به گزارش خبرنگار ایمنا، بزهکاری که پس از تحمل کیفر حبس از زندان آزاد شده و وارد اجتماع می‌شود، بر سر راه اشتغال خویش موانع بی‌شماری می‌یابد و حتی در بسیاری از موارد، به دلایلی همچون غیبت طولانی از محیط کار، بی‌اعتمادی به او و از دست دادن سرمایه، شغل سابق خود را نیز از دست داده است. بدیهی است هرچه حساسیت این مشاغل نسبت به زندان بیشتر باشد، برگشت مجدد به کار و یافتن شغل مشابه آن، مشکل‌تر خواهد بود.
این امر در روحیه و شیوه نگرش زندانی آزادشده تأثیر می‌گذارد و تغییراتی در شخصیت او به وجود می‌آورد که به ناچار، او را به کارهایی سوق می‌دهد که نسبت به زندان و مجازات تأثیرپذیر نباشد؛ زیرا این افراد در مقابل وسوسه‌ها به قدری ضعیف هستند که توان مقاومت ندارند و نمی‌توانند خود را با اوضاع جدید پس از زندان تطبیق دهند؛ بنابراین شاید دوباره به جرایم قبلی خود مانند سرقت، کلاه‌برداری، فروش موادمخدر و تکدی‌گری روی بیاورند.
فرد زندانی که پس از رهایی، پس‌انداز و سرمایه‌ای ندارد، درواقع آزادی برای او به معنای بازگشت به شرایط وقوع جرم است. وقتی فقر، بیکاری، کم‌سوادی، نداشتن مهارت و تخصص و شرایط خانوادگی نامناسب در جامعه پررنگ باشد، دور کردن موقت فرد از آن‌ها سودی ندارد و زمانی که نتواند شغل و پایگاه اجتماعی مناسبی در جامعه کسب کند، دوباره به سمت ارتکاب جرم کشیده می‌شود.
عوامل اجتماعی مؤثر بر بازگشت دوباره به زندان
کورش محمدی، رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به عوامل اجتماعی مؤثر در تکرار جرم و بر بازگشت به زندان، اظهار می‌کند: براساس تحقیقات انجام شده سطح خانواده، پایگاه اجتماعی، علمی و جایگاه‌های شناخته شده فرد در عرصه فرهنگ تأثیر مستقیم و رابطه معکوسی با جرم و بزهکاری دارد. هر میزان سطح خانواده از جنبه‌های مختلف بالا باشد میزان جرم و جنایت پایین می‌آید.
وی بخشی از دلایل گرایش افراد به سمت بزهکاری را عوامل اقتصادی می‌داند و می‌افزاید: چنان‌چه فردی به دلیل این عوامل همچون فقر یا بیکاری در کنار سایر عوامل، وارد فضای جرم شده و زندان رفته است، پس از اینکه از زندان آزاد می‌شود، بازهم با همین عوامل روبه‌رو می‌شود؛ در نتیجه باید بازهم در انتظار گرایش فرد به سمت جرم در سطح بالایی باشیم.
رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران با بیان اینکه افراد الگوهای خود را صرفاً از زندان نمی‌گیرند، تصریح می‌کند: افراد پس از زندان تبدیل به فردی جنایتکار نمی‌شوند و نمی‌توان به این موضوع صرفاً به صورت تک‌بعدی نگاه کرد، بلکه سلسله عوامل فرهنگی، آموزشی و تربیتی دست به دست هم می‌دهد تا فردی به عنوان یک مجرم پا به عرصه اجتماع بگذارد.
وی ادامه می‌دهد: اگر شرایط تربیتی و اصلاحی زندان مطابق با آنچه در رسالت کانون‌های اصلاح و تربیت تعریف شده، به طور واقعی وجود داشته باشد فرد مجرم باید تادیب شود و برای آزاد شدن لحظه‌شماری کند.
محمدی تاکید می‌کند: اگر زندان دارای فضای تربیتی، اصلاحی، علمی و تأمین‌کننده کمبودهای عاطفی، تربیتی، فرهنگی و اجتماعی نباشد، فرد توسط همسالان خود با همذات‌پنداری در رابطه با جرمی که انجام می‌دهد، احساس آرامش می‌کندف در نتیجه احساس گناه، کنترل درونی و عذاب وجدانی که تا پیش از ورود به زندان داشته است از بین می‌رود و خود را با افراد درون زندان که سابقه بیشتری دارند مقایسه می‌کند.
نقش مهم حمایت خانواده پس از آزادی زندانیان
وی با بیان اینکه مهارت ارتباطی بسیار مهم است، می‌گوید: گاهی اوقات افراد اعتمادبه‌نفس بسیار پایینی دارند؛ بنابراین در مواجهه با دیگر زندانی‌ها، بسیار زود خود را می‌بازند و تسلیم الگوهای اشتباه می‌شوند. این افراد هویت ازهم‌گسسته و آشفته‌ای دارند و خیلی زود در بین همسالان خود هویت زندانی پیدا می‌کنند و تاثیرپذیری در آن‌ها بالا می‌رود.
رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران اضافه می‌کند: به لحاظ خانواده و اجتماع، یکی از بزرگ‌ترین معضلات ما برای بازگشت افراد به صحنه‌های بزهکاری مانند اعتیاد، سرقت، نزاع و آسیب زدن به دیگران به این دلیل است که به طور معمول این افراد توسط خانواده حمایت نمی‌شوند و برچسب مجرم، زندانی و سارق به آن‌ها زده می‌شود و تحت این برچسب، دیگر نمی‌توانند به یک زندگی سالم در تعامل با اجتماع و خانواده خود بازگردند و روحیه جرم‌انگارانه در این افراد تثبیت می‌شود.
تقویت انگیزه برای ارتکاب مجدد جرم
وی با بیان اینکه اغلب خانواده‌ها به چنین فردی اعتماد نمی‌کنند، ادامه می‌دهد: جامعه و خانواده می‌تواند ارزش و منزلت اجتماعی این افراد را حفظ کند اما چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. چنین فردی پس از مدتی احساس می‌کند در جایی جدای از خانواده و جامعه خود قرار دارد و انگیزه‌هایش برای انجام مجدد بزه تقویت می‌شود زیرا راه دیگری برایش باقی نمی‌ماند.
محمدی می‌افزاید: به لحاظ جامعه‌شناسی، جرم می‌تواند الگوپذیر و الگودهنده باشد؛ اگر جامعه‌ای بی‌نظمی‌های درون خود را نتواند کنترل کند و به الگوهای سطح یک خود درست عمل نکند و بی‌نظمی و بی‌عدالتی در جامعه باشد انگیزه‌های افراد برای انجام جرم تقویت می‌شود؛ درحالی‌که ساختارهای جامعه بسیار مهم است و جامعه‌پذیری فرزندان می‌تواند در ارتکاب به جرم نقش داشته باشد.
وی تصریح کرد: جامعه‌پذیری همان فرآیند اجتماعی شدن است که توسط نهادهای خانواده، آموزش و پرورش، رسانه و نهاد دین ایجاد و هدایت می‌شود. اگر فردی نتواند این فرآیند را به درستی دریافت کند در مواجهه با گروه همسالان و تحولات اجتماعی در خطر است.
برچسب زدن از عوامل روی آوردن به انجام دوباره جرم
رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران با بیان اینکه اگر قانون برای همه جامعه مهم باشد، انگیزه جرم کاهش پیدا می‌کند می‌گوید: زیرا همه در برابر قانون خود را تسلیم می‌بینند اما اگر قانون نباشد یا در شرایطی اعتبار خود را از دست دهد، این امر باعث می‌شود قانون دور زده شود.
وی تاکید می‌کند: باید اقشار مختلف و خانواده‌ها دست از برچسب زدن‌ها بردارند، جامعه باید بداند در انجام جرم توسط افراد مجموعه‌ای از عوامل نقش داشته‌اند. پذیرش این افراد در ابتدا باید توسط خانواده و سپس نهادهای اجتماعی انجام شود و افرادی که جرمی مرتکب شده‌اند نباید از خدمات اجتماعی، استخدام، مزایای فرهنگی، تحصیل، منزلت اجتماعی محروم شوند و باید از همه امتیازات فرهنگی، اجتماعی و آموزشی برخوردار بوده و درعین‌حال در تشکیل خانواده و تکامل اجتماعی نباید این برچسب مانعی برای رشد آن‌ها شود.
۹۰ درصد جرایم توسط مجرمان سابقه‌دار است / احکام قضائی بازدارندگی مناسب ندارند
سرهنگ حسین ترکیان، رئیس پلیس آگاهی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: در طول سال چیزی حدود ۲۰۰ سازمان جرم شناسایی و متلاشی می‌شود، به‌طورمثال در سال گذشته ۲۲۰ سازمان جرم متلاشی شد که حدود ۳۸ درصد آن سارقان در حرکت هستند که اگر عدد ۳۸ را یکصد فرض کنیم نزدیک ۹۰ درصد این افراد سارقان سابقه‌دار محسوب می‌شوند.
وی با بیان اینکه شناسایی، اعزام تیم‌های عملیاتی و شناسایی محل اختفای سارقان هزینه دارد، تصریح می‌کند: انجام این عملیات‌ها، وقت زیادی از همکاران ما می‌گیرد، تکرار جرم و سرقت‌های متعدد از سوی برخی سارقان نشان می‌دهد احکام قضائی بازدارندگی مناسب را ندارد و برخوردها متناسب با میزان جرم نیست.
سوءاستفاده مجرمان از رأفت قضائی
رئیس پلیس آگاهی استان اصفهان یکی از دلایل بازگشت مکرر مجرمان به چرخه جرم را مشکل قوانین می‌داند و می‌افزاید: از دلایل دیگر بازگشت مجرمان به اعمال مجرمانه پذیرش نشدن این افراد از سوی جامعه و وجود جاذبه در این اعمال است.
وی با بیان اینکه بسیاری از این مجرمان از رأفت قضائی سوءاستفاده می‌کنند، تصریح می‌کند: برای برخی از این مجرمان سابقه‌دار دادگاه، رأی باز گذاشته تا هم زندان را بگذرانند و هم به خانواده خود رسیدگی کنند اما این مجرمان سابقه‌دار به هیچ‌یک از این احکام پایبند نبوده و دوباره به سرقت یا جرایم قبلی خود می‌پردازند.
سرهنگ ترکیان هدف از زندان را بازپروری مجرمان سابقه‌دار می‌داند و می‌گوید: خود این افراد در تعیین سرنوشت خود و بازگشت به آغوش جامعه نقش بسیاری دارند؛ درصد کمی از این مجرمان پس از زندان شرایط بد گذشته خود را کنار می‌گذارند و از اعمال مجرمانه خود متنبه می‌شوند اما درصد دیگری هم در زندان با شیوه‌های جدید سرقت یا بزه آشنا می‌شوند و با تشکیل باند به اعمال مجرمانه خود ادامه می‌دهند که تمام این موارد برای پلیس، مردم و کشور هزینه دارد.
بهره‌برداری پلیس از سامانه بانک اطلاعات مجرمان
وی با اشاره به سامانه بانک اطلاعات مجرمان، اضافه می‌کند: بیشترین بهره‌برداری ما از همین سامانه است؛ تطبیق شیوه‌ها و شگردها، همچنین ظرفیت‌های علمی که در بررسی صحنه‌های جرم مورد استفاده قرار می‌گیرد، همه از همین بانک اطلاعات مجرمان است که استفاده می‌شود.
رئیس پلیس آگاهی استان اصفهان با بیان اینکه پلیس به سمت هوشمندسازی هر چه بیشتر در حال حرکت است، خاطرنشان می‌کند: انتظار داریم در سال‌های آینده استفاده از ظرفیت‌های هوشمندسازی و تسریع در رفع نیازمندی‌های مردم فراهم شود اما هم‌اکنون نیز از امکانات موجود بیشترین استفاده را می‌کنیم.
کنترل مجرمان در سه سطح انجام می‌شود
وی اضافه می‌کند: کنترل مجرمان در سه سطح در حال انجام است که سطح سه آن به کلانتری‌ها که حد پایین‌تری دارند موکول شده، سطح دو به ادارات تخصصی و سطح یک به دلیل اشراف فنی، اطلاعاتی و میدانی در حوزه اداره اطلاعات جنایی پلیس آگاهی است.
ترکیان با بیان اینکه حجم کار بسیار بالا است، می‌گوید: روش‌های هوشمند کنترل مجرمان باید سرعت بالایی پیدا کند و ابزار کنترل آن در اختیار پلیس قرار بگیرد تا بتوانیم روش‌های تطبیق شگردها را به صورت سیستمی انجام دهیم.
وی تاکید می‌کند: در حوزه سرقت سه اولویت جرم در استان اصفهان وجود دارد که حدود ۷۰ درصد جرایم را به خود اختصاص می‌دهد؛ یکی از این جرم‌ها با عنوان سایر سرقت‌ها شناخته می‌شود که جزو سرقت‌های خرد است، دیگری سرقت اماکن خصوصی است و سرقت دیگر سرقت لوازم خودرو است.
لزوم افزایش دانش انتظامی شهروندان / نقش موادمخدر در افزایش جرایم
رئیس پلیس آگاهی استان اصفهان با بیان اینکه ۱۴ سازمانی که در این حوزه نقش دارند باید حضور بهتری داشته باشند، می‌افزاید: این سازمان‌ها وظایفی دارند که لازم است آن را به نحو شایسته انجام دهند تا کمتر شاهد سرقت باشیم؛ به طور مثال بخشی از سرقت‌ها به دلیل کمبود پارکینگ است. آموزش وپرورش، دانشگاه، بهزیستی، خانواده و دیگر نهادها هر یک وظایف جداگانه‌ای دارند. بخشی از سارقان نیز مترصد فرصت هستند که شهروندان خود این فرصت را در اختیار مجرمان قرار می‌دهند و هر میزان دانش انتظامی شهروندان افزایش پیدا کند شاهد کاهش آمار سرقت خواهیم بود.
وی نقش موادمخدر در افزایش سرقت‌ها را غیرقابل انکار می‌داند و می‌افزاید: رشد ۳.۷ درصدی سرقت‌ها نسبت به سال گذشته به دلیل نقش موادمخدر است که با گران شدن این مواد سرقت‌ها نیز افزایش یافته است، با این وجود در حوزه جرایم مهم‌تر ۱۰ درصد کاهش جرایم را داشته‌ایم به نحوی که سرقت منازل، خودرو، احشام، کیف‌قاپی، سرقت‌های توأم با خشونت کاهش یافته است.
ترکیان در توصیه به شهروندان، می‌افزاید: منازلی که در اختیار سارقان در حرکت قرار می‌گیرد منازل کلیدی است، از این ظرفیت مجرمان در حال استفاده هستند، اگر شهروندان پل ارتباطی خود را با پلیس از طریق ۱۱۰ حفظ کنند و اخبار و اطلاعات این منازل را به پلیس گزارش کنند مرکز پردازش اخبار ما این اخبار را دریافت و به موقع در اختیار پلیس آگاهی قرار می‌دهد.
وی تاکید می‌کند: شهروندان دیده‌بان شهر هستند و لازم است هرگونه اخبار و اطلاعات در حوزه ناامنی که در سطح شهر می‌بینند را به پلیس گزارش و در حوزه امنیت شهر مشارکت کنند. هر میزان مردم همکاری بیشتری با پلیس داشته باشند پلیس نیز در کار خود که همان امنیت مردم است موفق‌تر خواهد بود و زمینه تکرار جرایم ایجاد نخواهد شد.
وجود ۲۵۰ هزار زندانی در کشور / مجازات‌های جایگزین حبس باید افزایش یابد
اسدالله گرجی‌زاده، مدیر نمایندگی ستاد دیه استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره دلایل بازگشت مجرمان به تکرار جرم، اظهار می‌کند: یکی از دلایل تکرار جرم به علت بیکاری و شاغل نبودن آن‌ها است که باید به موضوع اشتغال به صورت ویژه پرداخته شود و آمار شاغلان و میزان آموزش‌های شغلی افزایش یابد؛ زیرا هر میزان آمار شاغلان در کشور بالاتر برود نسبت جرم و جنایت در کشور پایین می‌آید.
وی با بیان اینکه در برخی از موارد، قانون ما حبس‌گرا است، می‌افزاید: برخی قوانین دارای ایراد است و خودبه‌خود حالت حبس‌گرایی دارد که باید اصلاح شود و تمرکز را بر حبس‌زدایی بگذاریم.
ایجاد اشتغال راه جلوگیری از بازگشت زندانیان به زندان
مدیر نمایندگی ستاد دیه استان اصفهان، ضمن درخواست از خیران در موضوع ایجاد اشتغال با راه‌اندازی کارگاه‌های رایگان آموزش برای زندانیان، تاکید می‌کند: باید اشتغال‌زایی را در جامعه بالا ببریم و آموزش اشتغال را در زندان‌ها پیگیری کنیم تا فردی که از زندان بیرون می‌آید با آموزشی که فراگرفته، بتواند خانواده خود را اداره کند.
گرجی‌زاده با بیان اینکه پیشگیری از وقوع جرم بهتر از درمان آن است، ادامه می‌دهد: لازم است در موضوعات مختلف هزینه‌های نگهداری در زندان که سنگین است کاهش یابد، به آموزش توجه شود و فرهنگ جامعه بالا برود تا این افراد در جامعه رها نشوند. پرکاربردترین مجازات در سیستم قضائی، مجازات حبس است که باید برای آن مجازات‌های جایگزین پیدا کرد.
وی تصریح می‌کند: درحال‌حاضر ۲۵۰ هزار زندانی در کشور داریم که آمار خوبی برای یک کشور اسلامی نیست. هم‌اینک بیش از یک هزار زندانی جرایم مالی غیرعمد در اصفهان وجود دارد که جای آن‌ها در زندان نیست و لازم است از این موضوع با آموزش‌های لازم پیشگیری کرد و راهکارهایی ایجاد ساخت تا افراد به دلایل مالی و جرایم غیرعمد دچار زندان نشوند.
نقش موادمخدر در تکرار جرم و لزوم ارتقای فرهنگ برخورد با زندانیان
مدیر نمایندگی ستاد دیه استان اصفهان با بیان اینکه لازم است فرهنگ جامعه درخصوص برخورد با زندانیان پس از آزادی بالا برود، خاطرنشان می‌کند: بسیاری از زندانیان به دلیل مشکلات مالی پس از خروج از زندان یا کمبود آموزش‌های شغلی لازم یا به دلیل طرد شدن از سوی خانواده و جامعه دوباره به ارتکاب جرم و زندان دچار می‌شوند.
وی با اشاره به نقش موادمخدر در تکرار جرم و بازگشت به زندان، می‌گوید: زمانی که فردی گرفتار موادمخدر می‌شود، به آسانی نمی‌تواند خود را از این مواد رها کند و در جامعه نیز حمایتی از او صورت نمی‌گیرد، این فرد پس از آزادی نه شغلی دارد و نه جایی مسئولیت را برعهده می‌گیرد، بنابراین به انجام جرم‌های قبلی خود بازمی‌گردد؛ با توجه به این موارد لازم است از این افراد حمایت شود تا دیگر شاهد روی آوردن آنان به موادمخدر و انواع بزه نباشیم.
برچسب سوءپیشینه و مشکلات زندانیان پس از آزادی
گرجی‌زاده با بیان اینکه نباید برای زندانیان پس از آزادی سوءپیشینه درست کرد و به آن‌ها مهر زندان رفته زد، تاکید می‌کند: در هر جایی که به این افراد توجه شده بسیاری از مشکلات آنان حل شده اما هر جایی که کم‌توجهی صورت گرفته، شاهد روی آوردن این افراد به موادمخدر و بزهکاری بوده‌ایم. لازم است در جامعه به این افراد به عنوان افراد آسیب‌دیده نگاه شود و تا جایی که می‌شود این آسیب را برای آن‌ها درمان کنیم.
وی دبیرخانه مبارزه با موادمخدر در کشور را نهادی برای تعیین خط‌مشی برخورد با معتادان می‌داند و می‌افزاید: کمیته امداد باید برنامه‌ریزی کند تا زندانیان پس از آزادی دچار مشکل نشوند. بهزیستی می‌تواند به معتادان آسیب‌دیده کمک کند. باید به این موضوع توجه کنیم که این افراد نیاز به امکانات و شرایط شغلی دارند و نباید در جامعه سرخورده شوند.
مدیر نمایندگی ستاد دیه استان اصفهان اضافه می‌کند: در فصول زمستان برخی افراد نیز به دلیل نداشتن سرپناه مرتکب جرایمی می‌شوند که به زندان بازگردند، هر چند این موضوع بسیار کم است اما موارد این‌چنینی به دلیل برخوردار نبودن از کمترین امکانات اولیه وجود دارد. البته برخی دستگاه‌ها مانند شهرداری برای این افراد سرپناهی به وجود آورده‌اند که باعث کاهش جرم به دلیل کمبود امکانات می‌شود.
وی با بیان اینکه ایجاد شغل و آغوش باز جامعه به روی این افراد پس از رهایی از زندان معجزه‌گر است، تاکید می‌کند: به جای اینکه این افراد را سرخورده کنیم، لازم است حمایت‌های لازم از سوی مردم و نهادهای مختلف از آن‌ها صورت بگیرد.
نظر شما