به گزارش خبرنگار ایمنا، اردیبهشت‌ماه امسال بود که ستاد ملی مقابله با کرونا از تصویب تزریق دوز چهارم واکسن کرونا خبر داد و اعلام کرد «در راستای تقویت سطح ایمنی گروه‌های در معرض خطر، از همه افراد بالای ۷۰ سال و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای یا نقص ایمنی، درخواست می‌شود یک نوبت واکسن علاوه بر نوبت‌های قبلی تزریق کنند.»
حالا با افزایش تعداد مبتلایان به کرونا در جهان به‌ویژه ایران به نظر می‌رسد بار دیگر موج جدیدی از ویروس کرونا در راه است. از همین رو به‌منظور مبارزه با این موج و حفظ سلامت عمومی جامعه تزریق دوز چهارم ضروری است. همچنین کاهش تعداد کشته‌ها و مبتلایان به کرونا منجر به کاهش رعایت پروتکل‌ها از سوی شهروندان شده بود. این درحالی است که همچنان رعایت پروتکل‌ها به‌ویژه استفاده از ماسک در معابر و مکان‌های عمومی ضرورت جدی دارد.
از طرفی بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که سویه امیکرون می‌تواند پادتن‌هایی که به‌وسیله واکسن کرونا تولید شده‌اند را ضعیف و درنهایت بی‌اثر کند. به همین دلیل، بعضی از کشورها زودتر از زمان مورد انتظار، تزریق دوز چهارم واکسن کرونا برای افراد بالای ۶۵ سال و گروه‌های پرخطر را آغاز کرده‌اند. همچنین کارکنان بخش مراقبت‌های بهداشتی و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، در فهرست افرادی قرار گرفته‌اند که می‌توانند دوز چهارم واکسن کرونا را تزریق کنند.
لزوم واکسیناسیون دوز چهارم کرونا
از کشورهایی که تزریق دوز چهارم واکسن کرونا را آغاز کرده‌اند، می‌توان به دانمارک، سوئد، شیلی و بریتانیا اشاره کرد. نتایج بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد افرادی که دوز چهارم واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند، دو برابر کمتر از دیگران به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند. همچنین، شدت بیماری در میان افرادی که دوز چهارم واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند، چهار برابر کمتر از افرادی است که این دوز از واکسن را دریافت نکرده‌اند.
محققان شرکت‌های فایزر و مدرنا اعلام کرده‌اند که دوز چهارم واکسن کرونا مانند دوزهای قبلی این واکسن ضروری است. آن‌ها معتقدند که دوز سوم واکسن کرونا تعداد مبتلایان به بیماری کووید -۱۹ را کاهش داده است، اما در برابر سویه‌های جدید مانند امیکرون ایمنی کافی را ارائه نکرده است؛ بنابراین لازم است افراد دوز چهارم واکسن را دریافت کنند. در حال حاضر، بهتر است تنها گروه‌های آسیب‌پذیر مانند افراد مبتلابه بیماری‌های زمینه‌ای یا افراد بالای ۶۵ سال دوز چهارم را تزریق کنند.
تاکید بر انجام واکسیناسیون دوز چهارم در کشور
از طرفی سیزدهم تیرماه کمال حیدری، معاون بهداشت وزیر بهداشت در نامه‌ای به دانشگاه‌های علوم پزشکی بر اهمیت تزریق دوز یادآور کرونا تأکید و از مجوز تزریق دوز چهارم واکسن کرونا برای افرادی زیر ۷۰ سال خبر داد. وی با تأکید بر اهمیت دریافت دوز یادآور واکسن کرونا برای همه گروه‌های سنی، گفت: «استفاده از ماسک و رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی ابلاغی ستاد ملی مبارزه با کرونا را باید جدی گرفت.
معاون بهداشت وزیر بهداشت در بخشی از نامه خود به دانشگاه‌های علوم پزشکی نوشت: «بر دریافت دوز یادآور واکسن کرونا در همه گروه‌های سنی واجد دریافت واکسن که بیش از شش ماه از آخرین نوبت تزریق واکسن آن‌ها گذشته است تأکید می‌شود.»
وی با اشاره به در پیش بودن بازگشت حجاج و گردهمایی عظیم اربعین حسینی و به دنبال آن بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها، گفت: «لازم است اهتمام ویژه به تداوم استفاده از ماسک و رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی ابلاغی ستاد ملی انجام شود.»
معاون بهداشت وزیر بهداشت، با اشاره به‌ضرورت واکسیناسیون و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، خطاب به دانشگاه‌های علوم پزشکی ادامه داد: «در گروه‌های پرخطر و تقویت مراقبت بهداشتی مرزی و همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط در تشخیص به‌موقع ورود سویه‌های جدید، جهت استحضار و دستور اقدام لازم ارسال می‌شود.»
تأثیر واکسیناسیون بر بیماری شدید، مرگ‌ومیر و بستری شدن
گفتنی است چندی پیش سیدعلیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اظهار کرد: تزریق واکسن به‌ویژه دوز یادآور از ۱۲ سال به بالا توصیه می‌شود که همه باید اقدام کنند و از والدین هم می‌خواهیم در این فرصت طلایی به‌طور حتم برای تزریق واکسن کودکان بالای پنج سال خود برنامه‌ریزی کنند زیرا تزریق واکسن به همه ما نشان داد که در درگیری با این ویروس مقاومت خوبی داشت و افراد واکسینه شده کمتر گرفتار شدند.
وی افزود: دوز چهارم واکسن کرونا باید برای افراد چاق، دارای بیماری زمینه‌ای، مزمن و متابولیک تزریق شود تا در صورت شیوع واریانت جدید درگیری آن‌ها با این ویروس کمتر باشد.
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: اومیکرون در همه دنیا شیوع بالایی داشت اما میزان مرگ‌ومیر آن نسبت به دلتا پایین بود و علت اصلی آن به این موضوع بستگی داشت که درصد زیادی از مردم کشور واکسینه شده بودند اما دوز یادآور بسیار مهم‌تر از دوز اول و دوم است که باید جدی گرفته شود.
وی افزود: واکسیناسیون می‌تواند از بیماری شدید، مرگ‌ومیر و بستری شدن در بیمارستان در برابر انواع سویه‌های ویروس کرونا جلوگیری کند که این‌یک نکته مثبت است به همین منظور اصرار داریم که هرچه سریع‌تر تکمیل دوز یادآور را در کشور داشته باشیم.
واکسن‌نزده‌ها کانون بحران هستند
با توجه به اهمیت دوز چهارم واکسن کرونا، کامران باقری لنکرانی، وزیر اسبق بهداشت کشور از بحران واکسن نزده‌ها خبر داد و در ادامه اظهار کرد: اتفاق مهمی که در دولت سیزدهم رخ داد این بود که رئیس‌جمهور به‌عنوان رئیس قوه مجریه در این عرصه خود وارد شد، وی برای تهیه واکسن نه‌تنها با کشورهایی که قرار بود برای ما تهیه واکسن داشته باشند، خود تماس گرفت، بلکه حمایت مالی لازم را انجام دادند و یک کار چندوجهی را شروع کردند و این باعث شد وزارت بهداشت بتواند با یک حمایت عالی به کار خود شتاب بهتری بدهد.
وی افزود: گاهی مواقع در بحث خطر ویروس کرونا ساده‌انگاری می‌شد؛ یعنی ما این تلخی را داشتیم که گاهی مواقع با اطلاعات غلطی که داده می‌شد مسئولی در کشور می‌گفت ما از شنبه مسئله کرونا را در کشور نخواهیم داشت! درحالی‌که همه بردارهای اپیدمیولوژیک به ما می‌گفت به‌زودی با موج سنگین روبه‌رو می‌شویم لذا این اخبار غلط ناشی از کارشناسی غلط، ناهماهنگی در اطلاع‌رسانی و به‌هنگام نبودن اطلاع‌رسانی بود که باعث تصمیمات غلط می‌شد.
وزیر اسبق بهداشت کشور تصریح کرد: در حال حاضر این نگرانی را داریم که اگر پس ازاین موفقیتی که حاصل زحمات بخش‌های مختلف وزارت بهداشت و کادر درمان و مجموعه نهادهایی که با مدیریت رئیس‌جمهوری کار را پیش بردند، دوباره دچار ساده‌اندیشی شویم و فکر کنیم کرونا تمام شده و خیالمان راحت باشد، ممکن است سریع به ضد خود تبدیل شود؛ چراکه با یک ویروس هوشمند روبه‌رو هستیم که باید دائم رصد شود لذا نباید ساده‌انگاری کنیم و نه ترس بیخودی داشته باشیم.
وی اضافه کرد: طبق تحقیقی که ما انجام دادیم واکسن چینی به‌رغم اینکه ممکن است برخی به آن انتقاد داشته باشند، در پیشگیری از بستری شدن در بیمارستان و در پیشگیری از مرگ‌ومیر تفاوتی با واکسن‌های مشهور جهان نداشت و این‌یک نوع نبود برنامه‌ریزی عالمانه بود که ما را در قصه واکسن عقب انداخت. من به خاطر اینکه مردم موش آزمایشگاهی نشوند واکسن چینی وارد نکردم؛ درحالی‌که همین واکسن‌هایی که صحبت آن است مجوز اضطراری گرفته بودند؛ یعنی چه از سازمان بهداشت جهانی و چه در کشورهای خود این مجوز را داشتند.
باقری لنکرانی گفت: انکار هم نمی‌کنم که در قصه دارو ما حجم زیادی از سرمایه کشور را هدر دادیم و اکنون هم همه مطالعات نشان می‌دهد این داروها تأثیرات شگرفی در درمان ندارند مگر برای گروه‌های خاص اما متأسفانه حجمی که از این دارو استفاده کردیم تقریباً در دنیا با خیلی جاهای دیگر غیرقابل مقایسه است.
وی اضافه کرد: هم‌اکنون در مقطعی هستیم که واکسن‌نزده‌ها یک کانون بحران بالقوه برای کشور هستند و طبق آماری که شنیده‌ام حدود ۱۴ میلیون نفر در کشور واکسن نزده‌اند. این تعداد برای جمعیت کشور خطر بالقوه‌ای ایجاد می‌کند که اگر خدای‌ناکرده با موج دیگری روبه‌رو شویم کسانی که واکسن گرفته‌اند یک وضعیت مناسب‌تری دارند اما این افراد می‌توانند کانون انتقال و گسترش بیماری برای خود و دیگران باشند.
وزیر اسبق بهداشت کشور تصریح کرد: در واکسیناسیون کرونا این‌طور نیست که ما اثر ماندگاری با یک دوز داشته باشیم و طبق اطلاعات علمی ماندگاری اثر واکسن حدود ۲۸۰ روز است. یعنی تا ۲۸۰ روز جلوی بستری شدن و مرگ را تا حد زیادی می‌گیرد اما هر چه فاصله دورتر شود این اثرگذاری کمتر می‌شود. گزارش‌هایی که در برخی کشورهای همسایه وجود دارد نشان می‌دهد تعداد بیماران روبه افزایش است و باید آن‌ها را رصد کنیم و متناسب با آن، برنامه‌ها را به‌روزرسانی کنیم.
سهل‌انگاری در تزریق دوز چهارم واکسن عامل اوج دوباره کرونا
این هشدارها و نگرانی‌ها باعث شد که حمیدرضا جماعتی، دبیر کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا اظهار کند: اکنون وضعیت کشور به دلیل استفاده درست از طرح سراسری واکسیناسیون کنترل‌شده اما این روزها تعداد موارد ابتلاء به کرونا افزایش یافته است؛ اگر سهل‌انگاری‌ها در مورد عدم تکمیل دوز سوم و چهار واکسن و رعایت نکردن دستورالعمل‌های بهداشتی به‌ویژه استفاده از ماسک در اماکن شلوغ و فاصله‌گذاری اجتماعی از سوی مردم انجام شود، ویروس دوباره جان می‌گیرد.
وی افزود: بنابراین باید در محیط‌های بسته و پرازدحام از ماسک استفاده شود و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در دستور کار جدی مردم باشد چون کرونا نشان داد که در محیط بسته و به دلیل اینکه افراد چهره به چهره روبه‌روی‌هم هستند امکان انتقال این ویروس وجود دارد.
دبیر کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا تصریح کرد: همه اقدامات انجام شده در دو سال اخیر نشان داد که واکسیناسیون راه مهمی برای نجات کشور از این وضعیت و پایدار ماندن کشور در برابر کرونا است، از مردم می‌خواهیم برای تزریق واکسن کرونا زودتر به مراکز مربوطه مراجعه کنند تا دوباره به‌روزهای تلخ مرگ‌ومیر کرونایی و اعمال محدودیت‌ها برنگردیم.
کرونا شوخی ندارد
وی ادامه داد: مردم باید به استفاده از ماسک و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در اماکن مسقف شلوغ، پرتردد و پرازدحام، وسایل نقلیه عمومی و بیمارستان‌ها توجه داشته باشند و در فضاهای باز استفاده از ماسک الزامی نیست، در واقع توصیه‌های جدی برای رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی برای کنترل بهتر این ویروس است و باید این موضوعات از سوی مردم جدی گرفته شود زیرا کرونا نشان داد که با هیچ‌کسی شوخی ندارد و ممکن است به‌نوعی همه را درگیر این بیماری کند.
جماعتی گفت: ستاد ملی مقابله با کرونا برای مهار کامل کرونا توصیه اکید بر تزریق یک نوبت واکسن یادآور در تمامی گروه‌های سنی بالاتر از ۱۲ سال دارد و اکنون افراد باید دوز سوم و چهارم خود را در روند واکسیناسیون دریافت کنند.
ابلاغ دستورالعمل تزریق دوز چهارم واکسن کرونا
با توجه به حساسیت موضوع واکسن کرونا و اهمیت تزریق دوز چهارم کمال حیدری، معاون بهداشت وزارت بهداشت در دستورالعمل چهارم از واکسیناسیون و تزریق دوز چهارم واکسن کرونا برای افراد بالای ۷۰ سال خبر داد. وی در نامه‌ای به‌تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور اعلام کرد:
با سلام و احترام
پیرو نامه شماره ۳۰۰/۱۶۲۸ مورخ ۰۶/۰۲/۱۴۰۱ در خصوص تزریق نوبت چهارم واکسن کووید ۱۹، ضمن ارسال تصویر نامه شماره ۲۱۴۹۳ مورخ ۱۵/۰۲/۱۴۰۱ (مصوبات یک‌صد و پانزدهمین جلسه ستاد ملی مدیریت کرونا مورخ ۱۰/۰۲/۱۴۰۱ موارد ذیل به استحضار می‌رسد:
گروه سنی واجد شرایط دریافت نوبت چهارم واکسن کووید ۱۹، از ۷۰ سال به بالا است.
توصیه می‌شود علاوه بر افراد دارای ضعف سیستم ایمنی و کارکنان بهداشت و درمان، افراد دارای بیماری زمینه‌ای نیز نوبت چهارم واکسن را دریافت کنند.
فاصله زمانی با نوبت قبلی و نوع واکسن، مشابه دستورالعمل مندرج در نامه شماره ۳۰۰/۱۶۲۸ مورخ ۰۶/۰۲/۱۴۰۱ است.
خواهشمند است دستور فرمائید مراتب به کلیه مراکز تحت پوشش آن معاونت محترم ابلاغ شود.
پیش‌تر معاونت بهداشت وزارت بهداشت اعلام کرده بود که تجویز نوبت چهارم واکسن کووید ۱۹ برای گروه سنی ۸۰ سال به بالا به فاصله حداقل چهار ماه از نوبت سوم انجام شود.
همچنین وزارت بهداشت توصیه کرده بود که کارکنان بهداشت و درمان نسبت به دریافت نوبت چهارم به فاصله حداقل چهارتا شش ماه پس و از نوبت سوم اقدام کنند. بنا بر اعلام معاونت بهداشت، نوع واکسن نوبت چهارم، با پلت فرم مشابه نوبت سوم است.
خرید بیش از ۴۷ میلیون دوز واکسن کرونا از تولیدات داخلی
پدرام پاک آئین، سرپرست روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اظهار کرد: در حال حاضر، واکسن کرونا به میزان نیاز کشور به‌طور کامل توسط شرکت‌های معتبر داخلی تأمین شده و در دسترس قرار دارد و مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی، در تولید واکسن کووپارس مسئولیت اجتماعی داشته است
وی افزود: در خصوص وصول مطالبات مؤسسه رازی، هیئت‌امنای ارزی پیگیری‌های بین بخشی مجدانه و مؤثری داشته که مستلزم تخصیص اعتبار از سوی سازمان برنامه‌وبودجه است و تا آنجا که اطلاع دارم، در اولویت تخصیص قرارداد.
دستیار وزیر بهداشت تأکید کرد: این وزارتخانه همه تلاش خود را برای حمایت از شرکت‌های واکسن ساز به کار بسته و با توجه به نیاز مبرم کشور به واکسن کرونا پس‌ازآن که شرکت‌های تولیدکننده موفق به اخذ تأییدیه‌های کیفی از سازمان غذا و دارو شدند و توانایی تولید در حد نیاز کشور را به دست آوردند، با تکیه‌بر ظرفیت تولید داخلی اقدام به خریداری ۴۷ میلیون و ۷۱۰ هزار دوز واکسن کرونا کرده، هیچ‌گونه خرید خارجی انجام نداده است.
به گفته وی درحال حاضر این ظرفیت وجود دارد که هر نوع ویروس دیگری به کشور وارد شود، در عرض مدتی بسیار کوتاه واکسن بومی آن ساخته شود و ازاین‌پس هم از محصولات تولید داخل حمایت و خریداری خواهد شد.
نگرانی برای تأمین واکسن کرونا در کشور وجود ندارد
کمال حیدری معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی _چهاردهم تیرماه_ اظهار کرد: خوشبختانه به‌اندازه مصرف واکسن تا پایان سال، ذخیره کافی داریم و واکسن‌های داخلی نیز به سبد واکسیناسیون کشور، اضافه شد. واکسن‌های داخلی به تولید مناسبی رسیده و مجوزهای صادرات را دریافت کرده‌اند. میزان صادرات واکسن‌های داخلی، ۲۰ درصد تولیدات بود که قابل‌افزایش است.
وی افزود: دغدغه ما عدم دریافت نوبت سوم واکسن برای افرادی است که دو دوز واکسن تزریق کرده‌اند. تقاضای ما این است که به‌طورحتم افراد بالای ۱۸ سال، سه نوبت واکسن را دریافت کنند چراکه کرونا، رفتارهای ناشناخته‌ای دارد و جهش‌های جدیدی در آن رخ می‌دهد.
معاون وزیر بهداشت تصریح کرد: تا قبل از شکل‌گیری موج جدید بیماری، لازم است که واکسیناسیون تکمیل شود که زمان را برای افزایش ایمنی جمعی از دست ندهیم. طبق مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، ثبت نوبت سوم واکسن کرونا باید در سامانه «ایران من»، تکلیف شده و یکی از موارد محدودیت‌های هوشمند، دریافت نوبت سوم واکسن است.
شروع انجام واکسیناسیون دوز چهارم کرونا در استان‌های کشور
با توجه به صحبت‌های اخیر کمال حیدری معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انجام واکسیناسیون دوز چهارم کرونا در استان‌های کشور ازجمله استان اصفهان آغاز شد.
پژمان عقدک، سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: درحال حاضر ۱۱۰ کشور دنیا در فاز صعودی پیک بعدی کرونا هستند؛ درواقع این کشورها با روند افزایشی بیماری کرونا مواجه هستند. در کشورهای منطقه هم متأسفانه روند ابتلاء به کرونا، افزایشی بوده و ایران هم از این روند در امان نمانده است؛ به‌گونه‌ای که هم‌اکنون ۱۰ تا ۱۲ استان ازجمله اصفهان درگیر روند افزایشی کرونا هستند.
وضعیت واکسیناسیون در استان اصفهان
وی افزود: درصد تست‌های مثبت روزانه کرونا استان از پنج درصد به بالای ۴۰ درصد رسیده؛ همچنین بستری‌های بیمارستانی و بخش مراقبت‌های ویژه بیماری کرونا در استان افزایش پیدا کرده است.
سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی استان تصریح کرد: وضعیت واکسیناسیون برای دوز اول افراد برای افراد بالای ۱۲ سال در استان اصفهان ۸۷ درصد است برای دوز دوم ۷۷ درصد و برای دوز سوم ۳۹ درصد است بنابراین مابقی افراد تا صددرصد، افرادی هستند که دوز یک تا سوم کرونا را نزده‌اند.
شرایط انجام واکسیناسیون دوز چهارم کرونا
وی با اشاره به اعلام وزارت بهداشت مبنی بر ضرورت انجام دوز چهارم واکسیناسیون کرونا برای افرادی که بیش از شش ماه از مدت تزریق دوز سوم واکسن آن‌ها گذشته است، اضافه کرد: مراکز انجام واکسیناسیون کرونا در استان اصفهان آمادگی دارند که دوز چهارم واکسن کرونا را برای این افراد تزریق کنند، منتهی نکته‌ای که وجود دارد هنوز ۱۳ درصد برای دوز اول، ۲۳ درصد برای دوز دوم و ۶۱ درصد برای دوز سوم در استان اصفهان اقدام به واکسیناسیون کرونا نکرده‌اند.
عقدک تأکید کرد: از مردم استان اصفهان تقاضا داریم که چنان‌چه دوز اول تا سوم را تزریق نکرده‌اند به مراکز انجام واکسیناسیون کرونا مراجعه و واکسن خود را دریافت کند ضمن اینکه هم‌اکنون مراکز انجام واکسیناسیون کرونا در استان اصفهان برای افرادی که شش ماه از انجام واکسیناسیون دوز سوم آن‌ها صورت گرفته است، واکسیناسیون دوز چهارم آن‌ها را انجام می‌دهند.
مشکلی در تنوع و تعداد واکسن‌های کرونا وجود ندارد
وی با اشاره واکسن‌های موجود در مراکز واکسیناسیون کرونا استان اصفهان، افزود: استان اصفهان مشکلی در تعداد و نوع واکسن کرونا وجود ندارد و انواع واکسن‌ها همچون سینوفارم، اسپایکوژن، برکت، آسترازانکا و غیره در مراکز واکسیناسیون کرونا استان اصفهان موجود است، مردم برای انجام واکسیناسیون کرونا به مراکز منتخب سلامت است. افراد برای اطلاع از نزدیک‌ترین محل مراکز منتخب سلامت برای انجام واکسیناسیون به سایت مرکز بهداشت استان اصفهان مراجعه کنند.
تنها ۱۰ درصد جمعیت اطفال استان واکسن زده‌اند
سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان با بیان اینکه سایت مرکز بهداشت استان اصفهان هر هفته لیست مراکز واکسیناسیون کرونا را اعلام می‌کند، تصریح کرد: برای اطفال پنج‌تا ۱۲ سال واکسیناسیون کرونا در استان اصفهان انجام می‌شود که تاکنون تنها برای ۱۰ درصد جمعیت اطفال استان اصفهان واکسیناسیون کرونا انجام‌شده است.
وی گفت: کرونا هنوز تمام نشده و احتمال ابتلای افراد به آن حتی در شهرهای با وضعیت کرونایی زرد و آبی جدی است به همین خاطر از مردم تقاضا داریم استفاده از ماسک، پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنند و تا حد ممکن از حضور در مکان‌های پرتردد و سربسته به‌ویژه مکان‌هایی که ازلحاظ تهویه هوا مشکل دارند، خودداری کنند.
نظر شما