به گزارش خبرنگار ایمنا، هفتم مهرماه در تقویم کشور برای تقدیر از رشادت‌های آتش‌نشانان، به عنوان روز ملی آتش‌نشانی و ایمنی نام‌گذاری شده است. ایجاد زمینه‌های مناسب برای آموزش همگانی افراد جامعه جهت پیشگیری از بروز حوادث مختلف و حفاظت از سرمایه‌های ملی، از دیگر اهداف نام‌گذاری این روز است.
بیشینه روز آتش‌نشان در ایران
در روز هفتم مهرماه ۱۳۵۹، وقتی که عراق به پالایشگاه آبادان حمله هوایی کرد، آتش‌نشانان منطقه و شهرهای اطراف برای مهار آتش به آن محل رفتند؛ حین عملیات خاموش کردن آتش، هواپیماهای دشمن مجدد اقدام به بمباران پالایشگاه کردند که منجر به شهادت تعداد زیادی از آتش‌نشانان شد.
طرح تعیین روز آتش‌نشانی و ایمنی در سال ۱۳۷۹ از طرف ستاد هماهنگی امور ایمنی و آتش‌نشانی کشور پیشنهاد و توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور تأیید شد؛ این روز با هدف ترویج ایمنی و پیشگیری از حوادث در سطح کشور و یادآوری حماسه‌آفرینی‌ها و ازخودگذشتگی‌های آتش‌نشانان کشور در عرصه دفاع مقدس نام‌گذاری شده است.
تأسیس نخستین ایستگاه آتش‌نشانی در شهر تبریز
در کشور ما بیش از ۱۶۰ سال از تأسیس نخستین ایستگاه آتش‌نشانی در شهر تبریز و نزدیک به ۸۰ سال از تأسیس آتش‌نشانی پایتخت می‌گذرد. بعد از شهر تبریز، دومین و سومین واحدهای آتش‌نشانی رسمی در جنوب کشور و در شهرهای مسجد سلیمان و آبادان برای حفظ تأسیسات ایجاد شده در پالایشگاه آن شهرها تأسیس شد. پس از انقلاب اسلامی، با انحلال سازمان دفاع غیرنظامی، فلسفه وجودی آتش‌نشانی‌های کشور توسط بندهای ۱۴ و ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری تعریف شد و از همین‌رو سازمان‌های آتش‌نشانی زیرمجموعه شهرداری‌ها قلمداد می‌شود.
براساس این قانون، شهرداری‌ها ملزم هستند برای حفظ شهرها از خطر سیل، حریق و دیگر مخاطرات تدابیر مؤثری اتخاذ کنند. نظر به اینکه کشور ایران، حادثه‌خیز است و از ۴۰ حادثه طبیعی شناخته شده، ۳۰ مورد آن در ایران امکان وقوع دارد، توجه به بحث ایمنی و تهیه و تدوین ضوابط و مقررات ایمنی، امری ضروری به‌شمار می‌رود.
جزئیات تاریخچه آتش‌نشانی در ایران
قوای روسیه تزاری به لحاظ اشراف سیاسی و اجتماعی بر شهر تبریز که آن زمان پایتخت و مقر ولیعهد بود و به صرف حفظ منافع مادی خود، یک واحد آتش‌نشانی در این شهر ایجاد کرد. این واحد را می‌توان نخستین واحد آتش‌نشانی در ایران نامید که لوازم و تجهیزاتی نیز از آن باقی مانده است که در موزه آتش‌نشانی تهران نگهداری می‌شود. از سوی دیگر انگلیسی‌ها نیز که در اواخر دوران قاجار، جنوب ایران و به خصوص مناطق نفت‌خیز را در سیطره خود داشتند و مقارن همان زمان دارای امکانات اطفای حریق در آن مناطق بودند.
در تهران نیز نخستین واحد آتش‌نشانی در سال ۱۳۰۳ شمسی در گاراژی به نام حسنی در سه‌راه امینحضور توسط یک ژنرال روسی با چند دستگاه اتومبیل با مارک (ان-آ-گ) و با ۱۵ نفر پرسنل از درجه‌داران نظامی شروع به کار کرد و در سال ۱۳۰۷ با پیگیری تیمسار کریم‌آقا بوذرجمهری که گویا سرپرست بلدیه بوده است، قبرستان قدیمی موجود در میدان حسن‌آباد (ایستگاه آتش‌نشانی فعلی) تبدیل به اداره ماشین‌های آب‌پاش شد که تجهیزات آن، همان چهار دستگاه اتومبیل و پرسنل مربوطه بود و فلسفه احیای آن تنها آب‌پاشی معابر، خیابان‌ها و آبیاری درختان شهر و گاهی نیز شرکت در اطفای حریق‌ها بوده است.
بعدها نام اطفائیه به این واحد اطلاق و به این منظور از متخصصان آلمانی و روسی دعوت شد که در این رابطه شخصی به نام موسیو وال رول آلمانی با تعلیمات و تجهیزات مختصری به اداره اطفائیه سر و صورتی داد که موجب شد توجه مسئولان شهرداری به این مهم جلب شود. بروز حریق‌های بزرگ و متعدد که زاییده توسعه شهر تهران و صنعتی شدن اقتصاد بود با تهیه تجهیزات مبارزه با حریق و آموزش پرسنل حرفهای، شرایطی را ایجاب کرد که دومین ایستگاه آتش‌نشانی در شمیرانات تأسیس شد و تا سال ۱۳۲۶ شمسی همین دو ایستگاه فعالیت داشتند.
این دو ایستگاه پاسخگوی نیازهای شهر نبودند و لذا طرح ایجاد سه ایستگاه دیگر آتش‌نشانی در دروازه دولاب، جنوب میدان مولوی و در چهارراه عباسی ریخته شد که با تلاش رؤسای وقت آتش‌نشانی پس از دو سال این ایستگاه‌ها در سرویس آتش‌نشانی شهری قرار گرفتند؛ لیکن گسترش روزافزون و بی‌رویه شهر تهران و مرکزیت دادن ادارات و صنایع، احداث ساختمان‌های بدون رعایت اصول شهرسازی، وظایف سنگینی از قبیل نجات مردم از زیر آوار تا رسیدگی به زلزله‌زدگان بر عهده سازمان آتش‌نشانی قرار گرفت تا اینکه واحدی با عنوان گروه «امداد و نجات» در سال ۱۳۴۰ در ایستگاه حسن آباد دایر شد تا در کنار واحد اطفای حریق کار آن تنها نجات و امداد باشد.
در سال ۱۳۳۰ که لزوم آموزش‌های فنی و حرفهای متناسب با علم آتش‌نشانی احساس شد، عده‌ای جهت گذراندن آموزش حرفهای به کشورهای خارج اعزام شدند و پس از بازگشت امور تدریس آتش‌نشانان را بر عهده گرفتند. در سال ۱۳۵۰ تعداد ایستگاه‌ها به هفت عدد رسید و در سال ۱۳۵۳ سه ایستگاه دیگر نیز ساخته شد. در سال ۱۳۵۵ تعداد ایستگاه‌ها به ۱۳ ایستگاه حریق و نجات و سه ایستگاه دیگر نیز در سال ۱۳۵۶ اضافه شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در طول ۱۰ سال تا پایان ۱۳۶۸ مجموعه ایستگاه‌های آتش‌نشانی به ۲۶ ایستگاه حریق و هفت ایستگاه امداد و نجات رسید.
نجات جان و اموال انسان‌ها؛ هدف سازمان‌های آتش‌نشانی
سازمان‌های آتش‌نشانی با هدف نجات جان و اموال انسان‌ها تشکیل شده‌اند؛ بنابراین یک آتش‌نشان قادر است در بحرانی‌ترین شرایط محیطی و زیان‌آورترین و سخت‌ترین شرایط کاری به یاری حادثه دیدگان بشتابد. آتش‌نشانان در محیط‌های پرمخاطره‌آمیز از جمله انفجارها و حریق‌های گسترده به امدادرسانی و انجام عملیات می‌پردازند و آتش‌نشانی جزو یکی از مشاغل سخت به‌شمار می‌آید.
تعریف آتش‌نشانی و مهم‌ترین وظایف سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی
سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی با حفاظت و صیانت از سرمایه‌های ملی در برابر آتش‌سوزی و حوادث می‌تواند نقش مهمی را در توسعه اقتصادی کشور داشته باشد. به طور کلی قبل از آن که بشر به آتش دسترسی پیدا و از آن استفاده کند، آثار و خطرات را مشاهده کرد؛ به عنوان مثال زمانی که بر اثر اصابت صاعقه جنگل دچار آتش‌سوزی می‌شد، بشر اولیه مشاهده کرد که در نتیجه آتش نور و حرارت تولید می‌شود و مرگ حیوانات مختلف که در محاصره آتش قرار گرفتند و حوادث دیگر مواردی بود که خطرات آتش از بدو پیدایش آن ثابت کرد.
آتش‌نشانی یا اطفا حریق، مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش به وسیله خاموش کردن، کنترل یا هدایت آتش‌های ناخواسته انجام می‌شود. اهداف آتش‌نشانی حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط زیست است. در همه کشورها سازمان آتش‌نشانی وجود و وظیفه مقابله با آتش، سوانح و حوادث مختلف را برعهده دارد.
ارتباط، همکاری، هماهنگی و مشورت با مراکز علمی، نظامی، پزشکی و سایر سازمان‌ها و اشخاص مربوطه، تعیین صلاحیت فنی و امکانات شرکت‌های خصوصی و دولتی با عنوان‌های مختلف اعم از طرح ایمنی یا شارژ کننده و فروشنده و سازنده ماشین‌ها، قطعات، ادوات و تجهیزات مختلف مربوط به امور ایمنی و نجات و آتش‌نشانی در سطح جامعه و اشاعه و به‌کارگیری رشته‌های ورزشی بین کارکنان سازمان به خصوص نیروهای عملیات به منظور تقویت آمادگی جسمانی و بالا بردن روحیه افراد که لازمه این حرفه است.
ویژگی‌های شخصیتی یک آتش‌نشان
ناگفته پیدا است که شغل آتش‌نشانی متضمن چه مخاطراتی است. احساس مسئولیت، ریسک و خطرپذیری بالا، توانایی‌های کامل و آمادگی بالای جسمانی، آموزش‌های مستمر، ابتکار و خلاقیت در کنار احتیاط و عقلانیت، بخشی از این شغل مهم است. این شغل آرامش و دقت بالایی می‌طلبد تا فرد بتواند در مقابل خسارت‌های وارده، حجم زیان‌ها را کاهش دهد یا از وقوع خسارت‌های احتمالی جلوگیری کند.
آتش‌نشان‌ها اغلب افرادی از جان گذشته، داوطلب و علاقه‌مند به نجات جان انسان‌ها هستند که در زمان جنگیدن با آتش یا سایر اقدامات نجات‌بخش ممکن است خود دچار حادثه شوند و حتی جان خود را در این راه از دست بدهند یا بر اثر تماس با دود، حرارت، گازها و مواد شیمیایی مختلف دچار انواع بیماری‌ها شوند و سلامتی خود را به خطر اندازند.
ضرورت به‌روز شدن تجهیزات آتش‌نشانی
ضرورت به‌روز شدن تجهیزات آتش‌نشانی، حرفهای ناگفته بسیاری دارد؛ چراکه پایانی برای تأمین تجهیزات در سازمان آتش‌نشانی وجود ندارد و هر روز جامعه درحال تغییر است و بنابراین باید تجهیزات آتش‌نشانی نیز به روز شوند. در حقیقت به این علت که سرعت عمل و حضور به موقع آتش‌نشان‌ها در محل حریق بر میزان ایجاد خسارات مالی و جانی مردم نسبت مستقیم دارد، شایسته است درخصوص به روز شدن وسایل و ادوات اطفای حریق کوشش بیشتری انجام شود.
سختی شغل آتش‌نشانی
شغل آتش‌نشانی یک کمک و امدادرسانی فوری است که می‌تواند درجات متفاوتی داشته باشد. آتش‌نشانان در حوادثی از یک تصادف تا انفجاری مهیب حضور خواهند داشت و شرایط پیچیده و استرس‌زایی را مدیریت می‌کنند. کار کردن با آتش موجب افزایش استرس می‌شود و دیدن صحنه‌های دلخراش نیز یکی از آسیب‌های این شغل است. آسیب و جراحت‌های وارده به خود آتش‌نشانان نیز از دیگر عواملی است که آتش‌نشانان طی مدت خدمت خود، با آن سر و کار خواهند داشت.
در واقع آتش‌نشانی از دسته شغل‌هایی است که علاوه بر توان جسمی بالا، نیازمند توان روحی بالایی نیز است و اگر توان روحی آتش‌نشانان متناسب با شغلشان نباشد، حین انجام وظیفه خطرات زیادی گریبان خودشان و دیگران را می‌گیرد. شغل آتش‌نشانی در دنیا جزو مشاغل پراسترس محسوب می‌شود.
این شغل ریسک و حساسیت بالایی دارد. آتش‌نشانان مواجهه مستقیمی با انواع حوادث دارند که این حوادث، اثرات زیان‌باری را به همراه دارد. شرایط کاری یک آتش‌نشان پیچیده و نامشخص است و نوبت‌های کاری طولانی دارند. این افراد نیاز به آمادگی ذهنی بالا در هر ساعتی از شبانه‌روز دارند. شرایط کاری این افراد معمولاً دشوار است و اضطراب‌ها معمولاً برای آن‌ها زیاد است و به صورت اضطراری باید خود را در شرایطی قرار دهند که این شرایط از مهار آتش تا نجات کودکی که دستش لای چرخ‌گوشت گیر کرده را شامل می‌شود.
فقدان پوشش سلامت روان برای کارکنان آتش‌نشانی / احتمال تجربه اختلال پس از سانحه
با توجه به مسائل ذکر شده و اینکه کارکنان آتش‌نشانی نیازمند برخورداری از سطح مطلوب سلامت روانی هستند، متأسفانه در ایران هنوز پژوهش‌های زیادی در این خصوص انجام نشده؛ به این معنی که در ایران پژوهش‌ها توجه کمتری را به نسبت بقیه کشورها در رابطه با خصوصیت و ویژگی‌های روحی آتش‌نشان‌ها انجام دادند. در همین راستا معمولاً به نظر می‌رسد برای اینکه فردی بتواند در شغلی کار کند بیشتر نیازمند این است که از نظر جسمانی ارزیابی شود، در حالی که در شغل آتش‌نشانی با توجه به شرایط خاص لازم است بدانیم که بررسی شرایط روحی بسیار اهمیت دارد.
آتش‌نشانان می‌توانند به علت قرار گرفتن در معرض حوادث و شرایط ناخوشایند دچار PTSD شوند و اختلال پس از سانحه را تجربه کنند. این افراد معمولاً استرس و اضطراب بیشتری را نسبت به سایر مشاغل تجربه می‌کنند و باید به این دقت کنیم که هر چه استرس شغلی بالاتر باشد افسردگی افزایش پیدا می‌کند و بیماری‌های جسمانی نیز بیشتر پدیدار می‌شوند.
ضرورت ارزیابی روانی آتش‌نشانان
لازم است که هر چند وقت یک‌بار تست‌های ارزیابی انجام شود تا اگر فرد آتش‌نشان در حیطه‌ای دچار ضعف شده است با آموزش به او کمک کنیم تا شرایط را به حد نرمال قبلی بازگرداند. معمولاً به نظر می‌رسد که سالی یک‌بار یا دو سال یک‌بار زمان مناسبی برای انجام این ارزیابی باشد؛ همچنین برای سایر مشاغل نیز سنجش هوشی و شخصیتی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
زمانی که فردی در زمینه‌ای استعدادی دارد، اگر بتوانیم او را با توجه به استعدادش سنجش کنیم و مورد ارزیابی قرار دهیم، می‌توانیم فرد را در شغلی قرار دهیم که دوست دارد. در این صورت فرسودگی شغلی به شدت کاهش پیدا می‌کند و فرد می‌تواند با توانمندی‌های خاصی که دارد بهترین کارایی را داشته باشد و به بهترین بهره‌وری اجتماعی برسیم.
پیشگیری مقدم بر درمان است و بهتر است مداخله‌های پیشگیرانه داشته باشیم. در این صورت با سنجش و ارزیابی ساده که توسط مشاوران انجام می‌شود می‌توان به فرد کمک کرد تا در شغل مناسب خود قرار گیرد.
نظر شما