به گزارش خبرنگار ایمنا، درحالی‌که گفته می‌شود از سال ۱۳۹۰ تاکنون معادل ۹۸.۴ میلیارد دلار و به‌طورمتوسط سالانه ۱۱ میلیارد دلار از اقتصاد ایران خارج شده است، با این وجود هنوز آمار دقیقی از میزان فرار سرمایه در دسترس نیست، چراکه تنها راه محاسبه، محاسبه تفاوت کل درآمد ارزی کشور و موجودی ارزی فعلی در زمانی است که میزان واردات را از آن کم کرده باشیم.
طبق اعداد برآوردی که در چنین فضایی تخمین زده می‌شود، فرار سرمایه سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار در سال است، وگرنه هیچ سند دیگری وجود ندارد، اما آنچه مشخص است آمار بالای سرمایه‌گذاری‌های ایرانیان در کشورهایی مانند امارات و ترکیه و ثبت شرکت‌های فراوان از سوی ایرانیان در این مقاصد است.
چالشی بزرگ که به دلایلی چون تحریم‌ها، بازی برخی سیاسیون، بی‌ثباتی‌های ارزی و شرایط ناخوشایند اقتصادی بازمی‌گردد که هرکدام مانعی برای ماندگاری سرمایه‌های خرد و کلان مردم است، حال آنکه فرار سرمایه از کشور جریان تازه‌ای نیست هر زمان که ارزش پول ملی با کاهش مواجه شده این پدیده نیز بیشتر رخ داده است. عده‌ای با تبدیل نقدینگی خود به ارز و خروج از کشور، برخی دیگر از طریق صرافی‌ها و بخش دیگر هم مربوط به فعالیت‌های اقتصادی است که ارز حاصل از آن وارد کشور نشده است.
طی چند ماه اخیر که نگرانی‌های اقتصادی مردم بیشتر شده، این روند هم شدت بیشتری گرفته ضمن آنکه نسبت به خرید ملک در کشورهای همسایه و حتی کشورهای اروپایی بیش‌ازپیش اقدام شده است. براساس دیدگاه کارشناسان اقتصادی اگر خواهان ماندگاری سرمایه در کشور باشیم، ایجاد بستری امن، سودآوری، ارتباط با جهان و چشم‌اندازی روشن از اقتصاد ایران لازم است که نهادی جز دولت هم‌توان فراهم‌سازی چنین شرایطی را ندارد.
اصفهان سرمایه‌گریز است
نکته قابل‌تأمل این چالش آن است که بنا بر شنیده‌ها و گفته‌ها، در میان استان‌های کشور، اصفهان به‌عنوان یکی از سرمایه‌گریزترین مناطق مطرح می‌شود، به‌طوری‌که از لحاظ جذب سرمایه نه تنها در بین ۱۰ استان، آخر است بلکه به‌عنوان یکی از نخستین استان‌های سرمایه‌گریز کشور نیز شناخته می‌شود، آن‌هم در شرایط دشواری که از یک طرف رکود داخلی و از طرف دیگر تحریم‌ها باعث ناآرامی‌های اقتصادی شده و ضرورت ورود سرمایه به بخش‌های مختلف کشور کاملاً محسوس است.
در این راستا بسیاری از صاحب‌نظران اقتصادی همواره تأکید داشته‌اند که باید راهکارهای اساسی برای ممانعت از فرار سرمایه اندیشیده و ارائه استراتژی‌های مؤثر برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی تعریف شود و به مرحله اجرا برسد، به‌ویژه آنکه آمار بیکاری و مهاجرپذیری در اصفهان نسبت به دیگر نقاط کشور بسیار بالا است و این مسئله، الزام جلوگیری از فرار سرمایه‌ها در این استان را دوچندان می‌کند، زیرا اضافه شدن بار فرار سرمایه مزید بر علت دیگر مشکلات اقتصادی این شهر و استان شده است.
البته این فرآیند در حالی آغاز شده و روزبه‌روز هم افزون‌تر می‌شود که فعالان اقتصادی استان بارها با اعلام اینکه سرمایه‌های پولی استان اصفهان اکنون برای سرمایه‌گذاری با سوددهی بیشتر به استان‌های دیگر منتقل می‌شود، این امر را باعث تزلزل پایه‌های اقتصادی اصفهان دانسته‌اند. این فعالان معتقدند تبلیغات گسترده و سود بالای سپرده‌گذاری در پروژه‌های تجاری و ساختمانی در سایر استان‌ها یا مؤسسات مالی که روزبه‌روز تعدادشان در استان اضافه می‌شود، انگیزه سرمایه‌گذاری در پروژه‌های داخلی را از متمولان شهر گرفته است.
خروج افراد مهم‌تر از فرار سرمایه
اما پرسش آن است که دلایل و مهم‌ترین راه‌های خروج سرمایه از ایران چیست و چه اقداماتی باید انجام داد تا بتوان از فرار سرمایه ممانعت کرد؟
به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، مهم‌ترین راه‌حل و پیش‌نیاز برای بهبود سرمایه‌گذاری و فضای کسب‌وکار، فراهم کردن فضایی امن برای سرمایه‌گذار است، زیرا زمانی که فرد احساس ناامنی اقتصادی می‌کند برای ورود سرمایه‌های خود با ابهام مواجه و از شروع فعالیت اقتصادی منصرف می‌شود.
در مجموع آنچه همه کارشناسان نسبت به آن تأکید دارند، ایجاد امنیت و آرامش در ایران است که باعث ماندگاری سرمایه می‌شود، اطمینانی که سال‌هاست دولتمردان نتوانسته‌اند به سرمایه‌گذاران بدهند و حاصل نمی‌شود مگر اینکه ایران ارتباط خود را با بانک جهانی و جهان تصحیح کند. قطعاً سرمایه در هرکجا که امنیت داشته باشد به همان نقطه منتقل می‌شود.
در این باره «شهرام معینی» اقتصاددان و عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: عبارت فرار سرمایه از ایران بسیار شنیده می‌شود اما بهتر است این موضوع با آمار و ارقام گفته شود تا شفافیت بیشتری داشته باشد. برای جابه‌جایی سرمایه بین کشورها، لازم است سرمایه از مبدا به سمت مقصد حرکت کند و باید به‌صورت ارز باشد.
به گفته وی، این ارز خارج شده حاصل از صادرات کالاهای ایرانی است که بخشی از آن به کشور بازنگشته و ذخیره نشده است. زمانی که کالا صادر می‌شود، باید ارز حاصل از آن وارد کشور شود یا به‌صورت کالای مصرفی یا واسطه‌ای بازگردد، حال اگر به هر دلیلی این ارز وارد نشود به فرار سرمایه تعبیر می‌شود.
این اقتصاددان اضافه می‌کند: ممکن است بخشی از این سرمایه صرف واردات کالای قاچاق یا ارز حاصل از آن با تأخیر وارد کشور شود، همچنین ممکن است صادرکننده ترجیح دهد ارز حاصل از صادرات کالای خود را وارد کشور نکند؛ نکته‌ای که وجود دارد آن است که کل درآمد ارزی کشور ما ناچیز و به عدد ۵۰ میلیارد دلار می‌رسد، حال چقدر از این سرمایه خارج می‌شود که تحت عنوان فرار بزرگ از آن نام‌برده شود؟
معینی ادامه می‌دهد: بنابراین چون آمار صحیحی دراین‌باره وجود ندارد، گفته می‌شود فرار سرمایه زیاد است درحالی‌که در مقیاس جهانی چندان روشن نیست. بخشی از خروج سرمایه نیز اموال افرادی است که مصمم به مهاجرت می‌شوند و بدیهی است سرمایه خود را هم خارج می‌کنند. مثلاً فردی ملکی در ترکیه می‌خرد که این‌ها سرمایه‌های خردی هستند که معمولاً توسط مهاجران خارج می‌شود.
وی یادآور می‌شود: البته این موضوع را هم باید در نظر گرفت همان‌گونه که خروج سرمایه از کشور را داریم، ورود سرمایه هم انجام می‌گیرد.
این اقتصاددان در رابطه با دلایل شدت یافتن چنین رفتاری می‌گوید: علت آنکه افراد متمایل هستند تا سرمایه خود را از ایران خارج کنند، به فقدان چشم‌اندازی مثبت از اقتصاد ایران بازمی‌گردد. در دهه‌های ۷۰ تا ۸۰ بسیاری از سرمایه‌گذاران کشورهای دیگر متمایل بودند سرمایه خود را وارد ایران کنند اما اکنون با چشم‌اندازی که وجود دارد، افراد ناامید از آینده اقتصادی و اجتماعی کشور به امید آینده‌ای بهتر، مصمم به مهاجرت هستند و سرمایه خود را هم می‌برند.
معینی خاطرنشان می‌کند: به نظر می‌رسد موردی که در این فرآیند اهمیت بیشتری دارد، آن است که چه قشر و چه نیروهایی اقدام به مهاجرت می‌کند؟ درواقع خروج افراد شاید بسیار مهم‌تر از خروج سرمایه‌های نقدی آن‌ها باشد.
نظر شما