به گزارش خبرنگار ایمنا، پرستاری یکی از مشاغل مهم و بنیادی است. این رشته در دانشگاه به‌ویژه در میان دانشجویان دختر، محبوبیت بسیاری دارد. نقش پرستاران در شرایط کنونی بیش از پیش مورد توجه است.
پرستاران تقریباً سه سال برای کنترل بیماری کرونا، در خط مقدم این بیماری مبارزه کردند و جان خود را در معرض خطر قرار دادند، بسیاری از آنها مراسم ازدواج خود را به تعویق انداختند، بزرگ شدن فرزندان خود را ندیدند و با ترس همیشگی ناقل بودن، از دیدار عزیزانشان محروم شده‌اند.
علاوه بر این، بی‌توجهی و بی‌مهری مسئولان باعث شده تا موج جدید مهاجرت پرستاران آغاز شود، چراکه بسیاری از وعده‌های داده شده به آنان، عملی نشده است. از زمان آغاز شیوع کرونا در کشورهای اروپایی، به دلیل کمبود نیروهای متخصص در بیمارستان‌ها، شرایط ورود پرستاران به این کشورها فراهم شده به طوری که شرط نمره زبان برای پذیرش برداشته شده است و پرستاران به راحتی جذب این کشورها می‌شوند!
سازمان نظام پرستاری نیز درباره کمبود نیروی پرستار در بیمارستان‌ها هشدار داده بود و بر ضرورت استخدام، پرداخت معوقات و اصلاح نظام پرداخت اجرایی تاکید کرده بود. پرستاران با توجه به بالا رفتن فشار کاری، انتظار رسیدگی بیشتر و تفاوت پرداختی نسبت به گذشته دارند. آنها معتقدند که متناسب با زحمت خود، حقوق متناسبی دریافت نمی‌کنند و فاصله بزرگی میان درآمد پرستار و پزشک وجود دارد. در واقع بسیاری از کارها را پرستاران انجام می‌دهند، اما مزایای آن تنها عاید پزشکان می‌شود.
فشار کاری پرستاران بسیار بالا است که بخش عمده آن، به علت نبودِ تعادل بین تعداد پرستار و مریض است. شغل پرستاری بسیار پرخطر و زیان‌آور است؛ آنان در طول مدت اشتغال با عوامل استرس‌زا، بیماری‌های روحی و جسمی، شیفت‌های غیرمتعارف، آلوده شدن با ویروس‌هایی مانند کرونا، هپاتیت و ایدز و تماس با اشعه و عوامل سرطان‌زا مواجه هستند. شغل پرستاری با یک کارمند پشت میزنشین، تفاوت دارد، با این وجود آنها امکان بازنشستگی پس از ۲۰ سال خدمت را ندارند!
مهاجرت پرستاران به عنوان نیروهای متخصص در حوزه پزشکی سال‌هاست وجود دارد اما امروز شدت آن بیش از پیش شده است. کانادا و آمریکا در ابتدا مهم‌ترین مقاصد پرستاران محسوب می‌شدند اما حالا قطر و کشورهای حاشیه خلیج فارس هم به این مقاصد اضافه شدند.
وجود نظام تبعیض‌آمیز بین پرستار و پزشک؛ عامل اصلی مهاجرت پرستاران
محمد شریفی‌مقدم دبیرکل خانه پرستار با بیان اینکه پرستاری جزو مشاغل سخت محسوب می‌شود، به خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: در این خصوص سال‌های گذشته دولت وقت به دلیل سختی کار پرستاران، قانونی را تحت عنوان «ارتقای بهره‌وری کارکنان بالینی نظام سلامت» تصویب کرد و ساعت کار را از ۴۴ ساعت هشت ساعت به تناسب شاخص‌ها کاهش و ضریب شب‌ها و روزهای تعطیل را نیز به ۱.۵ افزایش داد تا به این شکل حضور پرستار در محیط کار کم شود.
وی تصریح می‌کند: با این وجود این قانون به دلیل کمبود نیرو رعایت نمی‌شود و به همکاران پرستار گفته می‌شود ۸۰ ساعت اضافه‌کاری اجباری باید داشته باشند که با این اضافه شدن ساعات کاری، آن قانون عملاً بی‌اثر شده است.
کمبود پرستار و دریافت تنها ۵۰ درصد از حداقل خدمات پرستاری لازم
دبیرکل خانه پرستار با بیان اینکه نیروی انسانی پرستار به تناسب تخت و جمعیت تعیین می‌شود، می‌افزاید: طبق تعاریف سازمان بهداشت جهانی در دنیا به ازای هر هزار نفر جمعیت برای دریافت حداقل خدمات باید سه پرستار وجود داشته باشد که در ایران این رقم ۱.۶ پرستار است؛ این موضوع نشان می‌دهد که پرستاران هر میزان هم تلاش کنند، مردم ایران در نهایت ۵۰ درصد از حداقل خدمات را دریافت می‌کنند. لازم است نیروهای پرستار دوبرابر شود تا مردم بتوانند حداقل خدمات پرستاری را دریافت کنند.
وی اضافه می‌کند: این کمبود نیرو در دوران کرونا تشدید شد که لازم بود دولت نسبت به استخدام یکصد هزار نیروی آماده به کار پرستار اقدام کند اما به دلایل مختلف این کار صورت نگرفت. قراردادهای موقت ۸۹ روزه نیز اوج بی‌اخلاقی و نهایت برده‌داری برای پرستاران بود. وزارت بهداشت و دولت زمانی که نیاز به صد هزار نفر نیروی پرستار دارد باید آنها را استخدام کند، قراردادهای کوتاه مدت و نبود امنیت شغلی منجر به تمرکز نداشتن پرستاران و درنهایت باعث صدمه به بیماران می‌شود.
کارانه پرستاران یک میلیون اما پزشکان ۱۰۰ میلیون تومان است
شریفی‌مقدم با اشاره به مهاجرت پرستاران و پزشکان در کشور، تاکید می‌کند: مهاجرت پزشکان تا این حد که گفته می‌شود زیاد نیست و تا حدود زیادی بازار گرمی است؛ زمانی مهاجرت شکل می‌گیرد که فرد از مبدا خود به جایی بهتر برود. هم‌اکنون در کشورهای اروپایی و بسیاری از کشورهای دیگر، اختلاف در پرداختی بین پرستاران و پزشکان تنها حدود یک‌ونیم تا سه برابر است در حالی که این رقم در ایران از صد برابر هم بیشتر است. پرستار ما امروز بین شش تا ۱۰ میلیون حقوق و یک تا دو میلیون تومان کارانه در ماه می‌گیرد که با این حجم کار سنگین بسیار ناچیز است؛ به این موارد برخوردهای نامناسب، وجود سیستم تبعیض‌آمیز، نداشتنِ امنیت شغلی را نیز اضافه کنید که باعث خروج پرستاران از کشور شده است.
وی با بیان اینکه حقوق پرستار ما در بهترین حالت حدود ۳۵۰ دلار است، اضافه می‌کند: کشورهای آمریکا، استرالیا، آلمان، کشورهای حوزه خلیج فارس مقصد پرستاران کشور برای مهاجرت است، بنابراین پرستار به این کشورها می‌رود که حقوق ماهیانه آنها حدود ۳۵۰۰ تا ۷۰۰۰ دلار است، درحالی‌که سقف کارانه پزشکان هم‌اکنون از ۶۰ میلیون به ۱۲۰ میلیون در مناطق برخوردار و در مناطق کم‌برخوردار بسیار بیش از این رسیده و این احساس تبعیض برای پرستاران، بسیار عذاب‌آور است؛ در واقع کارانه پرستاران یک میلیون تومان و پزشکان حدود ۱۰۰ میلیون تومان است.
کارانه پزشکان را بدون سروصدا حداقل ۶۰ میلیون تومان افزایش دادند
دبیرکل خانه پرستار ادامه داد: این تبعیض‌ها تنها در پرداخت‌ها نیست و در برخوردها نیز وجود دارد. قانون تعرفه‌گذاری از سال ۸۶ مصوب و به اجرای آن تاکید شده است اما اجرا نمی‌شود هم‌اکنون نیز که قصد اجرای آن را دارند پوسته‌ای توخالی از آن اجرا می‌شود در حالی که در یک ماه پیش بدون سروصدا سقف کارانه پزشکان را حداقل ۶۰ میلیون تومان اضافه کردند.
وی با تاکید بر اینکه اعتقاد به مهاجرت پزشکان به آن شدتی که گفته می‌شود ندارم، می‌افزاید: پرداختی به پرستاران در کشورهای دیگر حدود ۱۰ برابر ایران است در حالی که با لحاظ کردن تفاوت قیمت‌ها و شاخص‌ها برای مهاجرت پزشکان، جذابیت چندانی در کشورهای دیگر از نظر مالی وجود ندارد.
شریفی‌مقدم وضعیت معیشتی و رعایت نشدن منزلت پرستاران، تبعیض و ناامنی شغلی از یک طرف و جذابیت‌های کشورهای دیگر برای پرستاران را عامل اصلی مهاجرت پرستاران می‌داند و می‌گوید: جراح قلب به طور استاندارد باید دو عمل در هفته انجام دهد درحالی‌که در کشور ما، گاه در طول روز ۱۰ عمل به اسم یک جراح قلب ثبت می‌شود! در بسیاری از موارد بیماران برای برخی پزشکان مهم نیست و تنها پول و کارانه است که برای آنها مهم است.
وزارت بهداشت نظامی پزشک سالار دارد
وی با بیان اینکه بسیاری از جراحان ما نیز خودشان دیگر عمل نمی‌کنند و عمل‌ها توسط رزیدنت‌ها انجام می‌شود، تصریح می‌کند: پزشکان اگر به کشورهای خارجی بروند با همین حقوق مجبور به کار کردن می‌شوند این در حالی است که حقوق پرستاران در صورت مهاجرت ۱۰ برابر بیشتر می‌شود.
دبیرکل خانه پرستار اضافه می‌کند: نظام پزشک‌سالاری وزارت بهداشت نه تنها هیچ برنامه‌ای برای برای حل مشکلات پرستاران ندارد بلکه در مقابل این گروه زحمتکش قرار گرفته و اجازه نداده پرستاری ما رشد کند؛ بنابراین آنان حق دارند مهاجرت کنند و ما پرستاران با مهارت با دانش و با تجربه خود را دو دستی به کشورهای دیگر تقدیم می‌کنیم و آنها نیز با آغوش باز از پرستاران ما استقبال می‌کنند.
وی تاکید می‌کند: آمار مستند چندانی از مهاجرت پرستاران در کشور وجود ندارد، اما وزارت بهداشت می‌گوید سالانه حداقل سه تا چهار هزار نفر مهاجرت می‌کنند. با این وجود جذب نیروی پرستار، بهبود وضعیت معیشتی، افزایش حقوق پرستاران، امنیت شغلی، ایجاد جذابیت‌های کشورهای دیگر برای پرستاران داخل کشور، فراهم آوردن حداقل‌های معیشتی، برقراری عدالت و سایر حمایت‌ها می‌تواند از مهاجرت بی‌رویه پرستاران جلوگیری کند.
موج مهاجرت پرستاران هشداری دردناک برای مسئولان است
احمدرضا یزدان‌نیک، معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پرستاری درخصوص دلایل مهاجرت پرستاران به خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: این موضوع دارای ابعاد مختلف داخلی و خارجی است، کمبود پرستار مسئله‌ای جهانی بوده که از گذشته وجود داشته است. حقوق و مزایای مکفی پرستاری در دنیا جذابیت‌های فراوانی برای این شغل به وجود آورده است. پرداخت حقوق مکفی به این قشر در کشورهای توسعه یافته به علاوه برخورداری از جایگاه اجتماعی مناسب و احترام کافی از دیگر ویژگی‌های شغل پرستاری است که می‌تواند برای پرستاران ترغیب کننده و از انگیزه‌های مهاجرت باشد.
وی کرونا را هشداری برای مراکز بهداشتی درمانی می‌داند و می‌افزاید: کرونا اهمیت مراقبت‌های پرستاری را بیش از درمان نشان داد و همین موضوع سبب جذب نیروهای پرستار به کشورهای دیگر شد.
جاذبه‌های شغلی پرستاری در کشورهای دیگر
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پرستاری با بیان اینکه کرونا ظرفیت پنهان رشته‌های تخصصی پزشکی را آشکار ساخت، تاکید می‌کند: با توجه به موضوعات ذکر شده کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا به جذب پرستار ترغیب شدند و ازآنجاکه کادر تخصصی پرستاران ایرانی از کیفیت آموزشی بالایی برخوردار بوده و جامعه‌پذیری بسیار مناسبی دارند می‌توانند خود را با شرایط کار در هر کشوری تطبیق دهند.
وی وجود چنین ویژگی‌هایی را از دلایل تمایل کشورهای غربی به جذب پرستاران ایرانی می‌داند و می‌گوید: ارائه پیشنهادات ویژه، ایجاد جاذبه‌های فراوان و فراهم‌آوری شرایط آسان برای جذب پرستاران ایرانی از دیگر انگیزه‌های پرستاران ایرانی برای مهاجرت است.
نبود امنیت شغلی و درآمد کافی از دلایل اصلی مهاجرت پرستاران
یزدان‌نیک با اشاره به عوامل داخلی مهاجرت پرستاران، می‌افزاید: نبود امنیت شغلی از مهم‌ترین علل مهاجرت پرستاران است. در بحران کرونا نیروهای قراردادی سه ماهه استخدام شدند اما با فروکش کردن این بیماری در کشور، بسیاری از این پرستاران اخراج شدند که این امر شیوه‌ای ناجوانمردانه بود.
وی با بیان اینکه بسیاری از نیروهای کادر پرستار پس از سال‌ها تلاش همچنان تحت پیمان قراردادهای شرکتی هستند و تبدیل وضعیت نشدند، اضافه می‌کند: بسیاری از این نیروها نیز از نیروهای تبصره‌ای هستند که در مرز بازنشستگی قرار دارند و قراردادهای پیمانی نیز ندارند که این، ظلم به پرستاران و نادیده گرفتن زحمات این قشر است. همین موضوع باعث می‌شود پرستارانی با بیش از ۲۰ سال سابقه کار به فکر مهاجرت باشند.
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پرستاری، فاکتورهای اجتماعی و سیاسی را از دیگر دلایل تأثیرگذار در مهاجرت کادر درمان ذکر می‌کند و می‌افزاید: با وجود این شرایط، مهم‌ترین نکته در بحث مهاجرت پرستاران همان موضوعات مربوط به رفاهیات است که در ایران وجود ندارد و کشورهای دیگر به خوبی این موضوع را درک کردند.
تحقق نیافتن وعده‌ها داده شده به پرستاران در دوران کرونا
وی تحقق نیافتنِ وعده‌ها از سوی مسئولان را یکی دیگر از مشکلات جامعه پرستاری می‌داند و ادامه می‌دهد: قانون استخدامی ایثارگری و پشت خط ماندن پرستاران با سابقه برای استخدام، سبب از بین رفتن انگیزه‌ها در بسیاری از پرستاران شد. قراردادهای ایثارگری ایرادی ندارد اما لزوم در اولویت قرار گرفتن استخدام سایر پرستاران با سابقه که زحمات فراوانی در دوران کووید متحمل شدند، احساس می‌شد. با قانون استخدامی ایثارگری کسانی که بیش از دو تا سه ماه نیز سابقه کار نداشتند استخدام رسمی شدند اما به سایر پرستاران توجهی در این زمینه نشد.
یزدان نیک می‌گوید: آمار دقیقی در زمینه مهاجرت پرستاران در کشور وجود ندارد اما ماهانه حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ پرستار از کشور خارج می‌شوند. با این وجود آمار پرستارانی که مهاجرت می‌کنند بیش از این آمارهای اعلام شده است که در سال رقم قابل توجهی می‌شود و هشداری جدی برای مسئولان است.
برای تربیت یک پرستار هزینه‌های بسیاری صورت می‌گیرد
وی با بیان اینکه برای تربیت هر پرستار هزینه‌های بسیاری در کشور صورت می‌گیرد، تاکید می‌کند: لزوم توجه به این مسائل باید در دستور کار مسئولان قرار بگیرد. ورود تجهیزات، دارو و تکنولوژی به آسانی فراهم می‌شود اما هیچ‌یک جایگزین نیروی انسانی متخصص و باتجربه نیست. از یک سو شعارهایی برای جوانی جمعیت و به‌کارگیری نیروهای متخصص داده می‌شود اما از سوی دیگر به حفظ این جوانان توجه نمی‌شود.
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پرستاری، آینده کشور برای وضعیت درمان با ادامه روند فعلی را تاریک می‌داند و می‌گوید: هم‌اکنون بیشتر ظرفیت رشته‌های پزشکی در کشور خالی مانده و دیگر انگیزه‌ای برای ورود به این رشته‌ها وجود ندارد که این موضوع واقعیتی دردناک است.
وی با بیان اینکه راه جلوگیری از مهاجرت پرستاران توجه به نیازهای آنان است، می‌افزاید: با سازوکارهای مناسب می‌توان پرستاران را به ماندن تشویق کرد. یک پرستار هم‌اکنون با ۱۵ سال سابقه کار، دریافتی پایینی دارد. علاوه بر این اضافه کاری‌های اجباری شرایط دشواری را برای پرستاران به وجود آورده و مبلغی هم که بابت این موضوع به آنان تخصیص می‌یابد ناچیز و دیرهنگام است که به طور عملی به کار پرستاران نمی‌آید. این مسائل بسیار دردناک بوده و سبب موج مهاجرت پرستاران از کشور می‌شود.
نظر شما