به گزارش خبرنگار ایمنا، از سال ۱۳۹۰ جدی‌تر شدن تحریم‌ها و همچنین افزایش تورم در کشور، باعث شد تا سوددهی صنایع به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند، به طوری که آن‌ها نتوانند با ایجاد منابع مالی، تجهیزات و ماشین‌آلات را وارد یا نوسازی کنند.
از طرفی ناکافی بودن تسهیلاتی که باید از طرف دولت به واحدهای صنعتی کشور ارائه شود به دلیل نبود درآمد مازاد ارزی، موجب شد تا صنایع کشور با فرسودگی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مواجه شود، زیرا درآمدهای ارزی با تشخیص مسئولان باید در بخش‌های دیگر هزینه شود و به اندازه‌ای نیست که بتوان صرف این امور کرد.
در واقع دغدغه اصلی دولت در شرایط فعلی، این است که کالاهای اساسی مصرفی خانوار را تأمین کند. این موضوع باعث شد تا ارز مازادی برای واردات دستگاه و ماشین‌آلات از سوی تولیدکنندگان وجود نداشته باشد.
در مجموع علت فرسودگی صنایع در کشور در چهار دسته قرار می‌گیرد؛ دسته اول صنایعی هستند که به دلیل نداشتن منابع کافی نمی‌توانند دستگاه‌های خود را به‌روزرسانی کنند. علاوه بر این بعضی از صنایع ریال مورد نیاز را در اختیار دارند اما ارز کافی در اختیار ندارند. همچنین بعضی از صنعتگران، ارز مورد نیاز را به طور کامل در اختیار دارند که به دلیل شرایط تحریم شرکتی حاضر به انجام معاملات تجاری با ایران و فروش دستگاه‌های خود نیست.
دسته چهارم صنایعی هستند که علاوه بر داشتن ارز لازم برای واردات، شرکت‌های خارجی تولیدکننده ماشین آلات نیز حاضر به انجام معامله با ایران هستند اما به دلیل اینکه بازار در اختیار آنهاست نیازی به نوسازی دستگاه‌های خود نمی‌بینند.
این موارد در شرایطی مطرح می‌شود که تولید یک محصولات رقابتی به مواد اولیه با کیفیت، فناوری به‌روز، ماشین‌آلات کارآمد و در نهایت نیروی انسانی متخصص نیاز باشد تا بتوان محصول نهایی را در بازارهای جهانی عرضه کرد.
نبود مازاد ارزی، علت فرسودگی صنایع
شهرام معینی، اقتصاددان در این خصوص به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در همه جای دنیا، هر صنعتی که شکل می‌گیرد پس از چند سال دستگاه‌ها جایگزین می‌شود؛ در ایران با اوج گرفتن تحریم‌ها به ویژه بعد از سال ۱۳۹۰ نوسازی یا به‌روزرسانی دستگاه‌ها به کندی انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر درآمد ارزی زیادی در کشور نداریم، می‌گوید: درآمد ارزی کشور به میزانی است که فقط بتوان نیازهای اجتناب‌ناپذیر را به زحمت تأمین کرد. برای مثال پتروشیمی صادرات و درآمد ارزی قابل توجهی دارد اما نمی‌تواند این درآمدها را صرف واردات دستگاه‌های به‌روز کند زیرا این هزینه باید صرف نیازهای مهم‌تری مانند واردات غذا شود.
این اقتصاددان خاطرنشان می‌کند: اینکه کارخانه‌ای اقدام به نوسازی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات خود نکند، می‌تواند از دو عامل ناشی شود، علت اول این است که ارز مورد نیاز برای واردات تکنولوژی خاصی را ندارند. علت دوم آن است که بازار به نحوی برای آن‌ها انحصاری شده است که باید محصول فعلی را با دستگاه‌ها و فناوری موجود، تولید کنند.
معینی با بیان اینکه نبود مازاد ارزی باعث شده است صنایع کشور با فرسودگی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مواجه باشند، می‌گوید: برای نوسازی و به‌روز کردن هر صنعت باید درآمد مازاد ارزی ایجاد کرد؛ درآمد ناشی از صادرات و فروش نفت و گاز به اندازه‌ای نیست که بتوان صرف این امور کرد.
مالیات، درآمد ارزی را افزایش نمی‌دهد
وی با بیان اینکه افزایش مالیات، درآمد ارزی را بالا نمی‌برد، می‌گوید: مالیات چیزی به درآمد خانوار اضافه نمی‌کند، اخذ مالیات در ایران تنها باعث می‌شود که پس‌انداز در کشور کاهش پیدا کند؛ مالیات از جیبی به جیب دیگر گذاشتن است و درآمدی را لزوماً به کشور اضافه نمی‌کند. مگر اینکه مالیات‌های گرفته شده به مصارفی برسد که کارایی اقدامات بخش خصوصی کمتر از دولت باشد.
این اقتصاددان تاکید می‌کند: در بسیاری از صنایع مانند تولید خودرو و تلفن همراه برای اینکه محصول تولیدی خریداری شود، باید از بهترین تکنولوژی استفاده شود که این تکنولوژی در اختیار چند کشور مشخص است و سایر کشورها واردکننده تکنولوژی آن‌ها هستند؛ این در حالی است که برخی صنایع مانند گردشگری به درآمد ارزی زیادی نیاز ندارند.
نبود فضای رقابتی از دلایل اصلی فرسودگی صنایع در کشور
آرمان خالقی، عضو هیئت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران نیز در این خصوص به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: طی چند سال اخیر به دلیل وجود رکود در بازار، عملیات سوددهی صنایع مطلوب نبوده است تا بتوانند با ایجاد منابع مالی تجهیزات و ماشین‌آلات خود را نوسازی کنند؛ درواقع این از دلایلی است که باعث شده است بعضی از واحدها دچار فرسودگی خطوط تولید باشند.
وی اضافه می‌کند: برای بخش دیگری از واحدهای تولیدی در کشور علاوه بر اینکه امکان تولید ماشین‌آلات آن‌ها در داخل کشور وجود ندارد، امکان انتقال پول و معاملات تجاری نیز به دلیل شرایط تحریم نیز وجود ندارد. این در حالی است که برخی از شرکت‌های خارجی اجازه معاملات تجاری با شرکت‌های ایرانی را ندارند.
عضو هیئت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران ادامه می‌دهد: علاوه بر این موارد، در تولید برخی از محصولات، فضای رقابتی میان کالای ایرانی و خارجی وجود ندارد و هر آنچه که در بازار موجود است فقط نمونه داخلی آن است.
خالقی تصریح می‌کند: در شرایط انحصار، مصرف کننده چاره‌ای به جز خرید کالاهای تولید داخلی با هر قیمت و کیفیت ندارد.
وی اضافه می‌کند: این باعث شده نوآوری و ارتقای ماشین‌آلات و خطوط تولید و فناوری تولید در شرکت‌های ایرانی قابل اهمیت و توجه نباشد، درواقع اینکه مقایسه و امکان رقابت کیفی را ندارد. بنابراین واحدهای تولیدی ضرورتی در نوسازی نبینند زیرا بازار در اختیار آن‌ها است.
عضو هیئت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با بیان اینکه منابع ارزی کشور، دارای محدودیت شده است، می‌گوید: دغدغه دولت به طور عمده این است که کالاهای اساسی مصرفی خانوار را تأمین کند، این منجر می‌شود ارز مازادی برای واردات ماشین‌آلات یا قطعات در اختیار تولیدکننده قرار نگیرد.
عرضه کالا در بازارهای جهانی، نیازمند کیفیت رقابتی است
خالقی خاطرنشان می‌کند: تولید محصول رقابتی نیازمند مواد اولیه با کیفیت، فناوری به‌روز و همچنین ماشین‌آلات کارآمد است تا بتوان محصولی در تراز بازارهای جهانی عرضه کرد، حتی در شرط‌های اولیه نیز مشکلاتی وجود دارد و این باعث می‌شود تولید محصول صادراتی رقابت‌پذیری نداشته باشد.
وی اظهار می‌کند: در حال حاضر مصوبه‌ای مبنی بر اینکه اگر دستگاهی نوسازی یا به‌روزرسانی شود شامل معافیت مالیاتی می‌شود یا مالیات بر ارزش افزوده‌ای برای خرید ماشین‌آلات دریافت نمی‌شود، وجود ندارد. در صورتی که این موارد از جمله اقداماتی است که برای عبور از بحران فعلی در کوتاه‌مدت می‌تواند وجود داشته باشد.
عضو هیئت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران ادامه می‌دهد: نه تنها در این اقدامات نرم‌افزاری برنامه‌ای وجود ندارد بلکه تسهیلات ویژه‌ای برای تأمین نقدینگی نیز دیده نشده تا منابعی ارزان‌قیمت و بدون نوبت برای نوسازی دستگاه و ماشین‌آلات به بخش تولید اختصاص یابد.
صنعت کشور به نوسازی و بازسازی نیاز دارد
سیدعبدالوهاب سهل‌آبادی، رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران نیز در این خصوص به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: طی چند سال اخیر با شدت یافتن تحریم‌ها نتوانستیم از واردات ماشین‌آلات و دستگاه‌های به‌روز و پیشرفته بهره‌مند شویم، درصورتی‌که هم از نظر تکنولوژی و هم از نظر به‌روز بودن دستگاه‌ها عقب هستیم.
وی اضافه می‌کند: شرایط تحریم در مواردی باعث شده است تا ماشین‌آلاتی در داخل کشور تولید شود، به‌طوری‌که بعضی از آن‌ها از مرحله مهندسی معکوس نیز گذشته‌اند.
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با بیان اینکه این نوسازی به اصلاح ساختار و اختصاص تسهیلات نیازمند است، خاطرنشان می‌کند: نوسازی و به‌روزرسانی صنایع اولویتی بسیار مهم است که نهادهایی از جمله تأمین اجتماعی و بانک مرکزی باید همراهی کنند تا صاحبان صنایع نسبت به نوسازی یا به‌روزرسانی واحد خود اقدام کنند.
با بالا رفتن قیمت تمام شده، امکان رقابت نداریم
سهل‌آبادی با بیان اینکه اگر قیمت تمام شده محصولی افزایش پیدا کند، امکان رقابت نیز تا حدودی از دست می‌رود، گفت: یکی از راه‌های رقابت و پیدا کردن بازار برای یک تولیدکننده آن است که دستگاه و ماشین‌آلات، پیشرفته و به‌روز باشد.
وی ادامه می‌دهد: درحال‌حاضر تولیدکنندگان داخلی به موضوع بهره‌وری و تحقیق و توسعه نگاه ویژه‌ای دارند و مانند گذشته این موضوع نادیده گرفته نمی‌شود؛ برای مثال بیشتر تولیدکنندگان در صنعت نساجی به دنبال این هستند که با واردات ماشین‌آلات جدید عقب‌ماندگی در استفاده از تکنولوژی روز دنیا به حداقل میزان ممکن برسد.
ماشین‌سازان قوی در کشور فعالیت می‌کنند
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با بیان اینکه ماشین‌سازان قوی در کشور فعالیت می‌کنند، خاطرنشان می‌کند: ماشین‌آلات صنعت ریخته‌گری و سنگ‌بری حتی بهتر از نمونه‌های مشابه خارجی آن‌ها در کشور تولید می‌شود.
سهل‌آبادی اظهار می‌کند: بسیاری از ماشین‌آلاتی که در داخل کشور تولید می‌شود، هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی امکان عرضه دارد و این باعث شده است تا دستگاه‌هایی که در داخل کشور تولید می‌شود به کشورهای اروپایی نیز صادر شود.
گزارش از: مهران اسماعیلی، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما