به گزارش خبرنگار ایمنا، یکم شهریورماه به مناسبت زادروز بوعلی سینا، به پاس خدمات وی به علوم پزشکی و تجلیل از پزشکان، به عنوان «روز پزشک» نام‌گذاری شد. ازآنجاکه جامعه پزشکی امروز با چالش‌های مختلفی روبه‌رو است، برای رفع آنها به مشارکت حداکثری پزشکان و سازمان‌های نظام پزشکی سراسر کشور نیاز است.
درنظر نگرفتن زیرساخت‌ها، افزایش ظرفیت و تغییر در نظام آموزشی سلامت یکی از این چالش‌ها است؛ در مراحل بعد به‌روزنبودن تجهیزات، مشکلات معیشتی و تعرفه‌های ناعادلانه خدمات سلامت به عنوان چالش‌های بعدی مطرح می‌شود تاجایی‌که به گفته جامعه پزشکی ۳۰ هزار پزشک در کشور طبابت نمی‌کنند، چراکه عملاً درآمد و سختی‌های اشتغال در این حرفه به لحاظ هزینه و منفعت توجیه اقتصادی ندارد؛ همچنین بی‌توجهی به مهاجرت پزشکان، مشکلات معیشتی اطبای جوان و چالش اخلاق حرفه‌ای و پزشکی از دیگر مسائل پیش رو است.
همه پزشکان در قبالِ اعتماد مردم، مسئول هستند و نباید کوچک‌ترین مشکلی در اخلاق حرفه‌ای آنها باعث صدمه زدن به این اعتماد شود، باید فرهیختگی جامعه پزشکی اولویت همه پزشکان باشد و در این رابطه نقش ارشادی و نظارتی نظام پزشکی‌ها بسیار اثرگذار است تا قبل از بروز مشکلات جدی نسبت به رفع نواقص در حوزه مسائل اخلاق حرفه‌ای اقدام کنند. ارتباط اعضای جامعه پزشکی با یکدیگر نیز عامل موفقیت در امور صنفی و توفیق در ارائه خدمات سلامت به مردم است. همچنین تعارضات و هم‌پوشانی‌های بین‌رشته‌ای چالش دیگر جامعه پزشکی است که این موارد باید با پیگیری‌های جامعه پزشکی حل شود.
توانمندسازی جامعه پزشکی و ارتقای سطح علمی خدمات هم به عنوان چالش مهم دیگر، فراروی جامعه پزشکی است و در این رابطه بازهم نقش سازمان‌های نظام پزشکی پررنگ است که باید توانمندی‌های پزشکان را به روز و در این مسیر هدفمند حرکت کنند. درخصوص معیارهای پزشک نمونه، مشکلات جامعه پزشکان، تعرفه‌های پزشکی و چشم‌انداز حرفه پزشکی در ایران با محمدرضا صبری، فوق‌تخصص بیماری‌های قلب کودکان و معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی استان اصفهان گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:
معیارها و استاندارهای یک پزشک نمونه چیست؟
یک پزشک نمونه در دوره تحصیل باید سعی بر تکمیل علم خود داشته باشد و در زمان شیفت بیمارستان، کاملاً با مشکل بیماران درگیر شود و حداکثر استفاده را از آموخته‌های بالینی خود داشته باشد تا هنگام فارغ‌التحصیلی از آموخته‌های خود استفاده کند. آموخته‌های پزشکی عمومی کافی نیست، بلکه افراد پس از فارغ‌التحصیلی بسته به محل خدمت خود، نیازهای آموزشی دارند که باید از طریق دوره‌های آموزش مداوم یا کارگاه‌ها جبران و علم آنها به روز شود.
پزشک نمونه فردی است که خود را به روز نگه دارد و در برخورد با بیمار، معیارهای روابط اجتماعی و بین فردی را رعایت کند، حقوق بیمار را محترم بشمارد و رازدار او باشد. علی‌رغم وجود برخی نگرانی‌ها درخصوص تعرفه‌های پزشکی، یک پزشک باید این نگرانی‌ها را از طریق مجاری قانونی پیگیری کند تا در چارچوب تعرفه ابلاغی به خدمت مشغول شود و رعایت حال بیماران مستضعف را مدنظر قرار دهد.
در همه اقدامات درمانی، احتمال رخداد عارضه وجود دارد؛ با توجه به این موضوع، پزشک باید سعی داشته باشد درپی اقدامات درمانی انجام شده، عارضه‌ای متوجه بیمار نشود و در صورت رخداد یک عارضه، مشکل را با خانواده بیمار مطرح کند و سعی بر برطرف کردن مشکل پیش آمده داشته باشد تا کمترین آسیب متوجه بیمار شود. برخی پزشکان نیز با ایثار مدت زمان بیشتری در مناطق محروم خدمت و خود را صرف بیماران آن مناطق می‌کنند.
وجدان کاری در حرفه پزشکی به چه معنا است؟
وجدان کاری بیشتر به این مفهوم است که پزشک سعی بر به روز نگه داشتن علم خود و یادگیری مهارت‌های مورد نیاز درخصوص اقدامات درمانی برای بیماران، داشته و ارتباط وی با بیمار، براساس اصول تعریف شده در سیستم پزشکی باشد، همچنین رازدار بیمار باشد و رعایت حال او را بکند.
یک پزشک با درنظر گرفتن وجدان کاری، باید کمترین اقدامی را که برای تشخیص بیماری لازم است انجام دهد تا هزینه اضافه‌ای به بیمار تحمیل نشود، نیز تعرفه ابلاغی را رعایت و از گرفتن تعرفه اضافه خودداری کند و در انجام اقدامات درمانی مدنظر داشته باشد که مشکلی متوجه بیمار نشود، همچنین حواس وی به بیماران کم‌بضاعت هم باشد.
وضعیت حرفه پزشکی در ایران نسبت به سایر کشورها چگونه است؟
خوشبختانه در بسیاری از زمینه‌ها علم همکاران به روز است و با توجه به دسترسی به کتب آخرین چاپ، مقالات، کنفرانس‌ها و کنگره‌های برگزار شده، سمینارهای آموزشی مداوم و بازآموزی‌ها بسیاری از همکاران سعی بر به روز نگه داشتن علم خود دارند و سیستم پزشکی در مباحث تئوری تفاوتی با سایر کشورهای جهان ندارد.
از نظر عملی، با توجه به سفرها، دوره‌های کوتاه‌مدت و یادگیری‌ها در بسیاری از مباحث مشکلی وجود ندارد و تعداد همکاران پرتلاشی که سعی بر به روز نگه داشتن اطلاعات خود دارند، کمتر از تعداد پزشکان سایر کشورها نیست. مشکل اصلی موجود در حوزه پزشکی کمبود تجهیزات و امکانات تشخیصی و درمانی است که برخی از آنها به روز نیستند و برخی دیگر به سختی با قیمت‌های بالا با توجه به تحریم‌های موجود، وارد می‌شود.
به عنوان مثال روشی وجود دارد که براساس آن بیمارانی که عمل قبلی داشته و اکنون نیازمند تعویض دریچه آئورت هستند، از طریق آنژیوگرافی و بدون عمل جراحی اقدامات درمانی برای آنها انجام شود. درحال‌حاضر همکاران در تهران و سایر شهرها این روش را آموخته و انجام می‌دهند اما هزینه آن حدود ۲۵۰ میلیون تومان است، درحالی‌که هزینه عمل این جراحی در بیمارستان دولتی حداکثر بین پنج تا ۱۰ میلیون تومان است و در صورت وارد شدن این تجهیزات با قیمت ارز ترجیحی، بیماران بدون عمل جراحی با بستری شدن دو روزه، تعویض دریچه را انجام دهند.
کشور ایران در حوزه پزشکی از برخی کشورهای منطقه جلوتر است و کشورهای اطراف ایران نظیر دبی یا ترکیه تجهیزات به‌روزتری دارند، از نظر تجربه پزشکی و پزشکان حرفه‌ای در برخی رشته‌ها نظیر پیوند و جراحی‌های پیشرفته، ایران حرف اول را می‌زند؛ به عنوان مثال مرکز پیوند شیراز درحال‌حاضر از کم‌نظیرترین مراکز پیوند کبد در جهان است.
در صورت فراهم بودن امکانات همانند اکنون که افراد بسیاری از کشورهای همجوار نظیر عراق برای درمان به کشور سفر می‌کنند، تعداد بیشتری توریست درمانی از کشورهای مختلف به ایران عزیمت می‌کردند. به علت وجود برخی محدودیت‌ها فرآیند عزیمت توریست‌های درمانی از کشورهای همجوار شفاف نیست؛ چراکه تعدادی دلال، خانواده یا آشنا آنها را هدایت می‌کنند. کشور ما امکانات خوبی در راستای پذیرش و انجام اقدامات درمانی برای بیماران نیازمند درمان خاص از سایر کشورهای منطقه دارد.
مشکلات موجود در حوزه پزشکی امروز چیست؟
یکی از مهم‌ترین مسائل و مشکلات موجود، پذیرش بی‌رویه دانشجو است. متأسفانه با اعمال سهمیه‌های صورت گرفته، دانشجویان دارای رتبه‌های بسیار پایین در کنکور سراسری از طریق سهمیه وارد رشته‌های پزشکی می‌شوند، توان رقابت با دانشجوهای دارای رتبه‌های بالا را ندارد، معمولاً در دوره تحصیل درگیر افت تحصیلی و مشروط شدن می‌شوند و طول دوره تحصیل آنها طولانی می‌شود.
با توجه به شرایط کشور و تجربیات موجود در سیستم آموزش، در نهایت این دانشجویان با ارفاق از سمت دانشگاه یا وزارتخانه با علمی اندک و توان کم فارغ‌التحصیل می‌شوند و در آینده قصد ارائه خدمت به مردم به عنوان پزشک را دارند. مسلم است هنگامی که علم یک پزشک کافی نباشد در تشخیص و درمان بیمار مشکل دارند و این مشکل منجر به آسیب جامعه می‌شود. در صورت ادامه داشتن این روش، حوزه پزشکی در ایران طی ۱۰ تا ۲۰ سال آینده وضعیت خوبی نخواهد داشت و برخلاف پزشکان دهه‌های قبل شاهد افت قابل توجهی در آینده پزشکی و دندانپزشکی خواهیم بود.
فرار نخبه‌ها نیز از سایر مسائل موجود است. برخی نخبگان به علت وجود و اعمال سهمیه‌ها شرایط ورود به دانشگاه‌ها را از دست می‌دهند و از کشور خارج می‌شوند و امکان بازگشت آنها پس از خروج از کشور، کمتر است. همچنین سخت‌گیری‌های موجود در پذیرش برخی مقاطع نظیر دوره‌های تخصصی و ورود به هیئت علمی منجر می‌شود تعدادی وارد این رشته‌ها نشوند.
از سایر مشکلات موجود کمبود، به‌روز نبودن تجهیزات و کار نکردن آنها به شکل ایده‌آل است و ارگان‌های مسئول بررسی نظیر نظام پزشکی، پزشکی قانونی و دادگاه‌ها انتظار دارند برای بیمار همه امکانات استاندارد فراهم شده و وی در شرایط استاندارد تحت درمان قرار گرفته باشد که این‌گونه نیست و حوزه پزشکی با کمبود امکانات، تجهیزات و پرسنل روبه‌رو است که منجر به وجود مانعی برای ارائه خدمت مطلوب به بیمار می‌شود. در صورت برداشته شدن تحریم‌ها و توجه بیشتر مسئولان، امکان بهتر شدن شرایط مذکور وجود دارد. کمبودهای اخیر در حوزه درمانی قلب، موجب نوبت‌دهی طولانی یا انجام نشدن درمان بیمار به نحو مطلوب شده است.
از سایر دغدغه‌های پزشکان، حرمت‌گذاری به آنها است. در طول دوران شیوع بیکاری کرونا، بسیاری از همکاران به خصوص در ماه‌های ابتدایی این بیماری که هنوز ناشناخته بود و مرگ‌ومیر بالایی داشت، ایثار کردند و وارد عرصه درمان شدند. گاهی همکاران مورد بی‌مهری رسانه‌ها قرار می‌گیرند و برخی هنرمندان با مضحکه منجر به زیر سوال رفتن شأن همکاران می‌شوند.
چه اقداماتی برای بهبود شرایط حوزه پزشکی مورد نیاز است؟
یکی از توصیه‌ها برداشته شدن سهمیه‌هایی است که عادلانه نیست؛ به عنوان مثال بسیاری از افراد که با سهمیه مناطق محروم وارد پزشکی می‌شوند در همان مناطق نمی‌مانند و با ارتباط با سایر شرایط از مناطق محروم فاصله می‌گیرند. اقدامات لازم جهت ماندگاری پزشکان در مناطق محروم با توجه به شرایط بیان شده، بهبود شرایط زندگی در این مناطق و افزایش تعرفه آنها و تسهیلات بیشتر است و به طور کلی نیازمند اقدام و برنامه‌ریزی دیگری برای مناطق محروم هستیم.
از سایر مواردی که باید مدنظر قرار گیرد اصلاح تعرفه‌های پزشکی، به‌روز شدن تجهیزات و برطرف شدن کمبود پرسنل است. کمبود پرسنل منجر به وارد شدن فشار مضاعف بر پرستاران است. توجه به نخبگان نیز باید در دستور کار قرار گیرد تا به عنوان سرمایه انسانی در کشور ماندگار و موجب پیشرفت در آینده پزشکی باشند.
چشم‌انداز حرفه پزشکی در ایران را چگونه می‌بینید؟
در صورت اصلاح نشدن سهمیه‌ها، رعایت نشدن استانداردهای آموزشی و نبود سختگیری روی آموزش، ارزیابی و نظارت عملکرد، چشم‌انداز خوبی برای رشته پزشکی در آینده دیده نمی‌شود.
دلایلی افزایش مهاجرت پزشکان چیست؟
شرایط سهمیه‌ها، تعرفه‌ها، مشخص نبودن افق آینده و تورم سنگین موجود در جامعه از نگرانی‌های پزشکان است. در دوره‌های تخصصی در بسیاری از کشورهای اروپایی حقوق پرداختی به دستیاران به قدری است که می‌توانند به راحتی گذران زندگی داشته باشند در صورتی که با افزایش‌های اخیر کمک‌های تسهیل دستیار در ایران، از حدود چهار تا پنج میلیون به هفت تا هشت میلیون تومان رسیده است و این میزان برای دستیاران که عمده آنها متأهل و دارای فرزند هستند، کافی نیست. امید است شرایطی که متولی آن وزارت بهداشت و نظام پزشکی است، به نحوی اصلاح شود که شاهد مهاجرت تعداد کمتری از همکاران باشیم.
پزشکان در طول همه‌گیری بیماری کرونا با چه مشکلاتی روبه‌رو بودند؟
طی دوران شیوع بیماری کرونا، دستورالعمل‌های درمانی و مراقبتی از سمت سازمان‌های جهانی به علت ناشناخته بودن این بیماری، دیر ابلاغ شد و روزهای ابتدایی همه‌گیری کرونا ترس از ابتلای خود و خانواده به این بیماری بسیار بالا بود اما با این وجود شاهد هیچ کاستی از سمت کادر درمان و پزشکی نبودیم و تعداد شهیدان کادر درمان طی این دوره کم نیست.
گاهی دستورالعمل‌های ابلاغ شده کشوری دارای تناقض بود؛ به عنوان مثال دارویی به عنوان داروی مؤثر معرفی و اثرگذاری آن پس از مدتی نقص می‌شد و به نظر می‌رسید دستورالعمل‌های کشوری مقداری با دستورالعمل‌های جهانی فاصله داشت. امکانات آی‌سی‌یو برای مراقبت‌ها دارای کمبود بود و برخی بیمارستان‌ها و مراکز از بخش‌ها به عنوان آی‌سی‌یو استفاده کردند و با کمبود پرسنل و نیرو مواجه بودند.
طی این دوران، آموزش پزشکی درپی تعطیلی بسیاری از بخش‌ها که گذراندن آنها برای دانشجویان پزشکی لازم است نظیر بخش‌های داخلی، جراحی و اطفال، متحمل آسیب جدی شد. در طول مدتی با محدودیت و کمبود در اقلام محافظتی روبه‌رو بودیم و این موضوع منجر به نگرانی بیشتر کادر درمان شده بود.
برخی کادر درمان نیز طی مدت مذکور درگیر آسیب‌های روحی و روانی شدند. یکی از دردناک‌ترین موقعیت‌ها برای یک پزشک، از دست دادن بیمار است و بیشتر شدن تعداد بیماران فوتی درپی یک اپیدمی آسیب روحی بسیاری به کادر درمان و پزشکان وارد می‌کند که لازم است در این خصوص تدابیری اندیشیده می‌شد تا آسیب‌های روحی کاهش یابد.
تعرفه‌های پزشکی حال‌حاضر عادلانه است؟
تعرفه‌های پزشکی درحال‌حاضر از میزان مشخص شده در انجمن‌های علمی و صنفی پزشکی و سازمان نظام پزشکی فاصله دارد. درصد محدودی از پزشکان درآمدهای بالا دارند اما قشر اصلی پزشکان، پزشکان عمومی، متخصصان عفونی، داخلی، اطفال و روان‌پزشک هستند که عمدتاً از طریق ویزیت باید امرار معاش کنند.
در صورتی که تعداد بیماران پزشکان مذکور حدود ۲۰ نفر باشد، زندگی آنها به صورت مطلوب نخواهد گذشت و درآمد خوبی نسبت به سایر اقشار جامعه ندارند. به نظر می‌رسد اصلاح تعرفه‌ها باید صورت گیرد تا همکاران با علاقه‌ای بیشتر وارد رشته‌های تخصصی شوند و کشور در آینده دچار مشکل نشود.
طی چندسال گذشته رشته‌هایی نظیر طب اورژانس و بیهوشی عفونی، بدون داوطلب یا کم‌داوطلب مانده است؛ چراکه سختی‌کار بالایی دارند اما تعرفه‌های آنها واقعی نیست و درخصوص گذران زندگی خود دچار مشکل می‌شوند و توان برآورده کردن انتظارات خود را ندارند. به طور کلی تعرفه‌های پزشکی باید به سمت عادلانه شدن پیش رود. بسیاری از قیمت‌ها طی چند سال اخیر چندین برابر شده اما تعرفه‌ها با توجه به تغییر قیمت‌ها، تغییر چندانی نداشته است.
چه راهکارهایی برای ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات پزشکی وجود دارد؟
نظام ارجاع چندین بار در دولت‌های مختلف مطرح و در چند استان پایلوت شد اما با حل نشدن مشکلات آن به صورت همگانی مورد استفاده قرار نگرفت. اجرا و بهبود نظام ارجاع به نفع دولت و مردم است تا افراد از خدماتی بهتر با حداقل تعرفه‌ها برخوردار شوند و امکانات بهتری در مراکز درمانی بهداشتی وجود داشته باشد.
گسترش نظام بیمه‌ها نیز در این راستا تأثیرگذار است و بیمه‌ها باید اقشار کم درآمد را تحت پوشش قرار دهند. متأسفانه فرانشیز پرداختی توسط بیماران، بالا و سهم بیمه‌ها پایین است. برخی از اقشار به بیمه‌های درمانی دسترسی ندارند، افراد تحت پوشش بیمه‌های روستایی تنها به مراکز خاص دولتی و دانشگاهی امکان مراجعه دارند و اگر به متخصصان خارج از دانشگاه مراجعه کنند، مجبور به پرداخت تعرفه آزاد هستند.
امکانات درمانی موجود در بسیاری از مناطق محروم در استان‌هایی نظیر سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان محدود است. فشار مبنی بر اصرار برای تأسیس بیمارستان در هر منطقه نیز وجود دارد که از منظر تأثیرگذاری بسیار تحت سوال است که یک بیمارستان ۵۰ تخته ایجاد شود اما تنها ۱۰ درصد از تخت‌ها اشغال باشد. در صورتی که اگر امکان ارجاع وجود داشته باشد و امکاناتی نظیر آمبولانس و هلیکوپتر داشته باشند، برای کشور بسیار مقرون به صرفه است.
چه توصیه‌ای به دانشجویان رشته‌های پزشکی دارید؟
دانشجویان پزشکی در آینده باید از علم، دانش و مهارت خود به منظور ارائه خدمت به بیماران بهره بگیرند؛ بنابراین توصیه می‌شود برای آموختن وقت بگذارند، تحصیلات خود را به بهترین نحو انجام دهند و از زمان‌های حضور در بیمارستان استفاده کنند تا علم و مهارت آنها افزایش یابد. در کنار تحصیلات باید آموختن اخلاق پزشکی و رفتار حرفه‌ای مناسب با بیماران را در دستور کار قرار دهند.
احساس شما از پزشک بودن چگونه است؟
حرفه پزشکی از زمان دبیرستان مدنظر بنده بود و از فعالیت در این حرفه رضایت دارم؛ چراکه انتخاب این رشته موجب کمک به بیماران و جامعه شده است. خاطرات بسیاری از دوره خدمت و آموزش پزشکی دارم و یکی از این موارد مربوط به زمان جنگ است که مجروحی را به بیمارستان علی‌ابن‌ابی‌طالب (ع) منتقل کردند و متأسفانه هر دو پای این مجروح قطع شده و موجب شوک بنده به عنوان رزیدنت رشته اطفال شده بود. در کمال ناباوری این جوان با روحیه‌ای بالا به بنده گفت: «سلام، خدا قوت و خسته نباشید».
نظر شما