یرقان چیست؟ + علائم، درمان و تشخیص

به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، یرقان که به عنوان «زردی» نیز شناخته می‌شود؛ اصطلاحی است که برای توصیف پوست صورت و سفیدی چشم فرد که مایل به زرد است، استفاده می‌شود. رنگ پوست و سفیدی چشم با توجه به سطح بیلی‌روبین متفاوت است، بیلی‌روبین ماده زایدی است که در خون یافت می‌شود. سطوح متوسط بیلی‌روبین منجربه رنگ زرد می‌شود؛ درحالی‌که سطوح بسیار بالا به رنگ قهوه‌ای به نظر می‌رسد. در بیشتر موارد نوزادان تازه متولد شده به یرقان یا زردی مبتلا می‌شوند، البته زردی می‌تواند برای افراد در هر گروه سنی رخ دهد و به طور معمول نتیجه یک بیماری زمینه‌ای است. در ادامه به بررسی دلایل بروز بیماری، علائم، روش تشخیص و درمان آن می‌پردازیم:

علت یرقان

یرقان به معنی زردی پوست و سفیدی چشم است و زمانی رخ می‌دهد که بدن به درستی بیلی‌روبین را پردازش نمی‌کند. این اتفاق ممکن است به دلیل مشکل در کبد رخ دهد. وظیفه کبد هضم چربی و تولید، ذخیره و خارج کردن ماده‌ای به نام صفرا است که از شکسته شدن و تجزیه گلبول‌های قرمز حاصل می‌شود. این ماده عامل رنگ زرد ادرار و همچنین رنگ قهوه‌ای مدفوع است و در قسمتی به نام کیسه صفرا ذخیره می‌شود، اما زمانی که این ماده به مقدار غیرطبیعی وارد سیستم گردش خون شود، باعث بروز علائم زردی یا یرقان می‌شود.

انواع یرقان

سه نوع اصلی یرقان وجود دارد که شامل یرقان کبدی، یرقان همولیتیک و یرقان انسدادی می‌شود. یرقان کبدی در نتیجه بیماری یا آسیب کبدی ایجاد می‌شود؛ در حالی که یرقان همولیتیک در نتیجه همولیز یا تجزیه سریع گلبول‌های قرمز رخ می‌دهد و باعث افزایش تولید بیلی‌روبین می‌شود. یرقان انسدادی نیز به دلیل انسداد مجرای صفراوی ایجاد می‌شود و مانع خروج بیلی‌روبین از کبد می‌شود.

علائم یرقان

گاهی اوقات ممکن است فرد علائم یرقان را نداشته باشد و به صورت تصادفی این بیماری پدیدار شود. شدت علائم بیماری به علل زمینه‌ای و سرعت رشد یا آهستگی بیماری بستگی دارد. اگر فردی به زردی کوتاه مدت مبتلا شده باشد که معمولاً ناشی از عفونت است و علائمی مانند تب، لرز، دل درد، علائمی شبیه به آنفلوآنزا، تغییر رنگ پوست، ادرار تیره رنگ و مدفوع روشن را تجربه می‌کند. اگر زردی ناشی از عفونت نباشد، ممکن است علائمی مانند کاهش وزن یا خارش پوست را به همراه داشته باشد. در صورتی که زردی ناشی از سرطان‌های لوزالمعده یا مجاری صفراوی باشد رایج‌ترین علامت آن دل درد است. گاهی اوقات نیز ممکن است زردی با بیماری کبد همراه باشد که باعث بروز علائمی مانند هپاتیت مزمن یا التهاب کبد، هپاتیت حاد B، A و C و التهاب مفاصل می‌شود. بعضی از عوامل احتمالی یرقان نیز شامل یبوست یا اسهال، دل درد، نفخ شکم و استفراغ می‌شود.

تشخیص یرقان

پزشکان با بررسی علائم بیماری کبد مانند کبودی پوست، مجموعه‌ای غیرطبیعی از رگ‌های خونی نزدیک سطح پوست، رنگ قرمز کف دست، نوک انگشتان و آزمایش ادرار، به تشخیص بیماری می‌پردازند. پزشکان معاینه‌ای را برای تعیین اندازه و حساسیت کبد انجام می‌دهند، ممکن است برای تأیید بیشتر تشخیص از تصویربرداری سونوگرافی و اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) و نمونه‌برداری از کبد استفاده کنند.

درمان یرقان

درمان یرقان در میان بزرگسالان و نوزادان متفاوت است؛ علت اصلی ایجاد بیماری یرقان تعیین کننده نوع درمان یرقان در بزرگسالان خواهد بود. دوره درمان بیماری پس از تشخیص دقیق آن آغاز می‌شود. با توجه به شرایط فرد، درمان بیماری یرقان گاهی اوقات سرپایی و گاهی نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. بیماران مبتلا به هپاتیت ویروسی خفیف که منجر به بیماری یرقان می‌شود، می‌توانند با نظارت پزشک درمان یرقان را در خانه پیگیری کنند. درمان بیماری یرقان ناشی از همولیز در افراد مبتلا به کم خونی نیاز به انتقال خون دارد.

لازم است مصرف داروی خاص را در درمان بیماری یرقان ناشی از داروها متوقف کرد. برای درمان بعضی از اختلالات خود ایمنی دخیل در بیماری یرقان از استروئیدها استفاده می‌شود. برخی از بیماران مبتلا به یرقان ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشند؛ در این نوع عمل جراحی سنگ کیسه صفرا خارج می‌شود همچنین در میان بیماران پیشرفته کبدی نیز پیوند کبد انجام می‌شود.

پیشگیری از یرقان

متخصصان معتقدند که یکی از بهترین روش‌های پیشگیری از بروز یرقان در میان نوزادان تازه به دنیا آمده اصلاح تغذیه مادر در ماه‌های آخر بارداری است. توصیه شده است که مادران باردار در ماه‌های آخر بارداری از مصرف شیرینی، غذاهای پرچرب، غذاهای سرخ کرده، انواع بستنی و مواد نشاسته‌ای دوری کنند. همچنین لازم است افراد به منظور پیشگیری از بروز بیماری یرقان از رژیم غذایی متعادل پیروی کنند به صورت منظم ورزش کنند و به سلامت کبد خود توجه کنند.