به گزارش خبرنگار ایمنا، رصد بازار نشر یکی از کارهای خوبی است که می‌تواند اطلاعات مفیدی به فعالان این حوزه شامل دست‌اندرکاران فرهنگی نشر، پژوهشگران، ناشران و مخاطبان خود بدهد. اطلاعاتی که تأثیر مستقیمی بر سیاست‌های فرهنگی و کمک به رشد بازار نشر دارد. این رصد اطلاعات با مراجعه به سایت مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران به‌سادگی امکان‌پذیر است. اطلاعات ریزودرشتی که آگاهی‌های مفیدی حتی به یک مخاطب علاقه‌مند کتاب ارائه می‌کند. در این گزارش نگاهی به اطلاعات و آماری که در «آئینه نشر ایران» ویژه بهار ۱۴۰۱ منتشر شده است، داشته‌ایم و تمرکز ما بر حوزه تاریخ، جغرافیا و کتاب‌های علوم سیاسی بوده است.
نکته جالبی که در آمار ارائه‌شده در سایت مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران وجود دارد حالت مقایسه‌ای آن بین آمار نشر سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ است؛ این مقایسه تطبیقی می‌تواند نکات جالبی در بر داشته باشد. نکته مهم‌تر دایره آماری است که به نشر ایران می‌پردازد. در این گزارش به وضعیت نشر ایران توجه شده است و در پایان گزارش، هر استان با یک اِلمان تصویری نشان داده شده است. این آمار و ارقامی در نوع خود مفید و خواندنی است البته برای کسانی که به حوزه نشر علاقه دارند یا در این زمینه پژوهش می‌کنندو با آن به لحاظ شغلی سروکار دارند.
از جمله نکاتی که در گزارش بهار سال ۱۴۰۱ قابل‌توجه است، رشد ۵۲ درصدی عناوین کتاب‌ها است که کارشناسان دلیل آن را کاهش اپیدمی کرونا و برگزاری نمایشگاه کتاب بین‌المللی تهران دانسته‌اند و سهم این رشد در حوزه تاریخ و جغرافیا ۱۶۶ درصد افزایش نسبت به سال گذشته است. در جدول موضوعی، آمار و اطلاعات جزئی‌تر از آثار چاپ‌شده انتشاریافته استکه نشان می‌دهد کتاب‌های منتشر شده در زمینه تاریخ و جغرافیا از ۹۱۸ عنوان کتاب به ۱۵۶۳ عنوان رسیده است که نسبت به سال گذشته ۷۰ درصد رشد را نشان می‌دهد.
یکی از قابلیت‌های خوب جدول‌های گزارش آئینه نشر ایران، اطلاعات ریزی است که با شاخص تعداد تألیف، ترجمه، چاپ اول و چاپ مجدد طراحی شده است. در این طراحی حوزه تاریخ و جغرافیا به موضوعاتی چون تاریخ و جغرافیای شهرها و تاریخ ادواری تقسیم‌شده و اطلاعات هر دوره به تفکیک آمده است. در موضوع تاریخ و جغرافیای عمومی و سایر کشورها تعداد ۴۵۴ کتاب تألیفی و ۱۹۲ اثر ترجمه آورده شده است که از این تعداد ۳۲۲ کتاب چاپ اول و ۳۲۴ اثر چاپ مجدد دیده می‌شود. در این آمار تعداد کتاب‌های چاپ اول و مجدد به هم نزدیک است که نشان از این دارد که مخاطب به این موضوع علاقه‌مند است و کتاب‌های تاریخ و جغرافیای عمومی و سایر کشورها را رصد می‌کند.
در همین جدول ۱۸۲ اثر تألیف و ۱۲ کتاب ترجمه در سر شاخه موضوعی (تاریخ و جغرافیای شهرهای ایران) به ثبت رسیده که از این آمار ۱۷۸ کتاب چاپ نخست و ۱۶ اثر چاپ مجدد قرار دارد. این آمار حاکی از آن است که مؤلفان این حوزه بیشتر در عرصه داخلی فعالیت دارند.
در ادامه کتاب‌های زمینه تاریخ ایران با مؤلفه زمانی (از حمله مغول تا قاجاریان) سهم کتاب‌های تألیفی ۷۸ اثر است و ۱۳ کتاب ترجمه را نشان می‌دهد. ضمن این‌که ۴۶ عنوان چاپ نخست دارد و ۴۵ اثر چاپ مجدد ثبت شده است. نزدیکی آمار چاپ نخست و مجدد در این رده موضوعی هم تکرار شده است.
۶۶ کتاب سهم تألیف و ۱۷ اثر ترجمه در موضوع ایران، (تاریخ ایران پیش از اسلام) دیده می‌شود. ضمن این‌که در این میان ۴۳ عنوان چاپ نخست و ۴۰ کتاب چاپ مجدد وجود دارد. اما موضوع بعدی آمار و ارقام فراز و فرود زیادی دارند به طوری که در شاخه (تاریخ ایران دوره جمهوری اسلامی) ۶۳ کتاب تألیفی و ۰ عنوان اثر ترجمه گنجانده‌شده است. تفاوت زیاد تألیف و رتبه صفر ترجمه قابل تأمل است. همچنین ۵۰ کتاب چاپ نخست و ۱۳ اثر چاپ مجدد دیده می‌شود. نکته جالب در آمار فوق باز هم فاصله کتاب‌های چاپ نخست و چاپ مجدد است. اما با این حال نکته اصلی در این موضوع صفر بودن کتاب‌های ترجمه شده است که باید دید علت این رقم پایین ریشه در چه مسائلی دارد؟
در حوزه (تاریخ ایران در دوره پهلوی) ۳۹ کتاب در رسته تألیف است و سه اثر ترجمه به چشم می‌خورد. در همین زمینه ۲۲ کتاب چاپ نخست دیده می‌شود و ۲۰ کتاب چاپ مجدد که در این آمار یک رویکرد نزدیک را شاهد هستیم. اما در زمینه تألیف و ترجمه هنوز فاصله زیاد است در حالی که این حوزه یکی از موضوعات پرپژوهش و تألیف است و از طرفی در خارج از ایران هم محققان و پژوهشگران زیادی در این زمینه کار می‌کنند که آثارشان در ایران منتشر می‌شود گاه به صورت تألیف گاهی هم به شکل ترجمه.
آخرین موضوع (تاریخ ایران پس از اسلام تا حمله مغول) است که ۱۸ عنوان تألیفی قرار دارد و یک اثر ترجمه گنجانده‌شده است که از همین تعداد کتاب چاپ‌شده ۱۷ اثر چاپ نخست را به خود اختصاص داده است و دو کتاب چاپ مجدد قرار دارد. کمترین آمار تألیف و ترجمه در زمینه تاریخ به این دوره تعلق دارد. حوزه موضوعی خاصی از تاریخ که پژوهشگران و محققان اندکی در این رابطه تحقیق و پژوهش می‌کنند و آثارشان مخاطبان خاصی دارد.
در آمار کلی کتاب‌های منتشر شده در زمینه تاریخ ۱۳۱۹ عنوان کتاب تألیفی و ۲۴۴ اثر ترجمه ثبت شده است از این تعداد ۹۶۷ کتاب چاپ نخست و ۵۹۶ اثر چاپ مجدد قرار دارد. البته در این آمار کتاب‌های دفاع مقدس را نیز باید حساب کرد. با همه این تفاصیل عدد ۱۵۶۳ عنوان کتاب تاریخ و جغرافیا در بهار سال ۱۴۰۱ جای امیدواری دارد برای افرادی که آثار منتشر شده در این زمینه را رصد می‌کنند. ضمن این‌که بیشترین آمار چاپ کتاب‌های تاریخی در زمینه تألیف است و ترجمه سهم کمتری دارد. از طرفی آمار چاپ کتاب‌های نخست بالاست و چاپ مجدد در میانه قرار دارد.
در جدول وضعیت نشر موضوع «دانش عمومی» آخرین گزینه (نسخه خطی و کتاب‌های نادر) گنجانده‌شده است که آمار جدول بسیار جای تأمل و نگرانی دارد تمام ارقام تألیف، ترجمه، چاپ اول و چاپ مجدد عدد صفر ثبت‌شده است. درحالی‌که فعالان نسخه‌های خطی در ایران بسیارند و هنوز در این زمینه کم‌وبیش فعالیت دارند. حالا باید بررسی کرد چرا در بهار ۱۴۰۱ آمار و ارقام چاپ نسخه خطی و کتاب‌های نادر این‌قدر نگران‌کننده است. آیا وضعیت کاغذ و دارا بودن مخاطب خاص بر این زمینه موضوعی تأثیر گذاشته است؟
در پایان نگاهی به کتاب‌های علوم سیاسی در زیرمجموعه علوم اجتماعی نشان از کم رونقی این حوزه دارد. با توجه به تعداد زیادی از محققان و پژوهشگرانی که در زمینه علوم سیاسی دست‌به‌قلم دارند، چاپ بیش از صد کتاب در این موضوع چندان رضایت‌بخش نیست. اما با همه این کم‌وکاستی‌ها آمار چاپ کتاب‌های علوم سیاسی در زمینه تألیف ۱۱۷ کتاب و ۷۶ اثر در ترجمه ثبت‌شده است که از این تعداد ۱۳۴ اثر چاپ نخست و ۵۹ کتاب چاپ مجدد دیده می‌شود.
در گزارش آئینه نشر بهار ۱۴۰۱ اطلاعات خوبی درباره کتاب‌های حوزه تاریخ و جغرافیا ارائه‌شده است که اگر فعالان این حوزه به آن توجه کنند شاید در زمینه نشر، تألیف و ترجمه شاهد چاپ کتاب‌های بهتری باشیم که هم خلأ بعضی موضوع‌های تاریخی برطرف شود هم مخاطب شاهد انتشار آثاری باشد که پیگیر آن است یا نبودش را احساس می‌کند. از طرفی نگاهی به آمار ارائه‌شده در زمینه کتاب‌های تاریخی به‌ویژه با توجه به فاکتور تجدید چاپ می‌تواند ناشر این کتاب‌ها را دریافتن ذائقه مخاطب آثار تاریخ و جغرافیا راهنمایی کند. اما درباره کتاب‌های جغرافیایی جزئیات کمتری در این گزارش آمده است به‌طوری‌که اطلاعاتی درباره جغرافیای غیر ایران ندارد و همین‌طور تاریخ جهان.
نظر شما