به گزارش خبرنگار ایمنا، انتخاب شهردار طبق قانون شهرداری مصوب ۱۱/۴/۱۳۳۴ از وظایف انجمن شهر بوده است، اما پس از تصویب قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شورای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران، مورخ ۰۱/۰۳/۱۳۷۵ این وظیفه به شورای اسلامی شهرها محول شد.
بررسی روند انتخاب شهردار و شرایط احراز تصدی این سمت طبق قوانین انجمن شهر و شورای اسلامی شهرها است و در تمام بندهایی که در قانون انتخاب شهردار توسط شورای اسلامی شهر تغییراتی حاصل شده، موارد اصلاحی ذکر شده است و در سایر موارد می‌توان با جایگزینی کلمه شورای اسلامی شهر به جای انجمن شهر این قانون را معتبر دانست.
تأسیس شهرداری
در هر محل که جمعیت آن حداقل به پنج هزار نفر رسیده باشد، شهرداری تأسیس می‌شود، با این وجود در هر نقطه که از نظر موقعیت و اهمیت، تشکیل شهرداری ضرورت داشته باشد، حتی اگر جمعیت آن به پنج هزار نفر نرسد، وزارت کشور می‌تواند در آن محل دستور تشکیل انجمن شهر و شهرداری را بدهد و چنانچه پس از تشکیل شهرداری در نقاط مزبور، ضمن عمل معلوم شود عوارض وصولی تکافوی هزینه شهرداری را نمی‌کند و با در نظر گرفتن وضع اقتصادی و مالی محل برای اداره امور شهرداری درآمد جدیدی نمی‌توان تهیه کرد؛ وزارت کشور مجاز است شهرداری این قبیل نقاط را منحل کند.
در نقاطی که فقط در بعضی فصول برقراری شهرداری لازم باشد، برای فصل مزبور و همچنین برای چند محل که به یکدیگر نزدیک و به‌طور جمعی اقتضای تشکیل شهرداری داشته باشند، می‌توان یک شهرداری تأسیس کرد؛ حدود حوزه هر شهرداری به وسیله تصویب شورای اسلامی شهر تعیین می‌شود و پس از موافقت شورای شهرستان و تصویب وزارت کشور قابل اجرا است.
شهرداری دارای شخصیت حقوقی است
شورای اسلامی شهر مکلف است پس از رسمیت یافتن و قبل از آغاز به کار، یک نفر را که در شورای اسلامی شهر عضویت نداشته و واجد شرایطی است، برای مدت دو سال با رأی مخفی به اکثریت تام از دو ثلث اعضای انجمن شهر، به سمت شهردار انتخاب و به فرماندار اعلام کند، فرماندار شهردار منتخب را به وزارت کشور معرفی می‌کند و مراتب را به انجمن شهر اطلاع می‌دهد.
شهردار منتخب پس از معرفی به وزارت کشور و بلافاصله شروع به کار خواهد کرد، تجدید انتخاب وی بلامانع است، شرایط احراز سمت شهردار، طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که بنا به پیشنهاد وزارت کشور به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ابطال اختیار وزارت کشور در تعیین مدارک و رشته‌های تحصیلی تصدی سمت شهردار
براساس ماده ۸۲ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب سال ۱۳۷۵ با اصلاحات بعدی، شرایط احراز تصدی سمت شهردار طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که بنا به پیشنهاد وزارت کشور به تصویب هیئت دولت برسد. در اجرای حکم مقرر در این ماده، آیین‌نامه مذکور با عنوان «آیین‌نامه اجرایی شرایط احراز تصدی سمت شهردار» در قالب تصویب‌نامه شماره ۱۳۰۷۳۰/ ت ۵۴۱۵۳ ه مورخ ۱۳۹۷/۱۰/۴ هیئت وزیران به تصویب هیئت مزبور رسیده است.
به موجب تبصره یک بند (چ) ماده ۳ آیین‌نامه اجرایی شرایط احراز تصدی سمت شهردار، مقرر شده است که مدارک و رشته‌های تحصیلی مرتبط توسط وزیر کشور متناسب با درجه شهرداری تعیین شود. مدارک و رشته‌های تحصیلی مرتبط از جمله شرایط احراز تصدی سمت شهردار است که تعیین آن براساس ماده ۸۲ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران برعهده هیأت وزیران گذاشته شده است.
بنا بر تبصره یک بند (چ) ماده ۳ آیین‌نامه اجرایی شرایط احراز تصدی سمت شهردار، صرف نظر از عناوین مدارک و رشته‌هایی که در اجرای آن تعیین شده است، صرفاً از آن جهت که بر مبنای آن وظیفه تعیین مدارک و رشته‌های تحصیلی مربوطه توسط هیئت وزیران انجام نشده، خارج از حدود اختیار و مغایر با ماده ۸۲ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران است و مستند به بند یک ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
هرگاه یکی از کارمندان ادارات دولتی از طرف انجمن برای تصدی شهرداری انتخاب شود و خود او راضی باشد، اداره متبوع کارمند مکلف است با انتقال او موافقت کند.
اعتراض و برکناری شهردار
چنانچه یک یا چند نفر از اعضای شورای اسلامی شهر نسبت به عملکرد شهردار اعتراض یا ایرادی داشته باشند، باید مطلب را کتبی و به صورت استیضاح به اطلاع رئیس شورای اسلامی شهر برسانند تا رئیس آن را در جلسه فوق‌العاده قرائت و به شهردار ابلاغ کند. شهردار موظف است در جلسه عادی یا فوق‌العاده انجمن برای جواب استیضاح حضور به هم رساند. فاصله طرح استیضاح با تشکیل جلسه عادی یا فوق‌العاده که از طرف رئیس شورای تعیین خواهد شد، نباید از ۱۰ روز بیشتر شود.
چنانچه شورای اسلامی شهر پس از طرح استیضاح و جواب شهردار رأی مخالف بدهد، شهردار از همان تاریخ بلافاصله از شغل خود برکنار می‌شود و انجمن طبق مقررات به‌سرعت اقدام به انتخاب شهردار می‌کند.
در فاصله بین صدور رأی عدم اعتماد و عزل شهردار تا انتخاب شهردار جدید، معاون شهرداری و در صورت نبودن معاون، کارمند مقدم تحت نظر شورای اسلامی شهر عهده‌دار اداره امور شهرداری خواهد بود.
نظر شما