به گزارش خبرنگار ایمنا و بر اساس یادداشتی از محمدرضا بکرانی، استاد دانشگاه و دکترای علوم سیاسی، سازمان ملل به محوریت شورای امنیت در طور هشت سال دفاع مقدس با ژست بانیان صلح جهانی در حقیقت ابزاری در دستان چند کشور دارای حق وتو به‌ویژه آمریکا بود. این سازمان از بدو تولد که جامعه ملل نام داشت تا تغییر نام به سازمان ملل هیچ‌گاه بر شعارهای صلح‌آمیز خود پایبند نبود و تقریباً در تمامی منازعات بین‌المللی نقش جانبدارانه را بازی کرده است.
صدور یک بیانیه و ۱۰ قطعنامه در طول هشت سال دفاع مقدس، مصداق بارزی برای یک‌جانبه‌گرایی رکن شورای امنیت سازمان ملل متحد است، وجه مشترک تمامی قطعنامه‌های قبل از ۵۹۸ خالی بودن از بندهایی چون آغازگر جنگ، کشور متجاوز و چگونگی تنبیه متجاوز بود و به همین دلیل کشور عراق همه این قطعنامه‌ها را که تماماً به نفع عراق و بر علیه ایران بود، پذیرفت، این قطعنامه‌های صادر شده عبارت از قطعنامه ۴۷۹ که در تاریخ ششم مهرماه سال ۱۳۵۹ تصویب شد و در آن نه صحبتی از پیشنهاد آتش‌بس به عمل آمدو نه درخواست عقب‌نشینی از اشغالگر، قطعنامه ۵۱۴ که در تاریخ بیست‌ویکم تیرماه سال ۱۳۶۱ برای جلوگیری از شکست عراق در پی پیروزی‌های رزمندگان طی چهار عملیات موفق و رسیدن به مرزهای بین‌المللی از جمله عملیات آزادسازی خرمشهر به تصویب رسید، قطعنامه ۵۲۲ که بعد از عملیات رمضان و در تاریخ دوازدهم مهرماه سال ۱۳۶۱ به تصویب رسید، قطعنامه ۵۴۰ بعد از عملیات‌های محرم و والفجرهای یک تا چهار در تاریخ نهم آبان‌ماه سال ۱۳۶۲ به تصویب رسید، قطعنامه ۵۲۲ پس از تصرف جزایر مجنون در عملیات خیبر در تاریخ یازدهم خردادماه سال ۱۳۶۳ به تصویب رسید، قطعنامه ۵۸۲ پس از فتح شبه جزیره فاو در عملیات والفجر هشت که تعادل نظامی و سیاسی منطقه را متحول کرد در تاریخ پنجم اسفندماه سال ۱۳۶۴ به تصویب رسید، قطعنامه ۵۸۸ که در تاریخ شانزدهم مهرماه سال ۱۳۶۵ به تصویب رسید و در نهایت قطعنامه ۵۹۸ به عنوان قطعنامه پایانی جنگ که لازم است قدری بیشتر به آن پرداخته شود، البته دو قطعنامه دیگر نیز به شماره‌های ۶۱۲ در مورد استفاده از سلاح شیمیایی در حلبچه عراق و ۶۲۰ در مورد شدت گرفتن حملات شیمیایی عراق علیه ایران نیز به تصویب رسیده بود.
در پایان تیرماه سال ۱۳۶۶، شورای امنیت سازمان ملل اقدام به صدور قطعنامه ۵۹۸ کرد، قطعنامه‌ای که بخش حداقلی خواسته‌های ایران را دربرداشت. از جمله شاخصه‌های این قطعنامه آوردن لفظ منازعه به‌جای وضعیت برای نخستین‌بار بود، در قطعنامه‌های قبلی از لفظ وضعیت به‌جای منازعه استفاده شده بود که خود از شیطنت‌های بین‌المللی و سازمان‌یافته بود که می‌توانست با بالا و پایین شدن دو واژه به ظاهر ساده سرنوشت ملتی را تغییر دهد. مفهوم به‌کارگیری لفظ منازعه به این‌گونه قطعنامه‌ها حالت اجرایی می‌داد و در صورت تمکین نکردن دولت متجاوز با قوه قهریه شورای امنیت روبه‌رو می‌شد، حال آنکه جایگاه لفظ وضعیت در قطعنامه تنها ابراز نگرانی بود و طرفین درگیر را دعوت به خویشتن‌داری و حالت میانجیگرانه است.
قطعنامه ۵۹۸ از نظر حجم و به‌کارگیری لغات نسبت به قطعنامه‌های قبلی از حجم بیشتر و مفاد آن برای ایران قابلیت پذیرش بیشتری داشت، قطعنامه مذکور بیشتر حالت دستوری داشت و از حالت ارشادی و توصیه‌ای فاصله گرفته بود و شورای امنیت تحت فشار و برای جلوگیری از شکست عراق اقدام به صدور این قطعنامه کرده بود.
شرایط نامساعد عرصه بین‌الملل و معرفی ایران به عنوان جنگ‌طلب با توجه به پذیرش همه قطعنامه‌ها توسط عراق، حضور بی‌سابقه آمریکا و دولت‌های غربی در آب‌های خلیج‌فارس (حمله به هواپیمای مسافربری)، به‌کارگیری گسترده سلاح شیمیایی توسط حزب بعث، نامه مسئولان اقتصادی کشور مبنی بر نبود توانایی اداره اقتصاد کشور، توان روز افزون عراق در عرصه نظامی با حمایت آمریکا و متحدان غربی و شرقی و همین‌طور، سرازیر شدن سلاح‌های پیشرفته و دلارهای نفتی کشورهای حوضه خلیج فارس از جمله دلایلی بود که باعث شد ایران قطعنامه ۵۹۸ را بپذیرد.
به نظر می‌رسد طرح پذیرش قطعنامه از سوی مسئولین نظامی و سیاسی و پذیرش آن توسط حضرت امام خمینی (ه) با توجه به شرایط سیاسی، نظامی و اقتصادی حاکم بر اوضاع منطقه و کشور و مطابق با اصل ۱۱۰ قانون اساسی، تدبیری حکیمانه ارزیابی می‌شود.
با توجه به فرصت دوروزه دبیر کل سازمان ملل مبنی برقراری آتش بس بین طرفین درگیر طرف عراقی حاضر به پذیرش قطعنامه ۵۹۸ نشد و خواستار تغییرات و لحاظ شدن نظر عراق دربندهای قطعنامه با علم به اینکه این پیشنهاد را سازمان ملل و ایران نخواهند پذیرفت و راه برای حمله مجدد عراق به ایران هموار شود. سه روز بعد از پذیرش قطعنامه توسط ایران در تاریخ سی‌ویکم تیرماه تجاوز سراسری مجدد عراق علیه ایران از سه منطقه از سر گرفته شد که در پی این حرکت ابلهانه حزب بعث، گویا جوانان سرزمین اسلامی ایران خستگی هشت سال جنگ را فراموش کرده بودند، از این رو سلاح برداشتند و عراق را مجبور به عقب‌نشینی کردند. در همان زمان حضرت امام خمینی (ره) در پیامی که توسط حاج‌احمدآقا به فرمانده سپاه ابلاغ شد، فرمودند: «اینجا نقطه حیاتی کفر و اسلام است یعنی نقطه شکست یا پیروزی اسلام یا کفر است و باید متر به متر جنگید و هیچ چیز از هیچکس پذیرفته نیست.»
سرانجام صدام که در محاصره توهم، پیروزی را تصور می‌کرد، در مقابل رزم رزمندگان ایرانی سر تسلیم فرود آورد و به‌ناچار پس از ۲۴ ساعت با انتشار اطلاعیه نظامی، عقب‌نشینی به مرزهای بین‌المللی را در مناطق جنوب اعلام کرد و پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از سوی عراق در تاریخ پنجم مردادماه سال ۱۳۶۷ صورت گرفت.
نظر شما