافه وزن شوند، اما این معضل مختص افراد با سن بالا نیست و چاقی، روندی رو به رشد را در کودکان و نوجوانان طی می‌کند.
از سوی دیگر، نبود آگاهی کافی افراد درباره تغذیه و انتخاب نکردن روش مناسب برای پیشگیری از چاقی و اضافه وزن یا کاهش وزن، عارضه‌های جدی‌تری را به دنبال خواهد داشت. بیماری‌های دیابت، کبد، یبوست و التهاب روده بزرگ، اختلالات روانی، تنگی نفس، تورم پاها، واریس، بیماری‌های کلیوی، سرطان سینه و رحم، پوسیدگی دندان، فتق دیافراگمی، التهاب و درد مفاصل و ایجاد موهای زائد، از جمله بیماری‌های ناشی از چاقی به شمار می‌رود که در نهایت منجر به کاهش طول عمر و مرگ زودرس خواهد شد.
براساس آمار اعلام شده در خردادماه سال ۱۴۰۰، سالیانه ۶۰۰ میلیون نفر در دنیا به علت مصرف غذای ناسالم بیمار می‌شوند و سالانه حداقل ۴۵۰ هزار فوت ناشی از غذا در دنیا ثبت می‌شود که این موضوع نشان از نبود توجه کافی از سمت دولت‌ها به سلامت و ایمنی مواد غذایی است. شاخص‌های متوسط جهانی چاقی در بزرگسالان برابر با ۱۳.۲ درصد است، اما در کشور ما این شاخص به ۲۵ درصد می‌رسد و در کودکان این عدد بسیار بزرگ‌تر می‌شود.
بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان به بیماری چاقی مبتلا و حدود ۴۲ میلیون کودک زیر پنج سال، دچار اضافه وزن هستند که ۳۵ میلیون نفر از آن‌ها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و براساس مطالعات ارائه شده توسط وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۹، از هشت میلیون کودک زیر پنج سال در کشور، حدود یک میلیون و ۱۲۰ هزار نفر یعنی حدود ۱۴ درصد، دچار اضافه وزن و چاقی و ۲۰ درصد نوجوانان درگیر چاقی شکمی و ۲۲ درصد دچار اضافه وزن و چاقی، هستند.
طبق تحقیقات انجام شده، در جوامع پیشرفته زنانی که درآمد کمتری دارند و در طبقه اجتماعی پایین‌تری قرار می‌گیرند، در معرض خطر بیشتری برای چاقی هستند و در جوامع پیشرفت نکرده، زنان با درآمد بالاتر، بیشتر در معرض چاقی قرار دارند. درباره بیماری چاقی و اضافه وزن، عوامل تأثیرگذار در ابتلاء به این بیماری، شاخص‌های تشخیص و راهکارهای پیشگیری از آن، با الهام عشوریون، کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت‌وگویی داشتیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
چه عواملی در بروز چاقی دخیل است؟
چاقی وضعیتی است که در پی نبود تعادل بین دریافت و مصرف انرژی در فرد ایجاد می‌شود و به صورت جدی می‌تواند سلامتی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. مجموعه عوامل خطری که منجر به چاقی می‌شود شامل ژنتیک، متابولیسم، سبک زندگی، فاکتورهای اقتصادی اجتماعی، علل روان‌شناسی، بیماری‌های غدد درون‌ریز و مصرف بعضی داروها است.
تشخیص اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان براساس منحنی‌های رشد و در افراد بزرگسال مطابق تعیین BMI صورت می‌گیرد. BMI از نسبت وزن به کیلوگرم به مجذور قد به متر حاصل می‌شود و در صورتی که عدد به دست آمده حدود ۲۵ تا ۲۹.۹ باشد، نشان‌دهنده اضافه وزن و در صورتی که مقدار آن ۳۰ و بالاتر باشد، نشان‌دهنده چاقی فرد است.
یکی از روش‌های تشخیص چاقی براساس توزیع چربی در بدن است که به طور معمول توزیع بیشتر چربی در کدام ناحیه بدن را ژنتیک مشخص می‌کند، اما به‌طورکلی تقسیم‌بندی براساس تجمع چربی در بدن به دو شکل سیب یا گلابی است. در چاقی سیبی شکل، بیشتر تجمع چربی‌ها در ناحیه شکمی و در چاقی گلابی شکل، بیشتر تجمع چربی در قسمت پایینی بدن است؛ همچنین چاقی شکمی خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد.
چاقی گلابی و سیبی شکل، بیشتر کدام جنسیت را درگیر می‌کند؟
تجمع چربی گلابی شکل بیشتر در زنان دیده شده و به عنوان حمایتی از نیازهای آن‌ها در دوران بارداری و شیردهی است. چاقی سیبی‌شکل که بیشتر در مردان دیده می‌شود، به علت مقاومت به انسولین و احتمال ابتلاء به بیماری‌های غیرواگیر، خطرناک‌تر است و به طور معمول زنان در زمان یائسگی الگوی تجمع چربی سیبی شکل را تجربه می‌کنند.
چاقی چه تأثیری بر ابتلاء به بیماری‌های مزمن و عفونی دارد؟
کنترل نشدن اضافه وزن و چاقی می‌تواند منجر به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان، پرفشاری خون شود؛ همچنین وضعیت وزنی فرد در خطر ابتلاء به بیماری‌های عفونی دخالت دارد و چاقی با تضعیف عملکرد سیستم ایمنی بدن، خطر ابتلاء به بیماری‌های عفونی را افزایش می‌دهد و افراد درگیر چاقی، بیشتر مستعد ابتلاء به بیماری‌های عفونی هستند.
چاقی و اضافه وزن در دوران بارداری چه عوارضی دارد و راه پیشگیری از آن چیست؟
چاقی در دوران بارداری منجر به اختلالات مادرزادی، تولد نوزاد نارس، دیابت و فشار خون بالا در بارداری می‌شود، به همین علت توصیه می‌شود که اضافه وزن و چاقی مادر قبل از بارداری کنترل شود و درصورتی‌که زنان هنگام بارداری درگیر اضافه وزن و چاقی شوند، باید تحت نظر کارشناسان و متخصصان تغذیه باشند تا براساس BMI پیش از بارداری، میزان اضافه وزن وی در دوران بارداری کنترل شود و منجر به افزایش خطرات حاصل از چاقی و اضافه وزن در دوران بارداری نشود و مادر بارداری با سلامت کامل داشته باشد.
الگوی تغذیه در بروز چاقی یا اضافه وزن چه تأثیری دارد؟
مصرف بی‌رویه فست‌فودها، غذاهای چرب و سرخ شده، افراط در مصرف نوشابه و مصرف زیاد مواد قندی از الگوهای نادرست غذایی است که در اضافه وزن و چاقی مؤثر است. در واقع، تغذیه یکی از عوامل بسیار مهمی است که سطح پاسخ ایمنی را تعیین می‌کند و در صورتی که فرد تغذیه خوبی نداشته باشد، پاسخ ایمنی خوبی نیز در بدن وی وجود ندارد، اما در مقابل، تغذیه خوب می‌تواند در ترویج باکتری‌های مفید و متنوع روده نقش مهمی داشته باشد و به نحوه خود از سیستم ایمنی بدن حمایت کند.
برای کنترل روند رو به رشد چاقی در کودکان و نوجوان چه باید کرد؟
اضافه وزن و چاقی تنها در افراد بزرگسال نیست و روندی رو به رشد و هشداردهنده‌ای از چاقی را در کودکان و نوجوانان شاهد هستیم و زنگ خطر مقابله با چاقی کودکان به صدا درآمده است و باید چاره‌ای برای آن اندیشیده شود. اضافه وزن و چاقی در این گروه سنی منجر به تجربه پیامدهای نامطلوبی در بزرگسالی و درگیری با انواع بیماری‌های غیرواگیر مانند کبد چرب، پرفشاری خون، اختلال در لیپیدهای خون می‌شود و به همین علت پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان از اولویت‌های بهداشتی مهم در کشور است.
الگوی صحیح غذایی و فعالیت فیزیکی نقش مهمی در پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی دارد؛ درواقع اصلاح الگوی غذایی خانواده و توصیه به تحرک و فعالیت بدنی باعث کنترل اضافه وزن و چاقی در این گروه سنی می‌شود، لذا لازم است کودکان زیر پنج سال حداقل سه ساعت و کودکان پنج تا ۱۸ سال حداقل ۶۰ دقیقه در روز فعالیت‌های فیزیکی داشته باشند.
راه‌های کنترل و پیشگیری مؤثر در خصوص چاقی و اضافه وزن چیست؟
در اصلاح سبک زندگی، افراد باید توجهی ویژه به تحرک و فعالیت بدنی روزانه خود داشته باشند و برای ایجاد سلامت عمومی، ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی هوازی به صورت هفتگی به افراد توصیه می‌شود. داشتن الگوی نادرست غذایی و بی‌تحرکی نقش بسزایی در اضافه وزن و چاقی دارد؛ در این راستا توصیه می‌شود مصرف چربی‌های اشباع محدود و از روغن‌های سالم مانند روغن زیتون و کانولا به میزان توصیه شده براساس کالری مورد نیاز بدن هر فرد، مصرف شود.
همچنین باید میوه، سبزیجات، لبنیات کم‌چرب، غلات سبوس‌دار و حبوبات در برنامه غذایی گنجانده و از گوشت‌های کم‌چرب و بدون چربی استفاده شود و به جای استفاده از سس مایونز و سس‌های چرب، از چاشنی‌های گیاهی مانند آبلیمو، نارنج و لیموترش برای طعم و مزه بهره گرفت.
توصیه می‌شود هیچ‌یک از وعده‌های غذایی حذف نشود، وعده صبحانه میل و در طول روز از میوه‌ها و سبزیجات به عنوان میان وعده، استفاده و از نوشیدن آب حین خوردن غذا اجتناب و از روش‌های صحیح طبخ غذایی مانند آب‌پز و بخارپز کردن استفاده شود. همچنین هنگام غذا خوردن فرد نباید به هیچ فعالیت دیگری مانند تماشای تلویزیون مشغول باشد.
غذاهای حاوی فیبر بالا که در سلامت دستگاه گوارش نیز نقش مؤثری دارد باید در برنامه غذایی گنجانده شود و افراد به صورت روزانه حداقل ۳۰ دقیقه پیاده‌روی، ورزش و تحرک داشته باشند. توصیه می‌شود فرد بیشتر از دو ساعت در روز به تماشای تلویزیون، کار با کامپیوتر و انجام فعالیت‌های نشسته مشغول نشود.
نظر شما