به گزارش خبرنگار ایمنا، تأسیس مدارس دخترانه در ایران توسط هر گروهی که انجام می‌گرفت، مخالفت‌های زیادی را به همراه داشت. پس از انقلاب مشروطیت گفت‌وگوهایی بین نمایندگان صورت گرفت. پاره‌ای از آنان چون ناظم‌الاسلام از تأسیس مدارس دخترانه حمایت کردند و گفتند: «در تربیت بنات و دوشیزگان وطن بکوشیم و به آن‌ها لباس علم و هنر بپوشیم، چه تا دخترها عالم نشوند، پسرها به‌خوبی تربیت نخواهند شد.»
نخستین بار در سال ۱۳۲۴ ه. ق مدرسه‌ای به نام «مدرسه دوشیزگان» توسط «بی‌بی خانم وزیراف»، برای دختران گشایش یافت. اما اقدام جسورانه وی با مخالفت بسیاری روبه‌رو شد؛ به‌طوری‌که پاره‌ای از مخالفان تصمیم به ویران کردن مدرسه گرفتند. طی فشارهای بی‌رویه مخالفان مدرسه دوشیزگان، بی‌بی خانم به وزارت معارف شکایت کرد. اما در جواب به وی گفته شد که صلاح در این است که مدرسه تعطیل شود. سرانجام، باوجود ایستادگی بی‌بی خانم در برابر مشکلات، مدرسه دوشیزگان تعطیل شد.
بعد از جریان به توپ بستن مجلس شورای ملی، بی‌بی خانم پیش صنیع‌الدوله (وزیر معارف) رفت. این بار تقاضای وی پذیرفته شد، مشروطه بر اینکه فقط دختران بین چهار تا شش سال در مدرسه تحصیل کنند و کلمه دوشیزه نیز از تابلوی مدرسه حذف شود.
با تمام دشواری‌ها، پس از بالا رفتن سطح آگاهی‌های جامعه و احساس ضرورت ایجاد مدارس دخترانه، اولین مدارس دخترانه ایران تأسیس شد و در کنار این اقدام کم‌کم در بسیاری از شهرهای ایران مدارس دخترانه به‌جای مکتب‌خانه رونق یافت.
گذری بر نحوه تأسیس مدرسه دخترانه در اصفهان
معصومه گودرزی، دکترای تاریخ محلی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: بیش از صد سال گذشت، تا بانوان کشور بتوانند کرسی مدارس و دانشگاه‌ها را از آن خود کنند و این راه بسیار دشواری بود. با نزدیک شدن به انقلاب مشروطه، کودکان از مکتب‌خانه‌ها آرام‌آرام فاصله گرفتند و وارد مدارس نوین شدند.
وی افزود: نظام آموزشی اصفهان مدیون «خانواده محاسب‌الدوله» است، این خانواده به‌عنوان اولین رئیس اداره معارف و اوقاف شهر اصفهان در بازگشایی مدارس نوین اصفهان تلاش فراوانی کردند و تأسیس مدارسی همچون نظامی، فردوسی، سعادت ملی و بهشت‌آیین نیز ماحصل تلاش‌ها و پیگیری‌های این خانواده بود.
آغاز به کار مدرسه دوشیزگان در اصفهان
این اصفهان‌شناس تصریح کرد: مدرسه بهشت‌آیین که بیش از ۱۱۷ سال قدمت دارد در گذشته مدرسه دوشیزگان نام داشت و دستاورد هیئت مذهبی مرسلین انگلیس است. البته قبل از اینکه این هیئت مذهبی برای ساخت مدرسه دست‌به‌کار شود، هیئت مذهبی فرانسوی، مدرسه فرانسوی‌ها را در شهر اصفهان راه‌اندازی و احداث کرده بود و به تدریس زبان فرانسه، تاریخ و جغرافیا، خیاطی و خانه‌داری مبادرت می‌ورزید.
وی اضافه کرد: مدارس بهشت‌آیین، «استیورت مموریال کالج» یا دبیرستان ادب فعلی، مهرآیین یزد و «مسیونری کرمان»؛ مدارسی است که توسط هیئت مذهبی مرسلین انگلیس در ایران راه‌اندازی شد و می‌توان گفت که دستاورد بزرگی در نظام نوین آموزشی ایران بود.
گودرزی گفت: اغلب مردم اصفهان فکر می‌کنند که مدرسه بهشت‌آیین در ابتدای تأسیس در همین مکان فعلی بنا شده، درصورتی‌که این مدرسه در محله جلفا بوده است و به همت «خانم استوارت» همسر «رابرت بروس» احداث شد، اما چون تعداد مراجعه‌کنندگان به این مدرسه زیاد شده بود به باغی در خیابان شیخ بهایی منتقل شد.
وی اظهار کرد: میس آیدین که از سمت مادر تباری ایرلندی داشت، تلاش‌های زیادی برای توسعه مدرسه دوشیزگان یا بهشت‌آیین می‌کند و بعد از انتقال به بازارچه کازرونی و استقبال بیشتر خانواده‌ها باغی را در نزدیکی عمارت هشت‌بهشت خریداری و مدرسه دوشیزگان را با نام جدید بهشت‌آیین در آنجا تأسیس می‌کند.
دلیل تغییر مکان مدرسه دوشیزگان
این دکترای تاریخ محلی دانشگاه اصفهان افزود: میس آیدین فردی دوراندیش بود و به همین خاطر عمارتی جنب این مدرسه برای اقامت شبانه‌روزی دانش‌آموزانی که از راه دور برای تحصیل به این مدرسه می‌آمدند خریداری کرد که همان خانه معروف مشیرالممالک است.
وی گفت: «مری ایزاک»، یکی دیگر از دبیران مدرسه بهشت‌آیین در آن زمان بود که تأثیر فراوانی روی دانش آموزان مدرسه داشت و از او به‌عنوان نخستین بانوی دوچرخه‌سوار اصفهان یاد می‌شود. او به دختران دوچرخه‌سواری را آموزش می‌داد.
گودرزی تصریح کرد: مری ایزاک از دانشگاه کمبریج فارغ‌التحصیل شده و مدتی رئیس مرکز شبانه‌روزی اقامتگاه بهشت‌آیین بود. او خود نیز اقدام به تأسیس مدرسه رحمت آئین کرد و مدت‌زمانی نیز به‌عنوان مدرس در مدرسه شاهدخت آذر سابق و فردوس فعلی که اکنون جای خودش را به مدرسه گلبان داده است، تدریس می‌کرد.
وی خاطرنشان کرد: همه دانش‌آموزانی که در اصفهان درس می‌خواندند باید در مدرسه «ستاره صبح» که خوشبختانه ثبت ملی شده و در خیابان سیدعلیخان است، امتحان می‌دادند.
این اصفهان‌شناس اضافه کرد: تا سال ۱۳۰۶ تمام دروس در «مدارس نوین» به زبان انگلیسی تدریس می‌شد و در سال ۱۳۰۷، پهلوی اول تصمیم گرفت که زبان اول در مدارس، زبان فارسی باشد. در سال ۱۳۱۹ مجدد طرحی به شورای ملی برده شد که مدارس باید از دست مسیونرهای خارجی، خارج شود. به‌این‌ترتیب چهار مدرسه مذکور از مسیونرهای خارجی خریداری شدند و در اختیار نظام آموزش‌وپرورش وقت قرار گرفتند.
وی گفت: با این اتفاق برنامه مدارس تغییر کرد و آقای منصوری به‌عنوان نخستین مدیر ایرانی برای «مموریال کالج» یا دبیرستان ادب فعلی انتخاب شد. میس آیدین نیز چون تابعیت ایرانی داشت و بدون حاشیه بود تا سال ۱۳۳۱ در سمت خود در مدرسه بهشت‌آیین ماند، اما بعد از کودتای ۲۸ مرداد عزل و آقای تدین جانشین او شد. این تغییر در مدیریت مدرسه، خوشایند دانش‌آموزان نبود به همین دلیل گروهی از آن‌ها به مدرسه رودابه که تحت سرپرستی مسیونرهای فرانسوی بود، رفتند.
گودرزی ادامه داد: مدرسه نورآیین یکی از دستاوردهای مسیونرهای انگلیسی است که مخصوص دانش‌آموزان دختر نابینای اصفهانی بود و توسط زنی به نام الیزابت و هفت جوان دیگر راه‌اندازی شد.
نظر شما