به گزارش خبرنگار ایمنا، هنر سفالگری یکی از هنرهای ماندگار انسانها است که از دورههای باستان تا به امروز باقی است. سُفالگری یعنی ساختن ظروف با گِل و به ظرف ساختهشده از این طریق سفال میگویند؛ بیشک یکی از قدیمیترین هنرها و صنایع بشری سفالگری است.
هنر سفالگری درواقع یکی از ارزشمندترین هنرها و صنایعدستی بهشمار میرود و سفالهای ساختهشده در هر قرن نمادی از فرهنگ و روند زندگی در آن دوران است. بنابراین هنر سفالگری یکی از مهارتهای بسیار ارزشمند با ابزار مناسب و در دسترس است که میتوان از آن برای خلق آثار هنری بسیار زیبا و بینظیر بهرهمند شد.
تاریخچه سفال
ساختن ظروف سفال متعلق به زمانی است که انسان در دشت زندگی میکرده و یکجانشین بوده است. این ظروف بهطورمعمول برای نگهداری مواد غذایی ساخته شده است. ظروف سفالی خاصیت فاسدنشدنی دارد؛ اما از سویی به دست آوردن این ظروف، امکان تعبیر و تفسیر بخشهای مهمی از زندگی انسانهای اولیه را فراهم آورده است.
ابزارهای اولیه در سفالگری
سفالگری به هر شکلی که انجام شود (چه بهوسیله فرم دهی با دست و چه بهوسیله فرمدهی با چرخ سفالگری)، نیاز به تعدادی ابزار ضروری دارد. در اینجا به معرفی ابزارهای ضروری سفالگری که کار با گِل رُس را لذتبخشتر میکند، میپردازیم.
حوله
هنگام سفالگری همیشه یک حوله پنبهای با جذب بالا در اختیار داشته باشید. هر زمان که گِل به دستتان چسبید و مزاحم فرمدهی به ظرف شد، میتوانید با استفاده از حوله دست خود را پاک کنید و به کار خود ادامه دهید. همچنین قرار دادن یک حوله بزرگ پنبهای روی زانوان نیز ایده خوبی خواهد بود.
چرم یا پوست بز یا گوسفند
قطعهای چرم یا پوست (در حدود پنج تا ۱۰ سانتیمتر)، یک ابزار عالی برای فشردهسازی لبه بالای ظروف بهشمار میآید. پیش از هر بار استفاده چرم را مرطوب کنید و پس از استفاده بهخوبی آن را بشویید.
سوزن سفالگری
این سوزن، سوزن بلندی است که دستهای چوبی یا پلاستیکی دارد. از این سوزن بهمنظور برش دادن گِل و ایجاد نقش و خطوط روی سفال استفاده میشود.
سیم قطع کننده
رایجترین نوع آن سیمی است که به انتهای دو سر آن دوتکه چوب بهعنوان دسته وصل شده است. میتوان از سیم ماهیگیری نیز به این منظور استفاده کرد.
این وسیله در بریدن تودههای گِل و تقسیم گِل به قطعات کوچکتر کاربرد دارد، همچنین بهمنظور جدا کردن ظرف سفالین از چرخ مورد استفاده قرار میگیرد.
چاقوی سفالگری
چاقویی با تیغه نازک است که در دو نوع سخت و نرم عرضه میشود. نوع سخت آن قابلیت انعطافپذیری ندارد، در حالیکه نوع نرم آن بسیار منعطف و حالتپذیر است و میتوان آن را به زوایای دلخواه انحنا داد. از این چاقو بهمنظور پیراستن و آرایش ظروف ساختهشده استفاده میشود.
مشته
در زمان کار با چرخ سفالگری از مشته بهمنظور صاف کردن گِل و شکل دادن به ظرف استفاده میشود. مشته انواع متفاوتی دارد اما معمولترین نوع آن از جنس چوب یا لاستیک و به شکل نیمدایره یا مثلث با گوشههای گرد است.
ابزار حلقه، سیم و تراش
در سفالگری با دست از این ابزار بهمنظور پیرایش و ایجاد نقش و نگار روی ظروف استفاده میشود. این ابزار برای کار با چرخ سفالگری توصیه نمیشود؛ چراکه برای کار با چرخ شکننده است و مقاومت کافی ندارد.
ابزارآلات چوبی سفالگری
این ابزارها انواع مختلف کاردک هستند که در هر دو نوع سفالگری کاربردهای زیادی دارند. از این ابزارها بهمنظور پیرایش ظروف سفالین استفاده میشود.
اسفنج
یکی از مفیدترین لوازم سفالگری اسفنج است. یک اسفنج نسبتاً بزرگ طبیعی یا مصنوعی باکیفیت برای جذب آب اضافی کاربرد فراوانی دارد.
قلمو
از قلمو بهمنظور حمل آب و چکاندن در مناطق مورد نظر استفاده میشود. همچنین میتوانید پس از خشک شدن ظرف بهوسیله قلمو، آن را رنگ و تزئین کنید.
کاسه و آب
یکی از لوازم ضروری در سفالگری کاسه و آب است. چون هنگام کار با گِل، گِل به دست سفالگر میچسبد و مزاحم کار وی میشود، سفالگر با تر کردن دستان خویش گِل را نرم و آن را از دستش جدا میکند.
اندازهگیر
از این وسیله بهمنظور اندازهگیری وسیله مورد نظر استفاده میشود. چون اندازه و ابعاد ظروف ممکن است کم یا زیاد شود، سفالگران با استفاده از اندازهگیر، اندازه دقیق هر وسیله را مشخص و مطابق با آن، اندازه ظرف موردنظر را آماده میکنند.
جعبه
ابزارهای سفالگری اغلب کوچک هستند، لذا برای سروسامان دادن به لوازم و جلوگیری از گمشدن احتمالی، سفالگران برای لوازم خود یک جعبه تهیه میکنند.
برای این منظور جعبه مقوایی توصیه نمیشود چون احتمال ریختن آب و گِل روی جعبه وجود دارد و ممکن است به جعبه شما آسیب وارد شود. برای این منظور بهتر است از جعبههای فلزی، چوبی یا پلاستیکی استفاده کنید.
خاک سفالگری
ماده اصلی و اولیه سفالگری گل است که با ترکیب انواع خاکها با آب به دست میآید.
مرغوبترین خاک برای سفالگری، خاک رس است که به دلیل داشتن مقادیر زیادی آهن، سرخرنگ است. هرچه ذرات خاک ریزتر و متراکمتر باشد، سفال تولیدشده مرغوبتر است. خاک رس یکی از بهترینها برای سفالگری است. خاک رس پس از پخت و عملآوری خاصیت سختی و استحکام خود را برای همیشه حفظ میکند. خوب است بدانید که خاک رس خود انواع مختلفی دارد که عبارت است از:
کائولن یا کائولین: این خاک رس به رنگ سفید است و از آن بهمنظور ساخت ظروف چینی استفاده میشود.
رس بال یا بال کلی: تنوع رنگ زیادی دارد و از رنگ زرد کمرنگ تا مشکی وجود دارد. از این نوع رس نیز برای ساخت ظروف چینی و سرامیک استفاده میشود.
خاک نسوز: ظروف ساختهشده از این نوع رس در مقابل دمای زیاد و آتش مقاوم است و نمیشکند و از بین نمیروند.
خاک رس خشت: این خاک معمولترین نوع رس است و کاربردهای فراوانی دارد. برای ساختن ظروف سفالی عادی و ارزانقیمت از نوع خاک رس استفاده میشود.
انواع مختلف گِل رس
مراحل ساخت و تحول ظروف سفالی عبارت است از: با دست و با چرخ سفالگری؛
بهوسیله دست که بدون چرخ سفالگری و به روشهای مختلف از جمله فتیلهای ساخته میشود.
با چرخ سفالگری
ساختن ظروف سفالی به شکل مجسمه یا حجمهای ترکیبی، یعنی علاوه بر حفظ کاربری ظروف سفالی آنها را به شکل مجسمههایی از حیوانات یا حجمهای ترکیبی که نشانه نوع نگرش آنها به جهان هستی است میساختند. مطالعه در مورد زمان آغاز و پیدایش خط بدون بررسی نقوش حکشده روی ظروف سفالی امکانپذیر نبوده است. بهویژه ظروف مربوط به هزارههای پنج و شش پیش از میلادی که در این میان نقش غیرقابلانکاری دارد.
شاید اولین صنعت ساخته دست بشر از خاک سفال بوده و سفالگری یکی از قدیمیترین صنایعی است که زادگاه آن میهن کهنسال ما ایران است. قرائن موجود از آثار کشفشده گویای این حقیقت است که تاریخ سفالگری در ایران از هزاره هشتم پیش از میلاد آغاز شده است. مردمان آن دوران علاوه بر کشاورزی برای کارهای روزانه و مراسم مذهبی اشیای گوناگونی را میساختند که پس از قرنها تکامل و کشف آتش به شکل سفال درآمد.
در شش هزار سال پیش از میلاد اولین نشانه پیدایش کوره پخت در صنعت سفال دیده میشود در ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد چرخ سفالگری سادهای که آن را با دست میگرداندند، ساخته شد. پیدایش چرخ سفالگری تحول بزرگی را در این صنعت به وجود آورد.
با آغاز دوران اسلامی به علت روح سادگی و به دور از تجملپرستی فرهنگ اسلامی و همچنین به دلایل اقتصادی به صنعت سفالسازی توجه بیشتری معطوف شد.
بزرگترین و مهمترین موفقیتی که صنعتگران در این دوره کسب کردهاند به کار بردن رنگهای متنوع و بسیار زیبا در لعابهای ظروف سفالین بوده و از ظروف بسیار عالی هنری تا ظروف ساده همه دارای خواص تزئینی ویژهای است که از خصایص هنر و صنایع اسلامی به شمار میآمد. اگر چه نقوشی که روی این ظروف بهکاربرده میشود جنبه تزئینی دارد اما برای سازندگان و کسانی که آنها را به کار میبرند، بسیار بیش از تزئین اهمیت داشته است.
هنرمندان با حفظ اصالتهای بومی به اشاعه این صنعت اصیل پرداختند و سعی بر این بوده است که با بالا بردن کیفیت جنس و طرحها و مصرفی کردن محصولات سفالین در سطح شهرها علاوه بر مصرف روستایی و بومی آن، گامهای مفیدی برداشته شود.
تعریف سفال با پوشش گلی
یکی از شیوههای تزئین ظروف سفالین در آغاز دوره اسلامی بهویژه در سدههای سوم و چهارم هجری پوشش گلی یا اسلیپ است که بهطورمعمول به رنگهای سفید یا شیری است.
انواع سفال
۱- سفال بیلعاب
به سفالی گفته میشود که فاقد پوشش لعاب باشد. ساخت سفالینههای بیلعاب مقدم بر سفالینههای لعابدار است. سفالینههای بیلعاب بهطورمعمول با گل خمیری بهرنگهای نخودی، قرمز، خاکستری و بیشتر در اشکال کوزه، خمره، آبخوری، کاسه و پیاله، بشقاب و قمقمه ساخته میشوند.
۲- سفال خاکستری یا سفال خاکستری سیاه
نوعی سفال به رنگ سیاه- خاکستری و به ندرت متمایل به زرد یا قرمز براق و درخشان و فلزگونه بسیار محکم و چرخساز و در اشکالی بدیع و نوظهور است که همزمان با آغاز عصر آهن و مصادف با ورود استقرار جوامع آریایی به خلاف ایران در لایههای باستانی نیمه دوم هزاره دوم تا اوایل هزاره اول محوطههای سیلک کاشان- خوروین- قیطریه- حوزه گیلان– حوزه مازندران و خراسان ظاهر میشود و پس از رواجی گسترده در پهنه فلات ایران در حدود سده سوم قبل از میلاد و مقارن تشکیل دولت پارت از رونق میافتد.
این سفالینه بیشتر شامل سفالینههای لوله درازی است که از منقار پرندگان نظیر حواصیل اقتباسشده است. هنرمند سفالگر با ترسیم حرکت منقار بدون اینکه وارد جزئیات شود بیننده را مسحور ناتورالیسم خود میکند.
برخی از آنها به رنگ خاکستری و سیاه یکدست است. بعضی با خطوط داغداری و زیگزاک و زمانی با خطوط کنده به شکل برگهای زیتون تزئین شدهاند. این تزئینات در بدنه زیر گردن و دسته سفالینه انجامشده است. در پارهای موارد نقش خورشید و ماه بهصورت نیمه برجسته در محل اتصال لولهها به بدنه یا محل چرخش آنها نقش شده است. بعضی از باستانشناسان ظهور و تولید سفال خاکستری-سیاه را به اقوام مهاجر جنگجو و اسبسوار آریایی نسبت میدهند و از آن بهعنوان یک پدیده فرهنگی در آغاز عصر آهن در آسیای جنوبی نام میبرند.
۳- سفال داغدار
سفال داغدار به سفالهایی گفته میشود که سفالگر قبل از آنکه سفال را به کوره ببرد نقوش را با استفاده از مهرههای سنگی یا استخوانی و حتی با ناخن روی سفال میکشد و پس از پخته شدن سفال اثر این عمل تزئینی که اصطلاحاً داغ نامیده میشود روی سفال باقی میماند. شیوههای داغ کردن کوره از ادوار پیش از تاریخ تاکنون در میان سفالگران معمول است.
۴- سفال قرمز
نوعی سفال قرمزرنگ چرخساز گاه منقوش و گاه با نقش کنده که نمونههایی مشخص آن با شوش دوم از هزاره سوم پیش از میلاد آغاز میشود.
۵- سفال قرمزرنگ منقوش
نوعی سفال قرمزرنگ آجری و شتری رنگ و دستساز و کم مقاومت که غالباً به شکل کاسه و بشقاب در اولین لایههای باستانی محوطههای تپه چشمهعلی ری، سیلک، تپه شهریار و نقاط دیگر متعلق به حدود هزاره پنجم قبل از میلاد دیده میشود.
در اینگونه سفال سطح داخلی و بیرونی با طرحهای هندسی که در فواصل آنها حیواناتی در حال جستوخیز و جنبش میباشند نقاشی شده و هنرمندان این نقوش را با خطوط ساده و بهصورت استایلیزه نشان دادهاند.
بعضی از باستانشناسان سفال قرمزرنگ منقوش را یک پدیده فرهنگی میدانند و از آن بهعنوان تمدن سفال قرمزرنگ منقوش نام میبرند. عدهای اینگونه سفال را پدیده فنی میدانند که ناشی از جنس خمیر سفال و میزان درجه حرارت کوره است. نظر دوم منطقیتر به نظر میرسد بهطور مثال اگر درجه حرارت بالا باشد و در خمیر سفال اکسید آهن وجود داشته باشد و هنگام پختن میزان اکسیژن زیاد باشد سفال به رنگ قرمز درمیآید و با کاهش اکسیژن به رنگ تیره و کم شدن حرارت باعث رنگ صورتی میشود.
تشخیص ظرفهای سفال و سرامیک خوب و باکیفیت
شاید تصور کنید برای تشخیص ظروف سفال و سرامیکی خوب و باکیفیت نیاز است به کلاس سرامیکسازی رفته باشید. یا اینکه دستکم طرز تهیه ظروف سفالی را با جزئیات کامل بدانید.
فرق ساده بین ظروف سرامیکی و سفالی این است که سرامیک یک ماده معدنی و غیرفلزی است که براثر گرما در دماهای بالا تهیه میشود. سفال نیز از خاک رس و خاکهای ثانویه با چسبندگی بالا و درجه پخت به نسبت پایینتر تولید میشود. درواقع سرامیک گستره بیشتری داشته و سفال نوعی از سرامیک است که با استفاده از خاک رس تولید میشود.
متدهای تزئین ظروف سفالینه
روشهای مختلفی برای نهایی کردن ظروف سفالی و سرامیکی برای تزئین و تکمیل این ظروف به کار میرود. یکی از این روشها لعابزنی است که با نقشهای مختلف در تزئین ظروف سفالی به کار میرود. لعاب پذیری ظروف سفالی و سرامیکی باهم متفاوت هستند و سرامیک خاصیت لعابپذیری بالاتری نسبت به سفال دارد.
خطاطی، نقاشی و یا کندهکاری از دیگر روشهای تزئین ظروف سفالی و سرامیکی هستند. این روشها نیز مانند لعاب قدمتی دیرینه دارد. یکی از راههای شناخت ظروف سرامیکی خوب همین تزئینها و طرحونقشهای حرفهای و زیبای جای گرفته روی آن است.
بررسی کیفیت ظروف سفالی و سرامیکی بدون لعاب
در بررسی کیفیت ظروف سفالی و سرامیکی بدون لعاب باید به نکات زیر توجه کرد:
ظروف ساختهشده باید پس از قرار دادن روی سطح مسطح تقارن داشته باشد و تعادل ظرف روی سطح حفظ شود.
ظروف باید عاری از ناهمواری و یا نایکنواختی باشند.
روی سطح باید اثری از سوختگی، ترک و یا لبپریدگی وجود نداشته باشد.
نقوش کارشده روی ظروف باید الهام گرفته از فرهنگ ایرانی بوده و سنتی و اصیل باشند.
بررسی کیفیت ظروف سفالی و سرامیکی لعابدار
محصولاتی که با استفاده از روغن جلا و یا موادی چون واکس بهجای لعاب پوشش داده شدهاند که این پوشش حالتی چوبی مانند و یا چرمی به ظرف میدهد و حالت یک فرم ظرف را از بین میبرد، ازلحاظ فرهنگی و هنری بدون ارزش بوده و در لیست موارد قابل کارشناسی کیفیت شدن قرار نمیگیرند.
در بررسی کیفیت ظروف سفالی و سرامیکی لعابدار باید به نکات زیر توجه کرد:
لعاب استفادهشده در لعابکاری باید فاقد سرب باشد تا در ظروف مصرفی ایجاد مسمومیت نکند. بنابراین تنها لعابهایی که موردقبول هستند لعابهای قلیایی یا لعابهای فریت هستند. آشنایی با انواع لعابهای سرامیکی باکیفیت برای شناخت آنها به شما کمک میکند.
داشتن پریدگی در لعاب یا کامل نبودن لعاب در همه قسمتهای بدنه ظرف از کیفیت ظروف سفالی و سرامیکی لعابدار میکاهد. این امر بیانگر این است که در مراحل مختلف لعابکاری ظروف مربوطه همچون درجه و یا زمان پخت دقت لازم و کافی صورت نپذیرفته است.
در هر منطقه ایران از نقوش و طرحهای مختص آن منطقه و حتی رنگ مربوط به آن خطه استفاده میکنند. برای مثال ظروف شهرضای اصفهان لعاب لاجوردی و یا هفترنگ و نقوش با سیاهقلم دارند و یا در تهیه ظروف سفال و سرامیک میبد شهر یزد از رنگ سفید بهعنوان پیشزمینه استفاده شده و نقوشی چون خورشید، مرغ و یا ماهی بارنگ آبی کبالتی مرسوم است. لذا حفظ اصالت هر خطه در نقشهای اصیل مربوط به فرهنگ آن محل، در بررسی کیفیت محصول مهم شناخته میشود.
ظروف سفالی و سرامیکی لعابدار باید دو بار در کوره با شرایط مناسب پخته شوند. این کار برای این است که بدنه سرامیکی و لعاب مربوطه مقاومت و استحکام کافی را داشته باشد. در صورت نداشتن استحکام میتوان حدس زد که دو بار پخت کامل صورت نگرفته و یا درجه پخت و یا زمان آن مناسب و کافی نبوده است.
ظرافت نقوش روی ظروف باکیفیت با چشم غیرمسلح قابل تشخیص و قابل مقایسه با ظروف بدون کیفیت خواهد بود.
مقاومت ظروف سفال و سرامیک در برابر حرارت
بهطورمعمول ظروف سرامیکی در صورت قرار گرفتن در معرض حرارت زیاد مانند روی اجاقگاز ممکن است خرد شوند. زیرا اکثراً تنها فلزات میتوانند این دمای بالا را تحمل کنند. هنگام خرید ظروف غذاخوری یا کاسههای آشپزی ساخته شده از سفال یا سرامیک به دنبال ظرفهایی باشید که دارای عایق فر باشند.
اگر در بستهبندی بهوضوح مشخص نیست که ظرف از نظر حرارتی ایمن است یا خیر، میتوانید به دنبال تصویر و علامت مقاوم در برابر حرارت زیر ظرف باشید. همچنین میتوانید از فروشنده در مورد مقاومت ظروف سوال کنید.
تشخیص مجسمههای سفالینه باکیفیت
نکاتی که در بالا برای کیفیت ظروف سرامیکی به آن اشاره کردیم برای مجسمههای سرامیکی نیز صدق میکند.
یعنی نوع و کیفیت خاک، نوع و کیفیت لعابکاری، سطح صاف و صیقلی بودن مجسمه (با توجه به تکنیک ساخت) و از این قبیل موارد روی کیفیت یک اثر هنری سرامیکی اثرگذار است.
کیفیت مجسمههای سفالی بستگی به نوع خاک رس مورداستفاده در ساخت آنها و همچنین زمانی که تحت حرارت قرارگرفتهاند دارد. خاک رس به دلیل ویژگیهای باورنکردنی بسیار محبوب مجسمهسازان است. رسهای سفالی از انعطافپذیری بالایی برخوردار هستند که کار با آنها و فرمدهی اشکال مختلف را بسیار آسان میکند. خاک رس میتواند چسبناک باشد و در دماهای پایین، رسهای سفالی به مقاومت و سختی مطلوب خود میرسند.
خاک رس طبیعی باید در کورههای بسیار داغ پخته شود تا کامل محکم و بادوام باشد. لیکن از آنجا که کورهها بزرگ جاگیر و گرانقیمت هستند لذا مجسمهسازان در خانه از خاک رسی استفاده میکنند. این خاک تنها با باد پس از حدود یک الی دو روز خشک شود.
خاک رس پلیمری مزایای بسیاری نسبت به دیگر انواع خاک رس داشته و تقریباً میتوان گفت بهترین نوع خاک رس برای استفاده در مجسمهسازی است. حتی کودکان نیز میتوانند از این نوع خاک رس برای مجسمهسازی در خانه استفاده کنند؛ چراکه خاک رس پلیمری بیخطر بوده و بهراحتی خشک میشود و همانطور که گفتیم حتی به کوره نیاز ندارد.
برند سازنده ظروف سرامیک و سفال
امروزه خیلی از افراد به ساخت و فروش صنایع سرامیکی روی آوردهاند. اما در این میان بعضی از هنرمندان و همچنین برندهای سازنده ظروف سرامیکی هستند که شهرت و خوشنامی بسیاری دارند. این افراد سعی میکنند کیفیت کار خود را همچنان حفظ کنند.
بر همین اساس یکی از روشهای شناخت محصول سرامیکی باکیفیت این است که آن را از مراکز معتبر و شناختهشده خریداری کنید. بنابراین در زمان خرید محصولات سرامیکی و سفالی به هنرمند سازنده آن و همچنین برند سازنده توجه کنید.
تواناییهای موردنیاز برای ورود به رشته هنر سفالگری
حرفه سفالگری هم مانند دیگر حرفهها نیاز به یکسری مهارتها و شایستگیها دارد. سفالگران شخصیتهای بسیار متمایزی دارند. اولین قدم برای ورد به این رشته داشتن جسمی سالم است. این هنرمندان افرادی بسیار خلاق هستند و مدام دوست دارند از انواع اجسام سفالی را خلق کنند. این حرفه نیازمند صبر بسیار زیاد است، زیرا زمان طولانی نیاز دارید تا جسم سفالی ساخته شود، حتی باید روحیه شکستپذیری هم داشته باشید تا در مواقع خراب شدن اثر هنریتان، عصبانی نشوید و از ابتدا شروع به کار کنید.
از دیگر توانمندیهای لازم برای شغل سفالگری عبارتاند از:
علاقهمند به کار در محیطهای کارگاهی
توانایی تجسم کردم اجسام قبل از ساخت
داشتن دقت زیاد در هنگام انجام کار
توانایی کنترل بدن در هنگام کار با دستگاه
سالم بودن دودست و بازو در این شغل بسیار اهمیت دارد.
شناختن تمام ابزارهای مختلف در سفالگری
توانایی ارتباط برقرار کردن با مردم و شناختن نیازها و علاقهمندیهایشان
فواید کار با سفال
و در پایان بد نیست که با فواید کار با سفال آشنا شوید!
گل خاک رس سبب ایجاد روحیه لطیف در شما میگردد.
دست زدن به خاک رس و گل سفالگری برای پوست مفید است.
از این هنر میتوانید بهعنوان یک فعالیت لذتبخش در کنار دوستان خود و در اوقات فراغت خود بهرهمند شوید.
یک راهکار مناسب و عالی برای پرورش خلاقیتها و استعدادها است.
هنر سفالگری ورزش مناسبی برای ذهن و بدن بهشمار میرود.
ساخت اشکال و ظروف مختلف بهوسیله گل خاک رس، اوقات فراغت شاد و دلپذیری را برای شما ایجاد میکند.
سفالگری یکی از مناسبترین روشها برای کاهش استرس و اضطراب است.
ایجاد آثار هنری گوناگون با سفال سبب افزایش اعتمادبهنفس در شما میشود و باور تواناییهای فردی را برای شما امکانپذیر میکند.
سفالگری یک از فعالیتهای بسیار مفید برای رسیدن به آرامش روحی و روانی است و زمینه را برای کاهش درد و بیماری فراهم میآورد.
نظر شما