به گزارش خبرنگار ایمنا، ازدست‌دادن عزیزان برای همه دشوار است، اما شاید در آن سوی ناامیدی‌ها، راهی برای بخشیدن و احساس گرما در جانی دیگر وجود داشته باشد و بتوان از رنج غمی دیگر، جلوگیری کرد. برخی با دشواری برای زندگی می‌جنگند و تنها راه ادامه زندگی برای آن‌ها، جایگزینی یک عضو است تا بتوانند از دستگاه‌های تنفس مصنوعی جدا شوند و مانند یک فرد سالم به زندگی خود ادامه دهند.
گاهی تنها با اهدای یک عضو، جان بیماری از چنگال مرگ نجات می‌یابد، درحالی‌که احتمال زنده‌ماندن بیمار مرگ مغزی که نفسش به دستگاه‌های مختلف وابسته است، بسیار کم بوده و هر لحظه ممکن است قلب بیمار از تپش بیفتد؛ همچنین شاید با این حس که اعضای بدن عزیزی که مرگ مغزی شده، جانی دوباره به دیگری خواهد بخشید، بتوان از غم نبودن او کاست. اهدای عضو، فرصتی دوباره برای زیستن و نویدبخش ضرب‌آهنگ خوش زندگی برای بیماران نیازمند به اهدای عضو است.
براساس آمارهای ارائه شده، حدود پنج تا هشت هزار مرگ مغزی در سال اتفاق می‌افتد که از این تعداد، اعضای ۲۵۰۰ تا چهار هزار نفر قابل اهداشدن است، اما تنها حدود یک هزار مورد اهدای عضو به صورت سالانه انجام می‌گیرد. آمار متوسط رضایت‌گیری از خانواده‌های افراد مرگ مغزی برای اهدای اعضای عزیزانشان، ۷۰ درصد و تعداد بیماران نیازمند به عضو پیوندی در کشور، بیش از ۲۵ هزار نفر است.
روزانه هفت تا ۱۰ بیمار نیازمند پیوند، جان خود را از دست می‌دهند و از نظر آمار کلی، ایران در آسیا رتبه نخستِ اهدای عضو از موارد مرگ مغزی را دارد. طبق آمارهای ارائه شده در سال ۲۰۱۹، کشور ما دارای رتبه ۳۲ اهدای عضو و پیوند اعضا، رتبه ۳۴ پیوند کلیه از اهداکننده مرگ مغزی، رتبه ۲۵ پیوند کلیه از اهداکننده زنده و رتبه ۱۵ پیوند کبد از اهداکننده مرگ مغزی در جهان است.
در اهدای عضو، با خانواده‌ای روبه‌رو هستیم که در شرایط روحی بسیار حساس است و باید خیلی زود درباره اهدای یک یا چند عضو از بدن عزیز خود تصمیم‌گیری کنند. تشویق و متقاعدکردن یک خانواده برای پذیرش این اقدام داوطلبانه در شرایطی فوق‌العاده، از لحاظ اجرایی، فرهنگی و روان‌شناختی، فرایندی بسیار پیچیده و سنگین است و درواقع، اهدای عضو معنایی به بلندای آسمان دارد و خانواده های اهداکننده، قلبی به روشنی آب دارند که حاضر می‌شوند جان نزدیک‌ترین فرد خانواده خود را به دیگری ببخشند.
پیوند ۶۵ عضو از ۲۵ بیمار مرگ مغزی در سال جاری
مریم خلیفه‌سلطانی، مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی بیمارستان الزهرا (س) اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، می‌گوید: هشت عضو از هر بیمار مرگ مغزی شامل قلب، دو کلیه، دو ریه، کبد، لوزالمعده و قسمتی از روده، قابل برداشت و اهدا کردن است، اما طبیعی است که از هر بیمار هشت عضو را نمی‌توان اهدا کرد.
وی با تاکید بر اینکه اهدای عضو از بیمار مرگ مغزی، براساس دستورالعمل‌های خاصی انجام می‌گیرد، می‌افزاید: در ابتدا بیمار مرگ مغزی در بیمارستان‌های مختلف شناسایی و سپس ارزیابی می‌شود تا مناسب بودن وی برای اهدای عضو محرز شود و مرحله بعد، شامل رضایت‌گیری از خانواده فرد و انجام آزمایش‌های عفونی و تست‌های مختلف از بیمار است. در اصفهان پس از طی این مراحل، بیمار مرگ مغزی به بیمارستان الزهرا (س) منتقل و تأیید می‌شود.
مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی بیمارستان الزهرا (س) با بیان اینکه بدیهی است که بدون تأیید نهایی مرگ مغزی توسط تیم مربوطه اهدای اعضا انجام نمی‌شود، ادامه می‌دهد: بیمار مرگ مغزی پس از تأیید در بیمارستان الزهرا (س)، با هماهنگی‌های انجام گرفته به اتاق عمل برای اهدای اعضا و سپس پیوند منتقل می‌شود. هر عضو برداشت شده برای پیوند، به بیمارستانی که پیوند در آن باید انجام شود، منتقل می‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: سال گذشته تنها ۲۵ بیمار مرگ مغزی جهت برداشت عضو به اتاق عمل رسیده بودند، اما از ابتدای سال جاری تاکنون، اهدای حدود ۶۵ عضو از ۲۵ بیمار مرگ مغزی در استان اصفهان انجام شده است که با توجه به این روند شاهد افزایش آمار اهدای عضو در استان اصفهان هستیم.
اهدای عضو پس از مرگ در اصفهان انجام نشده است
خلیفه‌سلطانی درباره شرایط اهدای عضو فرد زنده، تصریح می‌کند: هر فرد زنده می‌تواند یک کلیه یا قسمتی از کبد خود را برحسب شرایط به فرد دیگری اهدا کند. فرد زنده‌ای که تمایل به اهدای عضو دارد، باید توسط پزشک بررسی شود و در صورت وجود احتمال آسیب پس از اهدای عضو، انجام این عمل توسط پزشک رد خواهد شد.
وی با اشاره به اهدای عضو فردی که در شرایط طبیعی یا بر اثر کهولت سن فوت کرده است، اضافه می‌کند: درصورتی‌که جسد فرد متوفی در ۲۴ یا ۴۸ ساعت پس از مرگ در شرایط خاصی نگهداری شده باشد، می‌توان بافت وی را برای اهدا استفاده کرد، اما به‌طورکلی شرایط برداشت و اهدای عضو از فردی که دچار ایست قلبی شده باشد، حتی در صورت داشتن سن پایین، مطلوب نیست و درواقع عضو مورد نظر دچار درجاتی از آسیب شده است.
مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی بیمارستان الزهرا (س) اصفهان با بیان اینکه مغز یک بیمار مرگ مغزی مرده محسوب می‌شود، اما قلب همچنان ضربان دارد، اظهار می‌کند: به علت وجود ضربان قلب و گردش خون در بدن بیمار مرگ مغزی، کیفیت ارگان‌ها و اندام‌های برداشته شده برای اهدا، بیشتر خواهد بود. هنگام ایست قلبی، قلب بدون تپش و ضربان است و از همان لحظه واکنش‌هایی در بدن اتفاق می‌افتد و فساد اندام‌ها آغاز می‌شود، اما اگر در لحظات و دقایق اولیه ایست قلبی، عضوی از بدن متوفی خارج شود، عملکردی کم و بیش مشابه با عضو برداشته شده از بیمار مرگ مغزی دارد.
وی با تاکید بر اینکه برداشت عضو از متوفی نیازمند سرعت زیاد، آماده بودن اتاق عمل و آمادگی تیم‌های جراحی است، تصریح کرد: طی چند سال گذشته، برداشت عضو از بیمار مرگ مغزی نتایج مؤثری به همراه داشته است و برداشت عضو از متوفی را نمی‌توان به تأخیر انداخت. برداشت عضو از فرد متوفی تاکنون در اصفهان انجام نشده است، اما امکان انجام این عمل وجود و اصفهان نیز آمادگی برداشت عضو از فرد متوفی را دارد.
لزوم انجام عمل پیوند عضو در زمان طلایی
خلیفه‌سلطانی با بیان اینکه در دنیا بیشتر اهدای عضو از بیمار مرگ مغزی انجام می‌شود که قلب وی در حال تپش است، اضافه می‌کند: هنگامی که قلب در حال تپش باشد، خون در اعضای بدن جریان دارد و عضو مورد نظر عملکرد خود را حفظ کرده است، فرد مرگ مغزی تنفس ندارد، به‌طورمعمول فشار خون پایینی دارد و دارای آسیب‌های جانبی، عوارض و مشکلات زیادی است، بنابراین انتقال او اقدامی حساس است و باید توسط تیم‌های آموزش‌دیده و آمبولانس‌های دارای ICU، انجام شود، در غیر این صورت ممکن است فرد در حین انتقال دچار ایست قلبی شود و اعضا نیز از بین برود.
وی با بیان اینکه انتقال عضو پیوندی از انتقال اهداکننده آسان‌تر است و تمام این مراحل مطابق با پروتکل‌ها انجام می‌شود، ادامه می‌دهد: عضو پیوندی در محلول‌هایی خاص و کیسه‌های استریل حاوی یخ و سرم‌های سردشده در شرایطی خاص منتقل می‌شود و امکان نگهداری طولانی‌مدت عضو پیوندی وجود ندارد؛ به عنوان مثال زمان طلایی با درنظرگرفتن شرایط مطلوب، برای کبد شش تا ۱۲ ساعت، کلیه تا ۲۴ ساعت و قلب سه تا چهار ساعت است.
مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی بیمارستان الزهرا (س) با بیان اینکه هرچه زمان بیشتری از برداشت عضو بگذرد اما پیوند نخورد، امکان اینکه عضو مورد نظر عملکرد مطلوب را نداشته باشد بیشتر است، اظهار می‌کند: با توجه به این شرایط نمی‌توان عضوی را نگه داشت تا گیرنده برای آن پیدا یا آماده شود و اهدای عضو از فرد مرگ مغزی و پیوند آن، از موارد اورژانسی است که باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام شود.
تأخیری در تدفین اهداکننده عضو وجود ندارد
وی با بیان اینکه تأخیری در تدفین اهداکننده عضو وجود ندارد، می‌افزاید: با تأییدشدن اهداکننده و مشخص شدن اتاق عمل، برداشت عضو آغاز می‌شود که حدود سه تا چهار ساعت به طول می‌انجامد و پس از آن در صورت لزوم جسد برای دریافت گواهی دفن به پزشکی قانونی منتقل می‌شود. روند انتقال به پزشکی قانونی به اهدا شدن یا نشدن عضو مربوط نیست و در واقع با اهدای عضو، مرحله‌ای به این روند اضافه نمی‌شود و تأخیری در تدفین وجود ندارد.
خلیفه‌سلطانی با اشاره به احتمال رد پیوند در گیرنده عضو، تصریح می‌کند: هر عضو پیوندی با در نظر گرفتن آزمایش‌ها و سازگاری و بررسی‌های لازم بین گیرنده و اهداکننده، پیوند می‌شود، اما با این وجود باز هم احتمال رد پیوند وجود دارد که می‌تواند به صورت حاد یا مزمن باشد. برخی از خانواده‌ها به دلایل مختلفی مخالف اهدای عضو هستند؛ به عنوان مثال برخی فکر می‌کنند جسد پس از اهدای عضو بدشکل می‌شود، در صوتی که بدشکلی وجود ندارد و تنها یک خط جراحی از گردن تا ناف باز و مانند سایر جراحی‌ها با بخیه بسته می‌شود.
وی با بیان اینکه برخی خانواده‌ها نیز به علت نگرانی از صحبت سایر افراد مبنی بر اینکه آن‌ها اعضای عزیز خود را به فروش رسانده‌اند با اهدای عضو مخالفت می‌کنند، ادامه می‌دهد: اهدای عضو از مرگ مغزی رایگان و عملی خداپسندانه است. یک روحانی در تیم اهدای عضو حضور دارد که با حضور در مراسم خاکسپاری متوفی این موارد را توضیح می‌دهد. این اقدام از منظر قانونی تأیید شده است و از نظر شرعی نیز برای آن فتواهای زیادی وجود دارد که به این اقدام توصیه می‌کند.
افت شدید اهدای عضو با شیوع بیماری کرونا
مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی بیمارستان الزهرا (س) می‌گوید: تا قبل از شیوع بیماری کرونا میزان اهدای عضو در استان اصفهان بالاتر بود و سالانه حدود ۵۰ اهدای عضو انجام می‌شد، اما با توجه به شیوع این بیماری اهدای عضو در دو سال اخیر در تمام کشور با افت شدیدی مواجه شده است و بنا بر دستورالعمل وزارت بهداشت از اهدای عضو افراد مشکوک یا مبتلا به کرونا اجتناب می‌شود. اهدای عضو بیمار کرونایی مشکلی برای گیرنده عضو ایجاد نمی‌کند، اما طبق دستورالعمل‌های موجود، در حال حاضر اهدای عضو از بیمار کرونایی انجام نمی‌شود، چرا که این اقدام نیازمند تحقیقات تکمیلی است.
وی می‌افزاید: درواقع فرد با ثبت‌نام و گرفتن کارت اهدای عضو تمایل قلبی خود را برای اقدام به این کار اعلام می‌کند و داشتن این کارت مانند وصیتی از فرد است. درصورتی‌که خانواده فرد از داشتن کارت اهدای عضو بیمار مطلع باشند یا وی به صورت شفاهی تمایل خود را برای این اقدام مطرح کرده باشد، خانواده زودتر و راحت‌تر رضایت خود را اعلام می‌کند. رضایت اولیای دم در هر شرایطی مهم است. در جلسه رضایت‌گیری به صورت کامل و شفاف روند برای خانواده توضیح داده می‌شود و برگه رضایت آگاهانه که تمام موارد در آن با جزئیات نوشته شده است، خوانده می‌شود و سپس افراد حاضر در جلسه از جمله اولیای دم و شاهدان، آن را امضا می‌کنند.
نظر شما